O GOLPE MILITAR DE 1936

¿PORQUE PERDEMOS A GUERRA?

Publicado o27/07/2017por fontedopazo | Deixar un comentario

.

               Publicaran-se tantos documentos – libros, folhetos, informes, etc… – sobre a obra realizada polos trabalhadores de Aragón.  Centenas de Colectividades camponêsas foron criadas e viviron entregadas de cheo á missión de trabalhar para a causa popular.  Novas modalidades de convivencia foron estabelecidas.  As Columnas libertadoras, que partiran de Barcelona em Xulho de 1936, favoreceron e impulsaron a transformación Revolucionária.  Todo o Aragón antifascista, vivia na guerra e na Revolución.  O esforzo, o espíritu, a tendência de Aragón, era nectamente confederal, libertária.  Á C.N.T. e á F.A.I., ás suas militâncias aragonesas, coubo o rol histórico de realizar um ensaio formidável de experiências económicas, políticas, sociais, atraindo á órbita da Revolución as massas camponêsas que aportaron os seus homes para as frentes e para o trabalho intensivo, solidário, guiados pelo lema da igualdade e da xustiza social.  Aragón criou, como num inmenso laboratório, uma rede de Colectividades federadas entre sí.  E porque a obra do povo aragonês foi obra libertária, inspirada e orientada pola C.N.T. e pola F.A.I., atraíu o ódio dos que se deron por missión em plena guerra e mentras estrepitosamente predicavan a “unidade”, de desprestigiar, e trabalhar para destruir tudo quanto fora criación revolucionária, confederal e anarquista.  O Partido Comunista, partido da contrarrevolución, que provocou os tráxicos sucessos de Maio de 1937, coaligando-se com os elementos do “Estat Catalá” e da “La Esquerrq” os quais para “dar a Batalha á F.A.I.”, compraron armas curtas em França e conspiraron em París com os axentes de Dencás, e desertores como Gassol, amén doutros da sua calaña, mas non puideron conseguir os seus objectivos porque a potencialidade revolucionária da C.N.T. e da F.A.I., deu probas de existência na rua.  Mas depois de maio de 1937, Largo Caballero, tramou e levou á práctica, quantos procedimentos puido para destrozar a obra revolucionária do Movimento Libertário.  Impuxo ó novo goberno a represión que non quixo realizar o anterior;  comezou a “desenterrar mortos” e a incoar procesos por actos realizados nos dias gloriosos da Revolución em Xulho do 36, puxo em máxima tension o seu próprio mecanismo de terror, movilizando as suas “Chekas” e entre tanta provocación non podia faltar o zarpazo ao que fora o exponênte máis digno da Revolucción: o Aragón Confederal.  Vimos entón a disolucción do Concelho de Aragón trás as manobras dos políticos do Frente Popular que dias antes se comprometeram a defender o Concelho como organismo representativo autêntico do Povo Aragonês.  Mas ó Aragón Libertário, colmeia de trabalho fecundo, só podia dar-lhe batalha quem odiara profundamente o proletariado confederal, quem tivera as condicions dos clássicos verdugos do Povo, quem non titubeara em demandar sangue de trabalhadores, ainda que fora essa sangue a que defendia o País do perigo dos fascistas.  A eleiccíon non puido ser máis acertada.  O Partido Comunista, sempre a través do Goberno Central, mandou a Aragón a “División 11”, cuxo xefe era o tristemente célebre, lister.

