Arquivos mensuais: Setembro 2020

ESCRITORES HISPÂNOS (RAFAEL ALTAMIRA Y CREVEA)

Altamira y Crevea, Rafael (Alicante, 1866-1951). Historiador, xurista e crítico literario. Foi professor da “Institución Libre de Enseñanza” e a partir de 1916 catedráctico de “Instituciones Civiles y Políticas de América” na Universidade de Madrid. Também impartíu a sua Cátedra em Oviedo e foi xuíz da Corte Internacional de La Haya. Escrebeu mais de sessenta libros. A sua maior obra é a “Historia de España y de la civilización española” (1900-1911), cinco volûmes). Escrebeu narraçóns breves em “Cuentos de Levante” (1895) e “Cuentos de mi tierra” (1925), ademais do românce “Reposo” (1903).

OXFORD

ESCRITORES HISPÂNOS (JOSÉ ARTURO ALSINA)

Alsina, José Arturo (Tucumán, Arxentina, 1900). Trasladou-se muito xovem para o Uruguay, país no qual escrebeu toda a sua obra teatral. Em 1926 escrebeu “La marca del fuego” e as comédias “Flor de estero” e “Evangelina”, e em 1927 “El derecho de nacer”. Unha das influênças mais perceptíbeis na sua obra é a de Ibsen.

OXFORD

ESCRITORES HISPÂNOS (JOSÉ ALONSO Y TRELLES)

Alonso y Trelles, José (Navia, Oviedo, 1860-1924). Estabeleceu-se sendo muito novo no Uruguay, onde escrebeu poesía gaúcha para “El Fogón” e outras revistas. Utilizou o pseudónimo “Viejo Pancho”. O seu libro “Paja brava” (1916) incluie algunhas pezas típicas desta literatura folklorista, apesar da orixem europeia do autor. A sua melhor obra teatral é “¡Guacha!” (1916).

OXFORD

ESCRITORES HISPÂNOS (ALONSO, MOZO DE MUCHOS AMOS)

Alonso, mozo de muchos amos (1624-1626). Novela picaresca escrita por Jerónimo de Alcalá Yáñez de Ribera; conhecida em posteriores ediçóns com o nome de “El donado hablador”, debe bastante em estilo e material ao “Lazarillo de Tormes e ao “Marcos de Obregón”. Alonso, irmán lego dum mosteiro, narra a sua vida e a dos seus muitos amos: um cura párroco, um soldado cruel, um sacristán irreverente e iracundo e unha viúva valenciana cuxa casa mesma era mísera e desventurada. Despois de regressar de México ainda mais pobre do que tinha saído, Alonso une-se a unha companhia de teatro, logo foi servidor de um convento, acabou entre ciganos e finalmente casou com unha viúva de Zaragoza cuxos dous filhos lhe sacam todas as suas fraquezas. Ainda que a personáxe de Alonso permaneza um tanto borrosa, os amos están retratados com precisón e ironía. Ao contrário do “Lazarillo”, Alonso trata de sermonear os seus amos e dar-lhes bons conselhos, obtendo as respostas que som de esperar. A primeira parte (1624) fixo-se tán popular que foi reimpresa em Barcelona no 1625. A segunda parte publicou-se em Valladolid no 1626.

OXFORD

ESCRITORES HISPÂNOS (ALONSO DE MADRID)

Alonso de Madrid, Fray (Madrid, século XVI). É um dos melhores representantes da ascética franciscana. A sua “Arte para servir a Dios” (Sevilla, 1521) é conhecida por ter influído a san Ignácio de Loyola e a santa Teresa de Jesús. Foi editada com outras das suas obras em 1911 e, de novo, em 1942. Escrebeu também “Espejo de ilustres personas” (Burgos, 1524). Sabe-se pouco da sua vida.

OXFORD

ESCRITORES HISPÂNOS (DÁMASO ALONSO)

