ESCRITORES HISPÂNOS (PEDRO CALDERÓN DE LA BARCA)

CALDERÓN DE LA BARCA, Pedro (Madrid, 1600-1681). É o dramaturgo mais importante do “Siglo de Oro”. El e a sua escola diferencíam-se de Lope e o seu círculo por unha série de características estilísticas: Lope leva a cabo as suas obras basândose nunha composiçón lírica e rápida, mentras que Calderón busca efeitos especiais que derívan do uso do conceptismo e do culteranismo e da maior importância ao uso da fala e à construçón da obra no aspecto formal. A obra de Calderón é mais tendenciosa e mais didáctica que a de Lope. Em quanto aos temas, âmbos partem de um material mais ou menos comúm, ainda que Calderón, pola sua maestría no xénero do auto sacramental, debe ser considerado superior. Calderón estudou no “Colegio Imperial de los Jesuitas” dos nove aos quatorce anos, quando se matriculou em Alcalá (1614). Estudou direito canónico em Salamanca até 1620, mas abandonou a carreira eclesiástica e regresou a Madrid. Alí levou unha vida relativamente axitada na companhia dos seus irmáns Diego e José. Os seus pleitos com Diego de Velasco, acabarom com o misterioso assassinato deste. A primeira comédia de Calderón “Amor, honor y poder” é de 1623. No ano seguinte viaxou por Flandes e polo norte de Itália e em 1625 entrou ao serviço do duque de Frías. A maioría das suas peças teatrais forom estreádas no teatro do Palácio Real. Graças ao cargo de autor teatral oficial, chegarom às nossas máns obras que, escritas por outro, tiveran sido meramente circunstânciais. A causa de unha zaragata, Calderón voltou a meter-se em problemas, quando por vingança, violou o sagrado do convento em que -casualmente- a filha de Lope se encontraba. Lope e Fray Hortensio Paravicino protestarom por este sacriléxio. Calderón vingou-se do frade parodiando o seu sermón acusatório em “El príncipe constante”. A pesar dos seus roces com a lei e com a Igrexa, nunca perdeu o favor do rei, quem em 1637 o fixo cabaleiro da ordem de Santiago de Espada. Nesse mesmo ano começou a servir como soldado a ordens do Duque del Infantado e foi ferído nunha mán durante a revolta dos cataláns. Por acompanhar a Felipe IV no sítio de Lérida foi-lhe concedida unha pensón vitalícia de trinta escudos em 1642. Uns anos mais tarde tivo um filho ilexítimo, mas presume-se que a sua amante morreu pouco despois, pois non se soubo mais dela. Em 1651 ordenou-se sacerdote e foi nomeado capelán da “Capilla de los Reyes Nuevos” na Catedral de Toledo, ainda que continuou visitando Madrid com frequência e escrevendo péças teatrais seculares, ao mesmo tempo que as aplaudidas séries de autos sacramentais e outras obras mais largas. Quando o Patriarca das Indias o censurou por escreber obras de teatro sendo eclesiástico e lhe encargou autos sacramentais para “Corpus Christi”, Calderón respondeu com xusta indignaçón: “o es malo o es bueno: si es bueno, no me obste y se es malo no se me mande”. Non disminuíron o número de obras que escreveu no futuro. Em 1663 foi nomeado capelán de honra de Sua Maxestade e passou ainda mais tempo escrebendo obras e autos. O seu prestíxio sobrevivéu ao reinado de Felipe IV e persistíu ao longo do reinado seguinte. Respeito da sua fama entre os contemporâneos, Menéndez y Pelayo comenta que “rara vez se víu exemplo de unha popularidade parecida á de Calderón, entre os seus contemporâneos; realmente a de Lope foi mais ruidosa, mas non tán funda nem tán duradeira”. A pesar de que em vida do autor se publicarom quatro “Partes”, que incluíam grande parte das suas obras, ningunha foi publicada por el, nem sequer aprobada por el. A “Primeira parte das comedias” (1636) e a “Segunda parte” (1637), reuníam doze péças teatrais cada unha (como era costûme na época). A ediçón esteve a cargo de José Calderón. Seguramente estavam mais cuidadas que as publicadas em forma pirata, mas non existe qualquer certeza de que calderon fornecera ao seu irmán os orixinais das suas obras. A “Terceira parte” (1664) foi preparada por Ventura de Vergara, amigo de Calderón. A “Quarta parte”, alberga um prólogo de Calderón no qual nega haber escrito unha larga lista de obras que lhe tinham sído atribuídas. Unha “Quinta parte” totalmente espúria que se publicou em 1677: continha quatro obras que non eram do seu cunho e seis mais, tán desfiguradas polos erros e emendas, que tampouco parecem suas. Doce autos sacramentais forom publicados como “Primeira parte” em (1677). Non existe unha classificaçón consensuada das obras de Calderón, mas Díez Echarri e Roca Franquesa organizam-na como segue: “Tragedias”: El pintor de su deshonra; El mayor monstruo, los celos; El médico de su honra; A secreto agravio, secreta venganza. “História Nacional”: Amar después de la muerte; El príncipe constante; La niña de Gómez Arias; El alcalde de Zalamea (de feito non é histórica); El sitio de Breda. “História de