félix alvarez ferreras

O GOLPE MILITAR DO ANO 1936

Publicado o18/10/2024por fontedopazo | Deixar un comentario

Às quatro da tarde do día quatro de Xunho de 1923, uns desconhecidos abrem fogo contra um auto de côr negra, matrícula 135 de Zaragoza, frente à Escola Asilo de San Pablo, nas aforas da capital aragonesa. Dos treze disparos que os atacantes fixérom, um deles alcanzou o corazón de um dos ocupantes. A víctima –que morreu no acto– era o cardeal arzobispo de Zaragoza, don Juan Soldevila Romero. A notícia da morte do prelado, encheo de terror às autoridades locais e de alegría às clásses humildes. Passados os primeiros momentos de estupefaçón, a polícia puxo-se em movimento. O silêncio dos vecinhos, dificultou a labor investigadora. El Heraldo de Aragón, único vespertino zaragozano, tivo de refazer completamente a sua primeira plana. “Insólito y abominable atentado”, forom as palabras que encabezarom unha fotografía a toda páxina do morto. No Goberno Civil o desconcerto apoderou-se de todos; o xefe superior de Polícia e o comandante da Guardia Civil, estabam desalentados e confusos, sem saber que fazer. O gobernador civil, provocando unha absolucta paralizaçón, esperaba órdens de Madrid. Sobre as oito da noite aparecerom os telegramas: o rei Alfonso XIII enviava o seu pêsame e o ministro da Gobernaçón, esixía que se fixéra luz sobre o asunto. À mesma hora, a Federaçón Local de Sindicatos da CNT, lançaba unha “octavilla” por toda a capital, na qual ameaçaba com a folga xeral, e eludía as responsabilidades que tal acto puidéra acarrear, se eram detídos inocentes trabalhadores, baixo a acusaçón de assassinato. Tanto os sindicalistas da capital aragonesa, como as autoridades, passarom a noite em vela. Estas últimas, non se decidírom a desencadear a repressón, mentras aqueles, que a esperabam, non dormirom nas suas casas por temor a persecuçóns. Os xornais da manhán seguinte, segundo a sua fantasía e gosto, narrarón o atentado. El Heraldo de Aragón, non consideraba autores do feito aos sindicalistas, mas aos anarquistas. La Acción era mais concluinte: o feito era obra da banda de terroristas que dirixía o perigoso anarquista Durruti; a continuaçón consignaba unha interminábel lista de actos delictivos que provinham de “ese terribel assassino”. Finalmente esixía ao Goberno que tomasse as medidas necessárias para terminar com “esse açote de Deus”.

ABEL PAZ

HOMENÁXEM A ALEJANDRO VIANA (20)

Publicado o08/08/2024por fontedopazo | Deixar un comentario

Días antes do embarque do Winnipeg o exilio político vive un dos seus máis tristes episódios. Durante a Guerra Civil xestárase unha inimizade irreconciliábel entre os líderes socialistas Juan Negrín e Indalecio Prieto, que derivara nunha profunda división do socialismo en negrinistas e prietistas. Mentres Negrín constituía em Francia o SERE, Prieto, de forma casual, apropiárase en México do cargamento do iate Vita, que contiña a maior parte dos fondos salvados polo Goberno republicano. Negrín reclama a súa devolución, Prieto négase e cuestiona directamente a lexitimidade democrática do Goberno. Para el, esa lexitimidade só a ostentan as Cortes, a través da Deputación Permanente, quen a finais de xullo se autoproclama única representación da República, declara inexistente o Goberno de Negrín e constitúe a Junta de Auxílio a los Republicanos Españoles (JARE) para xestionar o patrimonio do Vita. A fractura no exilio político e a súa repercusión no labor humanitario e de axuda aos refuxiados é definitiva e irreversíbel. A partir deste intre o exilio contará con dous poderes enfrontados, a Deputación Permanente e o Goberno de Juan Negrín, e con dúas organizacións de carácter humanitario, o SERE e a JARE. Aínda que Izquierda Republicana e o seu presidente Azaña se sitúan do lado de Prieto e se integran na JARE, Alejandro Viana desmárcase do seu partido e mantense fiel ao SERE e a Negrín. Co presidente do Goberno están moitos outros correlixionarios, deputados e ministros do partido de Viana, como Osorio Tafall ou Méndez Aspe. Todos eles serán en adiante tachados de disidentes. As consecuencias da ruptura son desastrosas. Estendense as inimizades persoais irreconciliábeis e cunden a desmoralización e a indignación entre os refuxiados, que ven como, en ocasións, a axuda humanitaria se usa para xerar lealdades e afondar na división. Ademais, o labor humanitario dispérsase e o exilio perde credibilidade diante da comunidade internacional como alternativa ao Goberno de Franco. Para o SERE a perda dos recursos do Vita supón un duro golpe económico. Catro meses de intensa actividade mermaran considerabelmente a súa capacidade económica. Para Franco, a confrontación, aínda que o favorecía politicamente, supuña unha nova preocupación: que todos os fondos sacados de España se situasen en México, onde o réxime franquista perdería calquera posibilidade de recuperación.

