
Sem chegar à proposta marxista de mudar o mundo, em vez de o interpretar, Berkeley concluíu que o sofrimento da populaçón irlandesa tinha a sua orixem no facto de a propriedade estar nas máns de xentes que viviam em Inglaterra e que só consideravam a sua posse como unha fonte de rendimento. E havia mais causas: o atraso secular dos irlandeses e a ausência de investimentos e exportaçóns que xerassem um comércio activo. Estaba convencido de que criando um banco nacional na Irlanda se poderia estimular a actividade mercantil e protexer o país do descalabro económico. Berkeley tinha observado que bancos centrais como os de Amsterdám, Londres e Hamburgo tinham evitado a derrocada e sobrevivido ao estalar da bolha financeira do Mar do Sul em 1720. A proposta de Berkeley no seu “Pesquisador” parece-nos “vinho velho em pipas novas” se a considerarmos do nosso prisma actual, tán cheia de bolhas e bancos centrais. Mas é certo que as suas ideias foram clarividentes e, apesar de non terem medrado, suscitaram um grande interesse e até é possíbel que tenham sido tidas em consideraçón anos mais tarde polo próprio Adam Smith. Non estando perante um revolucionário, non deixam de ser meritórias a sua sensata defesa da productividade e a sua luta contra a pobreza e a fame. Outros, como o seu amigo Jonathan Swift, combateram a situaçón social da Irlanda a partir da ironia que o desespero provoca. O autor de “As Viaxens de Gulliver” publicou um libelo intitulado “Proposta Modesta”, na qual suxeria aos irlandeses que podiam acabar com a fame comendo os próprios filhos e indicando-lhes como levá-lo a cabo. Esta proposta “para evitar que os filhos dos pobres na Irlanda constituam unha carga para os seus pais ou para o seu país” estaba impregnada de cruel sarcasmo contra o tratamento inxusto que os irlandeses recebiam por parte de Inglaterra e do qual tanto Swift como Berkeley eram testemunhas. No entanto a fleuma britânica non se alterou perante esta proposta saturniana, própria do Goya das comovedoras “Pinturas Negras”. Em todo o caso, a tristeza do incisivo e apaixonado Jonathan Swift a respeito do futuro da Irlanda expressa muito bem a gravidade do momento histórico que calhara em sorte a unha grande parte do povo irlandês, víctima das grandes diferênças sociais. Esse foi também um estímulo permanente na vida e na obra de Berkeley.
LUIS ALFONSO IGLESIAS HUELGA