outros países”: El cisma de Inglaterra; La hija del aire e La gran Cenobia. “Comedias de costumbres”: La dama duende; Casa con dos puertas mala es de guardar; Guárdate del agua mansa. “Obras palaciegas”: La banda y la flor; No siempre lo peor es cierto. “Obras mitolóxicas”: Eco y Narciso; Ni amor se libra de amor; La fiera, el rayo y la piedra; El mayor encanto, amor. “Obras filosóficas”: La vida es sueño; En esta vida todo es verdad y todo es mentira. “Obras de tema caballeresco”: El castillo de Lindabridis; La puente de Mantible. “Obras de zarzuelas”: El laurel de Apolo; La púrpura de la rosa. “Obras de entremeses”: El dragoncillo; El pésame de la viuda; Carnestolendas; La casa de los linajes. O cuidado que puxo Calderón na sua obra -muito menor em volûme que a de Lope- resulta evidente para um leitor actual. Non obstânte, há que reconhecer que a Calderón lhe faltarom a imaxinaçón e a fantasía de Lope, nunha obra como “El caballero de Olmedo”. Lope foi mais variádo no uso das suas fontes, mentras que Calderón repetíu muito as intrigas amorosas nas suas obras de costûmes. Várias das suas obras, algunhas importântes, non se diferênciam grande cousa unhas das outras: “El pintor de su deshonra” e “A secreto agravio, secreta venganza, por exemplo. Também se escrebeu muito sobre a tendência a repetir personáxes similáres em diferêntes obras, e a sua costûme para simplificar lhe saca profundidade e interesse à personáxe. O seu uso da fala é arquetípico do final do “Siglo de Oro”; tráta-se de unha linguaxem complexa. Como os heróis das obras de Tirso e Lope, os discursos dos heróis e viláns de Calderón parecem excessivamente violentos, comparados com os feitos que levam a cabo. Segundo Valbuena Prat, as personáxes de Calderón albergam virtudes e defeitos esaxerádos e desproporcionados. Os seus “dramas relixiosos” podem-se classificar entre os mais longos e xuntamente com os “autos sacramentais”: “Dramas de tema bíblico”: Los cabellos de Absalón; La sibila de Oriente; Judas Macabeo. “Dramas circunstânciais”: El gran príncipe de Fez, don Baltasar de Loyola (apoloxía dos xesuitas). “Dramas de santos”: El mágico prodigioso; Las cadenas del demonio; Los dos amantes del cielo. “Leyendas piadosas”: La devoción de la Cruz; El purgatorio de san Patricio; Origen, pérdida y restauración de la Virgen del Sagrario. A primeira é um asombroso drama de violência, crime e incesto, na qual o elemento salvador é a devoçón que Eusebio tinha pola Cruz durante toda a sua vida. Os “autos sacramentales” de Calderón non som só os piadosos interludios de alguns dos seus contemporâneos, senón que alcanzam unha estatura comparábel à das melhores criaçóns do seu teatro de maior lonxitude. Tenhem de mil a dous mil versos e utilizam imáxes muito complexas: o mundo como mercado em “El gran mercado del mundo”, ou do mundo como teatro em “El gran teatro del mundo”. Reelaborou algunhas das suas obras maiores para adaptálas como “autos sacramentáles” em “El pintor de su deshonra” e “La vida es sueño”. Os autos sacramentais podem-se dividir nas seguintes classificaçóns: “Filosóficos e teolóxicos”: La vida es sueño; El pintor de su deshonra; El gran teatro del mundo; El gran mercado del mundo; Pleito matrimonial del alma y el cuerpo; Lo que va del hombre a Dios; El veneno y la triaca. “Mitolóxicos”: Los encantos de la culpa (alegoría da comédia “El mayor encanto, amor”); El divino Orfeo; El labirinto del mundo; El divino Jasón; Andrómeda y Perseo. “Do antigo testamento”: La torre de Babilonia; El árbol del mejor fruto; Sueños hay que verdad son; Primero e segundo Isaac; La cena del rey Baltasar; Las espigas de Ruth; Mística y real Babilonia. “Do novo testamento”: El tesoro escondido; La siembra del Señor; Llamados y escogidos; El día mayor de los días; A tu prójimo como a ti. “Histórico-legendarios”: El cubo de la Almudena; La protestación de la fé; Al santo rey don Fernando (I e II partes); La devoción de la misa; A María, el corazón. “Circunstânciais”: Las órdenes militares; Los misterios de la Misa; No hay instante sin milagro. “De tema mariano”: La hidalga del valle. A selecçón anterior das obras maiores e dos autos de Calderón pode considerar-se representativa de um autor que no âmbito hispâno é comparábel a Shakespeare, tanto na variedade dos temas como na riqueza da linguáxe. Os autores que colaborarom com el forom: Rojas Zorrilla, Moreto, Cubillo de Aragón, Coello, Henríquez Gómez, Diamante, Hoz y Mota, Juan Vélez de Guevara, Matos fragoso e Ramírez de Arellano. As obras non dramáticas de Calderón, están totalmente esquecídas, excepto por E. R. Curtius, que anota a importância da “Deposición a favor de los profesores de pintura en la teoría del arte del siglo XVII”. Forom feitas muitas edicçóns das obras de Calderón, tanto das suas obras completas como de textos ailhados.

OXFORD

Deixar un comentario