ROBERTO MERA COVAS

HANNAH ARENDT (O PODER TOTALITÁRIO)

Publicado o10/08/2024por fontedopazo | Deixar un comentario

O totalitarismo é um rexíme sem precedentes. Representa unha novidade radical, que se expressa num novo tipo de governo e em algo inédito até ao momento: tem como obxectivo transformar a pluralidade humana irreductíbel num “só home”, ou sexa, reduzir a pluralidade ilimitada dos seres humanos -com as suas acçóns imprevissíbeis e expontâneas- a um único espécime, controlábel nas suas acçóns e reacçóns, o que foi conseguido nos campos de extermínio. Tal como outras leituras do totalitarismo que o definem à volta de unha determinada estructura (presença do partido único, monopólio das comunicaçóns, ideoloxía oficial omnipresente, polícia secreta…), a de Arendt descreve também um sistema político com determinados elementos. No entanto, a novidade da sua análise está sobretudo em afirmar que nos encontramos perante unha nova forma de governo que tem como finalidade a implantaçón do terror e a aniquilaçón da pluralidade. Sob o domínio totalitário, os indivíduos subsumem-se nunha única natureza agora partilhada: os xudeus, os eslavos, os arianos… Portanto, expor a novidade do rexíme totalitário non implica um debate sobre o número de víctimas, nem unha comparaçón na intensidade do sofrimento provocado. A novidade faz referência a um limite que non se ultrapassara e consistia em remodelar as características da pessoa e da humanidade. Neste sentido, o totalitarismo non só propón unha ruptura política com relaçón a outras experiências anteriores, mas também provoca unha ruptura antropolóxica na comprehensón do humano; ou, retomando a pergunta do escritor Primo Levi após a sua passaxem por Auschwitz, “Se isto é um homem”, o qual significa continuar a ser humano? A novidade radical do totalitarismo centra-se na máxima “tudo é possíbel”. O “tudo” é a transformaçón da realidade, a transformaçón da própria natureza humana sem qualquer obxectivo posterior de tipo instrumental, mas entendido como a própria finalidade do governo totalitário.

CRISTINA SÁNCHEZ

HOMENÁXEM A ALEJANDRO VIANA (21)

Publicado o12/10/2024por fontedopazo | Deixar un comentario

Envolvido nesa deprimente crise política do exilio, Viana recibe dende Galicia a nova da súa condena polo réxime de Franco. O día 2 de agosto o Tribunal Regional de Responsabilidades Políticas da Coruña dita sentenza e condénao como responsábel político á pena de oito anos e un día de desterro –a distancia non inferior a 250 quilómetros da cidade de Vigo–, inhabilitación absoluta durante quince anos e sanción de 200.000 pesetas. O patrimonio de Viana e Josefina Dotras fora valorado polos franquistas en 750.000 pesetas e fora incautado ao inicio da Guerra Civil. No proceso, a dona de Viana alega que a metade lle pertence como ben ganancial. Deste xeito a sanción redúcese a 200.000 pesetas e, co seu pago, Josefina Dotras recobra os bens embargados. Aínda que a condena imposta é o desterro, Viana non sopesa en ningún momento o seu regreso a Galicia: o réxime continúa coa feroz represión tras a fin da guerra, e as súas sentenzas non son ningunha garantía. Menos aínda cando a xestión de Viana no SERE acrecenta a súa responsabilidade política e non fora contemplada no proceso xudicial. Os problemas para o SERE agrávanse en agosto de 1939. Pablo de Azcárate presenta a súa dimisión que, a petición de Negrín, non se fai pública. Ao presidente do SERE ségueo Alejandro Viana, quen renuncia como xefe de Emigración. Faino por discrepancias co secretário xeral da organización, Ignacio Mantecón, pero séntese satisfeito do seu trabalho e do trato recibido de Azcárate, a quen dirixe emocionadas verbas. “Meu respectábel amigo: discrepancias fundamentais en canto ao concepto do que debe ser a administración pública obrigáronme a presentar a dimisión do meu cargo no SERE. Voume satisfeito de min mesmo, porque se ter mal carácter, como din, é non practicar, nin consentir, en materia administrativa as picardías da política española, síntome orgulloso de telo. E o meu desexo fervente é que non se modifique nunca. No SERE deixo un pedazo da miña vida; pero este sacrificio servíume para coñecer mellor a política e os seus homes. Son un home de grande emoción. E sendo vostede o único xefe de quen levo un grato recordo, faime falta valor para despedirme persoalmente de vostede. Fágoo, pois, por medio destas liñas. A súa bondade saberá desculparme esta falta e tantas outras que puidera cometer”.