Alonso, Dámaso (Madrid, 1898). Crítico, poeta e filólogo. Foi alumno de Menéndez Pidal. Em 1939, despois de unha longa carreira de professor em universidades de Estados Unidos, Inglaterra e Perú, ganhou a cátedra que Menéndez tinha obstentado no seu dia. Algunhas das suas obras forom firmadas baixo o pseudónimo de “Alfonso Donado”. Os seus Poemas puros: Poemillas de la ciudad (1921) som versos libres, mas a sua poesía posterior desarrolha um estilo mais libre e mais complexo: Oscura noticia (1944; terceira ediçón com Hombre y Dios, 1959), Hijos de la ira (1944; terceira ediçón, 1958), Gozos de la vista y Poesías escogidas, que aparecerom em 1969. Ultimamente publicou um libro de poemas, que em parte recolhe pezas anteriores: Os Gozos de la vista (1981). Traduziu o Retrato do artista adolescente de James Joyce (1926) e escrebeu versóns castelhanas de Gerard Manley Hopkins e T. S. Eliot. Editou a Erasmo (Enquiridion y Paraclesis) em 1932, interesando-se vivamente pola literatura extranxeira, ainda que sexa mais conhecido como editor e estudoso de poetas e escritores espanhois, especialmente de Góngora. O redescubrimento de Góngora começóu em 1927 com a ediçón e versón em prosa que fixo Alonso das “Soledades, e La lengua poética de Góngora”, libro com o qual ganhou o Prémio Nacional de Literatura em 1927, ainda que non foi publicado até 1935. A Ensayos y estudios gongorinos (1955) seguíu Góngora y el “Polifemo” (1960), ediçón, antoloxia e estudo. Também escrebeu La poesía de san Juan de la Cruz (1942) e Vida y obra de Medrano (1948-1958). Onde melhor se pode apreciar o seu método crítico é em Poesía española (1950, com várias reediçóns) e em Seis calas en la expresión literaria española, escrita em colaboraçón com o também poeta e crítico Carlos Bousoño (1951, com numerosas reediçóns). Em ambos libros, Dámaso Alonso distingue entre as formas externas e internas de um texto e investiga até que ponto e com que acerto se combinam ambas. O seu método, que parte da estilística de Spitzer, intenta mostrar a orixinalidade atemporal de unha obra, xá que considera que só o historiador da cultura debe sinalar a continuidade da tradiçón. Poetas españoles contemporáneos (1952) é um libro orixinal, cheio de um impresionismo que contrasta com outras obras como Menéndez y Pelayo, crítico literario (1956), De los siglos oscuros al de oro (1958), Primavera temprana de la literatura europea (1961), Del Siglo de Oro a este siglo de siglas (1962) e Cuatro poetas españoles (1962), no qual se declara pouco interesado nos valores formais da poesía de Góngora.

OXFORD

¡¡QUE NADA SE SABE!!

Do que aconteceu muito tempo antes de nós, do que acontecerá depois, ¿quem pode afirmar algo com certeza? A propósito disto, existe até hoxe entre os filósofos unha polémica tám grande sobre o começo ou eternidade do mundo, tám grande controvérsia sobre a sua duraçón e o seu fím, que ninguém logrou – que saiba-mos – por termo, nem acaso o logrará científicamente. Pois ¿como quem é corruptíbel poderia manifestar com certeza algo sobre o incorruptíbel. E quem é finito, sobre o infinito? E, finalmente ¿como quem só vive por um instante, como se non vivêsse, e existe como se non existísse, poderá manifestar com certeza algo sobre o sempiterno? A questón acerca de se existe isto último, ó igual que o referênte à existência dos dous primeiros, é fundamento de outras questóns, e dela o home non sabe, nem pode saber absoluctamente nada. Xusto a todas estas cousas se referem em filosofia as questóns duvidosas mais grandes e máximamente necesárias para o conhecimento de todas as outras cousas, questóns cuxa ignorância provoca o conseguinte desconhecimento das demais. Que, segundo a medida humana, nada pode saber-se perfeitamente, queda de manifesto polo feito de que o Peripatéctico, xunto com o resto da sua escola, se esforzam em mostrar com innumerábeis razóns que o mundo é eterno, sem que tenha tido um começo, nem vaia a ter um fim. A esta convicçón chegarom os filósofos. Por culpa disso, aquel romano começóu por aí a sua História Natural. E certamente te inclinarás a pensar isso se te deixas guiar pola razón humana. Pois viéste a um mundo xá feito, e o mesmo o teu pai e os teus avôs; eles partíron, como também tú irás; ves a outros nascer e morrer, mentras o mundo permanece. E non há quem afirme, bem de palabra, bem por escrito, ter conhecido o princípio do mundo, ou haber visto a outro que o tenha visto, ou que tivéra ouvido falar a outro que o vísse. Também, como afirma o Sábio: “Unha xeraçón vai e outra xeraçón vem, mas a terra permanece eternamente. Sai o sol e pôn-se, e retorna ó seu lugar, e voltando a nascer alí, xira através do aire inclinando-se cara ó Aquilón. O vento, recorrendo todas as cousas, despraza-se descrevendo um círculo e volta a reiniciar os seus xiros. Todos os rios desembocam no mar, mas o mar non rebosa. Voltam os rios ó lugar de onde saírom, para discorrer de novo. Todas as cousas som difíceis, o home non é capaz de as explicar por meio da palabra”.

FRANCISCO SÁNCHEZ

AS MEMÓRIAS DE MANUEL DA CANLE (106)