ROBERTO MERA COVAS

HOMENAXEM A ALEJANDRO VIANA (22)

Publicado o08/12/2024por fontedopazo | Deixar un comentario

Azcárate eloxia a Viana e tenta que reconsidere a súa decisión. “Meu querido amigo: agradézolle moi de veras a atención persoal que tivo vostede comigo informándome de ter presentado a dimisión do seu cargo no SERE. Non podo ocultar a vostede que lamento moi de veras a súa decisión, non só por motivos de orde persoal, senón porque estou convencido de que coa súa marcha perderá o SERE un dos seus colaboradores máis seguros e eficaces. Por iso, permitinme falar con Osorio neste sentido cando me entregaron a súa carta na rápida visita que fixen a París o outro día, como tería tratado de facelo con vostede se estivese en París máis tempo. Non sei se Osorio logrou evitar a súa marcha. Se non foi así, só me queda agradecerlle moi vivamente a súa atención e as súas palabras, asegurándolle que correspondo ao que me di cun sentimento de verdadeira e sinceira amizade. Deséxolle moita sorte para enfrontarse coas difíciles circunstâncias en que todos nos atopamos e quero engadir que se en calquera momento hai algo en que poida eu serlle útil non vacile en dicirmo.” Julio Jáuregui, deputado e representante dos nacionalistas vascos no SERE, também lamenta a decisión de Viana e gaba o seu traballo. “Non llo digo a título de cortesía senón con toda sinceridade. Creo que o SERE perdeu, ademais dunha persoa de prestixio político e de dignidade profesional acrisolada, o seu mellor funcionario. Repítolle o meu sentimento e créame que de saber a súa intención tería feito mil esforzos para tratar de evitala.” Viana reacciona con modestia, pero reafirmándose na rectitude da que fixera gala ao longo da súa vida. “Non teño ningún dos méritos que vostede me atribúe, pero o certo é que traballei máis do que a miña saúde me permitía e cunha rectitude que poderá igualarse, pero non superarse. Este era o meu defecto, pero con el irei á tumba, xa que por nada nin por ninguén estou disposto a modificar o concepto que eu teño do que debe ser a administración pública. As súas palabras serven de consolo ás moitas amarguras sufridas. Por isto agradézollas máis.” A decisión de Viana é irrevocábel e o seu amigo Pastor Candeira ocupa a partir de entón o cargo de xefe da Sección de Emigración que exerce coa mesma honestidade que caracterizara a Viana. A propia JARE, malia a súa rivalidade e confrontación co SERE, recoñéceo con rotundidade. “Candeira conduciuse sempre cos compatriotas que ao SERE acudían, cunha solicitude e benevolencia non comúns, acollendo a todos sen distinción de matices políticos resolvendo con espírito de xustiza.”

ROBERTO MERA COVAS

JOSÉ BUENAVENTURA DURRUTI DUMANGE

Publicado o07/01/2025por fontedopazo | Deixar un comentario

León, neste lugar austero, nasceu Buenaventura Durruti, fruto do matrimónio de Anastasia Dumange e de Santiago Durruti. Segundo filho deste xovem casal, víu a luz no número nove da praça de Santa Ana, às dez da manhám do quatorze de Xulho de 1896. Rodeado dos seus seis irmáns baróns e de unha rapariga, José Buenaventura crescéu como um neno cheio de vida e robusto. Espanha atravessaba maus tempos. Unha grave críse tinha-se apoderado dela, críse que afectaba non só à economía, senón a todas as instituiçóns da época. Os restos do antigo império colonial tinham-se sublevado contra o despótico poder dos militares e contra o clero, forças âmbas que actuabam principalmente nas colonias. Os cubanos, impulsados por José Martí, habiam-se sublevado. Para esmagar tal insurreiçón, a rexenta María Cristina ordenóu ao seu ministro Cánovas del Castillo, que empregára a mán dura que fora necessária. O enviádo da coroa foi o xeneral Weyler; as ordens concretas que levava eram as de acabar rapidamente com a revolta. Este, non encontrou outro caminho para cumprir as ódens, que o de converter a ilha de Cuba num enorme campo de concentraçón. Ao mesmo tempo que no Caribe, os filipinos também se sublevarom contra o domínio da metrópole, particularmente contra os monxes dominicos, administradores da economía das ilhas. A repressón foi igualmente dura, chegando até ao fusilamento do patriota e poeta José Rizal. A Península non se libraba de este mal estar xeral. O campesinado andaluz, extorsionado polos terratenentes, lanzou-se a periódicas revoltas que adquirirom aspectos de verdadeira guerra social. Este mesmo clima de violencia aparecía nas concas mineiras andaluzas e asturianas. As manifestaçóns e gréves obreiras, sucediam-se quase ininterrumpidamente no País Vasco e Catalunha; a repressón gobernamental caía sem clemência; as prissóns estabam cheias de militantes obreiros e as execuçóns eram frequêntes. O ponto álxido da situaçón, tivo lugar em 1898, ano em que perderom as últimas colónias: Cuba, Filipinas e Puerto Rico. Que provocou consequentemente unha críse económica, com a desapariçón dos benefícios que aquelas aportabam pola exploraçón e o comércio. (…) “Desde a minha mais tenra idade, o primeiro que ví ó meu redor foi o sufrimento, non só da nossa família, senón também dos nossos vecinhos. Por intuiçón, eu era um rebelde. Acredito, que foi entón, que se decidíu o meu destino.”

ABEL PAZ

HOMENAXEM A ALEJANDRO VIANA (23)

Publicado o08/02/2025por fontedopazo | Deixar un comentario

O convulso mes de agosto remata con malos augurios e setembro iníciase confirmando os peores presaxios. O tratado de non agresión asinado entre Hitler e Stalin dá paso en poucos días á invasión alemá de Polonia, a declaraçón de guerra de Francia e Inglaterra e a ocupación da zona oriental polaca polas tropas rusas. Comeza a Segunda Guerra Mundial. Co escenario bélico as perspectivas son moi escuras en Europa. Os amigos de Viana, Luciano Vidán, Celina San Martín e Mercedes Orgaz, tras conseguir o visado de Neruda e o de tránsito por Arxentina, deciden marchar a Chile no vapor de liña regular Pasteur. Pero a Guerra Mundial trastoca todos os plans para axudar e protexer os exiliados. A viaxe de Luciano Vidán e os seus familiares suspéndese e as posibilidades de evacuación a outros países redúcense á mínima expresión. A guerra fai moi perigosas as expedicións polo Atlántico. México cancela as emigracións colectivas no medio do crecente descontento social que suscita a difícil asimilación dos refuxiados pola economía do país. Nesa altura a embaixada mexicana dispón das fichas persoais de 24.000 refuxiados dispostos a emigrar, pero as posibilidades de saír de Francia limítanse á emigración individual en liñas regulares, e a embaixada mexicana tan só expide visados para os refuxiados que viaxen a cargo dos seus propios recursos ou con axudas do SERE. A nova situación tamén complica aínda máis o drama dos republicanos que continúan recluídos nas praias. Francisco Vázquez Díaz, Compostela, amigo de Viana e Vidán, é un dos máis sobranceiros escultores galegos do momento e está internado nun campo de concentración. Compostela quere saír do encerro e pídelle axuda ao SERE. Viana tenta prestarlla con agarimosas verbas e consellos mesturados coas súas sombrías incertezas. “Meu querido amigo: recibín onte a súa do día 8 que me apresuro a contestar. Hai un mes que deixei de ser funcionario do SERE, demitindo do meu cargo por incompatibilidade co secretario xeral. De todos modos, cumprirei os seus encargos e, no que eu poda servilo, tenme enteiramente á súa disposición. A guerra veu a trastornar por completo os embarques de refuxiados españois. Alomenos os colectivos suspendéronse. Un medio de saír do campo sería ofrecerse para traballar na vendima, pois o Goberno francés desexa xente para traballos agrícolas. Agora iso é o máis importante. E vendimar non é cousa difícil. Despois xa veríamos. O caso é saír do campo e gañar para vivir. É demasiada traxedia a de vostede, amigo Compostela. Debe estar feito un linguadiño e non dos moi grosos. Que nos espera agora? Moitas e moi cariñosas apertas do seu amigo.” En setembro aínda permanecen nos campos de concentración preto de 100.000 persoas coma Compostela, ás que hai que sumar outras tantas mulleres, nenos e nenas en refuxios. Francia quere rematar con esa situación e presiona os refuxiados para que regresen a España ou se incorporen á economía de guerra na que xa participan 20.000 republicanos en batallóns de traballadores. Pero esas intencións chocan coa postura dos exiliados que temen as consecuencias da repatriación. En Perpignan, un tren con destino a España, que transporta 1.400 mulleres cos seus fillos e fillas, non pode continuar a súa marcha ao negarse as viaxeiras e ameazar con poñerse diante da máquina. Logran o seu obxectivo, pero todas elas son enviadas ao campo de concentración de Saint Cyprien. A entrada de Francia na guerra empeora a situación dalgúns amigos de Viana que pasan por serios apuros e viven afogados polas penurias. O médico ponteareán José Antonio Fernández Vega carece de recursos para atender a súa familia, e Viana pide axuda a Jáuregui, o representante dos vascos no SERE.