SOBRE AS PURGAS

É regra muito observada polos médicos, prohibir as medicinas laxativas durante os maiores fríos do Inverno, e também nos maiores excéssos do Estío. Isto parece confirmar Hippocrates no quinto afforismo, partícula quarta, onde afirma: “Sub cane ante canen molesta sunt pharmaca, medicamentorum ussus difficilis”. Quere dizer que em dias Caniculares, e em dias de grandes fríos, non se debem tomar purgas. O melhor tempo do ano para purgar-se é a Primavera, para os que non tenhem extrema necessidade. É muito perigosa a Purga e a Sangría, quando a Lua está em conxunçón ou oposiçón com o Sol, e isto por um dia antes e outro despois. Non se debem tomar Purgas estando a Lua em Signos Cálidos, como som: Aries, Tauro, Capricornio, porque non se podem reter no estómago, antes serám vomitadas (conforme a experiência o demóstra). Se queremos purgar por vómito, basta que estexa Leo em ascendente, que assím mesmo se vomita. Sempre que a Lua estiver em Signos Aqueos, a Purga fará bom efeito. Pois, advirta-se, que se a Purga for bebida combém que a Lua este em Scorpio; se fora “bocado”, ou “lectuário”, a Lua debe estar em Cáncer; se fora “píldoras” debe estar em Piscis, e desta maneira os efeitos seram muito bons e saudábeis. Afirma Hippocrates no libro sobre os aires e lugares, que se non debem dar medicinas, nem cautérios, nem se fagam incisóns nos membros, durante as grandes mudanças de tempo. Estas mesmas regras debem guardar-se nos Solestícios e Equinócios. Consideraçóns astrolóxicas, que som de tamanha importância para a Medicina que, segundo o próprio Hippocrates, no libro das Epidemias, non deberia haber médico que non fora astrólogo, e afirma mais: “Hujus modi Medicus est qui Astrologiam ignorat, nemo”.

MANUEL CALVIÑO SOUTO

ARISTÓTELES (CARÁCTER)

Pouco sabemos da personalidade ou do carácter de Aristóteles, além de ser unha pessoa que ansiava aceder ao conhecimento e se prestaba a fazê-lo com rigor e método. Mas, polos comentários que deixaram os seus discípulos, podemos aventurar-nos a imaxiná-lo como um homem acostumado à vida pública, seductor, persuasivo, bom orador e mordaz quando era necessário. Há quem defenda, inclusive, que era vaidoso, baseando-se na sua costume de usar anéis ou de exibir um cuidado corte de cabelo. Também era diplomático e elegante com os amigos como demonstra o episódio que se narra a seguir. Conta-se que, quando Aristóteles era xá bastante idoso e se encontrava doente, os seus discípulos mais próximos pediram-lhe que designasse um sucesor para dirixir o Liceu. Parece que os dous candidatos mais bem posicionados eram Teofrasto, natural da ilha de Lesbos, e Eudemo, orixinário de Rodes. O mestre disse-lhes que o vinho que estaba a beber non lhe sentaba bem e que queria que lhe trouxeram um de Lesbos e outro de Rodes. Beberia o que melhor lhe soubesse. Quando lhe servirom ambos os vinhos, probou o Rodes e disse: “Por Hércules! É um vinho consistente e agradábel”. Depois probou o de Lesbos e sentenciou: “Ambos som verdadeiramente bons, mas é mais doce o de Lesbos”. Desta forma tán elegante, Aristóteles designou o seu sucessor à frente do Liceu. Efectivamente, chegado o momento, ninguém colocou em dúvida que Teofrasto debia dirixir a instituiçón peripatéctica.

P. Ruiz Trujillo

LITERATURA CASTELÁN (13)

A LÍRICA CASTELÁN PRIMITIVA

As orixens da lírica castelán, están envoltos em problemas muito semelhantes aos conhecidos para a épica. O primeiro deles é a escassés ou, quase melhor diriamos, a ausência quase total de textos conservados. Até ao descobrimento – muito recente – das “jarchas”, que modificarom enteiramente o panorama dos nossos conhecimentos sobre a lírica primitiva, carecía-se de textos concretos em que apoiar-se para qualquer deducçón segura. Era possíbel encontrar lixeiras mostras de poesía lírica esparcidas em obras doutra espécie, como nos poemas relixiosos de Berceo, a mediados do século XIII, ou entre as criaçóns miscelâneas e personalíssimas do Arcipreste de Hita e do Canciller Ayala na plenitude do XIV. Mas para dar com as primeiras manifestaçóns de lírica propriamente dita, exenta digamos, habia que chegar ao Cancioneiro de Baena, compilado por meados do século XV, e no qual figuram alguns escritores que poderiam remontar-se todo o mais até fins da centúria anterior. Com estes datos chegába-se à conclusón de que a lírica popular non tinha florecido em Castela; somente no final dos séculos médios aparecería unha lírica cortesán, favorecida e estimulada pola poesía galega: opinión avalada polo feito de que todavía no Cancioneiro de Baena, segundo habemos de ver, grande parte dos poemas seleccionados estabam em fala Galega. Ao historiar o xénero, na sua grande Antología de poetas líricos castelhanos, daba por sentado Menéndez y Pelayo que a lírica se desarrolha muito mais tardiamente que a épica; ésta – diz – aparece xá nos tempos heroicos, mas aquela necesita chegar a épocas mais cultas e reflexivas; por isto, mentras a fala castelán medrába xá em obras mêstras da poesía épica, como o “Poema del Cid”, a meados do século XII, non acertaba a manifestar-se no campo da lírica, e os poetas de Castela tinham que acudir ao uso do galego.

J. L. ALBORG