ROBERTO MERA COVAS

JOSÉ BUENAVENTURA DURRUTI DUMANGE

Publicado o07/03/2025por fontedopazo | Deixar un comentario

A detençón do seu pai, pola activa participaçón na folga de curtidores que tivo lugar em León no ano de 1903, quando tinha apenas sete anos de idade, marcou poderosamente a sua consciência. A referida folga durou nove meses, e foi um dos primeiros conflíctos sociais de importância que se produzíu em León. A decidida actitude dos obreiros curtidores, trouxo como consequência a fame do mesmo povo, assim como unha forte repressón. Foi, non obstânte, um triunfo para a clásse trabalhadora, posto que sería a primeira pedra do edifício da organizaçón proletária da rexión. O ponto inicial do despertar obreiro leonés, teve lugar quatro anos antes, em 1899, quando Ignacio Durruti, tio de Buenaventura, fundou a primeira associaçón obreira na rúa do Badillo. Poucos som os dactos que temos. Tinha unha orientaçón mutualista e solidária, entre os obreiros do ramo dos curtidos, os quais se reuníam unha vez ao mes para discutir problemas professionais. Até 1900, a capa mais progressista de León, estaba constituída por um pequeno grupo de intelectuais republicanos, cuxa ideoloxía atemperada e acomodatícia, era incapaz de asustar as autoridades locais e ao clero. A partir de princípios do século, esta situaçón modificou-se com ocasión dos trabalhos ferroviários do ramal Valladolid-León; as primeiras publicaçóns socialistas e anarquistas começarom a chegar à cidade, procedentes deste sector e do coto mineiro leonés-asturiano. Estas leituras deberom estimular o grupo de curtidores amigos de Ignacio; por elas deberom conhecer a axitaçón social que alcanzaba a toda a Península, particularmente a Bilbao e Barcelona. A xornada de oito horas era, por entón, a esixência central, cousa xá conseguída polos obreiros sastres de Madrid. Parece normal que todas estas circunstâncias influíram nos curtidores, polo que pronto apresentarom reivindicaçóns salariais e de horario de trabalho aos patróns, os quais xa tinham avanzado na exploraçón dos curtidos de peles e na expansón dos seus negócios. Até entón, os salários para as três categorias profissionais iban desde 1,25 até 1,75 pesetas por xornada completa, é dizer “de sol a sol”. Os trabalhadores pedíam um aumento xeral de 50 centávos e unha xornada de dez horas. Os membros da xunta do Centro forom encargados de dar a conhecer as reivindicaçóns. Os directivos eram Ignacio Durruti, Santiago Durruti (pai), Antonio Quintín e Melchor Antón. Os patróns xulgarom que as pretenssóns obreiras eram desproporcionadas, e ante a negativa declarou-se a greve, que teve grande importância, posto que o curtido de peles, era quase a única industria local, o qual paralizou a cidade durante nove meses. Nem o crédito que os comerciantes outorgarom aos grevistas, nem as mostras de solidariedade de Lorenzo Durruti desde a sua cantina, nem o dinheiro aportado polo producto da venda do talher de Ignacio Durruti, que foi posto à disposiçón dos grevistas, pudérom impedir que a fame comezára a invadir os lares obreiros e, com ela a domar o espírito rebelde dos primeiros momentos. Pouco a pouco os trabalhadores forom claudicando e a greve com grande satisfaçón da burguesía, deu-se por terminada. Non obstânte, houbo obreiros, como a pai de Buenaventura, que preferírom mudar de ofício antes que ceder.

ABEL PAZ

HOMENÁXEM A ALEJANDRO VIANA (24)

“Meu querido amigo: a esposa e seis fillos do que foi gobernador civil de Málaga no momento da sublevación militar, José Antonio Fernández Vega, irmán do deputado a Cortes por Oviedo, Félix F. Vega, están desde hai bastantes meses no albergue vasco de Itxasoan, en Guèthary. Segundo lles comunicou o administrador deben abandonalo o día 15 do corrente mes, o que lles crea unha situación desesperada, pois o cabeza de familia non dispón de ingreso algún para alimentalos. Por un erro de información do presidente do Consello Nacional de Izquierda Republicana, non lle foi concedido o subsidio ao que como exgobernador ten dereito. Aclarado aquel, a ponencia ministerial concederallo na súa primeira reunión. Xa o tería feito sen as dificuldades que xurdiron para reunirse aquela. O meu rogo, amigo Jáuregui, consiste en solicitar de vostede o favor de prolongar por algún tempo, alomenos mentres a concesión do subsidio non é efectiva, a estancia de dona María Alonso e os seus seis fillos no mentado albergue”. Pero Jáuregui non pode máis que limitar-se a confirmar o peche do campo por esixencias da guerra. “Meu querido amigo: recibín a sua carta na que se interesa pola esposa e fillos de D. Jose Antonio Fernández. Inmediatamente fixen as xestións no departamento de Asistencia Social en favor da señora Alonso, pero comunicanme que o refuxio Itxasoan de Guèthary vai ser disolto porque a autoridade militar francesa se incautou do mesmo para necesidades de guerra, como está ocorrendo con outros refuxios, polo que supoño que dita señora seguirá a mesma sorte que todos os demais refuxiados”. Afortunadamente, a situación de Fernández Vega resólvese como Viana prevía: “Meu querido amigo: quedo a vostede moi recoñecido pola xestión feita a favor da familia do exgobernador de Málaga, D. José Antonio F. Vega. Como xa lle foi concedido o subsidio, inmediatamente que reciba a primeira mensualidade xa poderán os familiares deixar o referido albergue, o que espero sexa este mesmo mes”.

ROBERTO MERA COVAS

HOMENAXEM A ALEJANDRO VIANA (25)

Publicado o23/06/2025por fontedopazo | Deixar un comentario

O inicio da Guerra Mundial fai medrar a hostilidade francesa cara ao SERE, porque o Goberno galo mira con receo todo o que teña relación cunha Unión Soviética ligada á Alemaña nazi. O primeiro ministro francés, Daladier, dita medidas represivas contra o Partido Comunista e anuncia no Parlamento que a súa propaganda será desapiadadamente destruída. O réxime franquista describe o SERE como unha organizaçión comunista que recibe ordes e diñeiro da Unión Soviética. Prieto, enarborando a bandeira do anticomunismo, aproveita a ocasión para axitar a pantasma contra Negrín acusándoo de filocomunista. As desconfianzas aliméntanse doadamente: a única forza política do exilio que apoia sen fisuras internas o presidente do Goberno no seu pulso con Prieto é o Partido Comunista, xunto con sectores minoritarios do Partido Socialista, dos partidos republicanos e dos nacionalistas. De pouco valerá que o SERE declare publicamente que está con Francia e Inglaterra incondicionalmente para combater o réxime de Hitler. O Servicio de Evacuación sitúase no punto de mira das autoridades francesas e a súa persecución axiña comeza: os ministros Vicente Uribe e Méndez Aspe son confinados temporalmente; a documentación e as autorizacións de residencia en París de todos os empregados do SERE son revisadas, e algúns dos seus membros en Perpignan son detidos. As autoridades policiais de París son cada vez máis intransixentes e agresivas co persoal da organización. O mesmo acontece coa prensa. O xornal francés “Le Journal” tilda de intolerábel a actividade dos exiliados españois e alimenta e propaga a acusación contra o SERE: “Baixo o manto dunha filantropía bastante lexítima, esta sociedade é unha organización da “III Internacional”. O señor Pablo de Azcárate, antigo embaixador de España en Londres, é o seu presidente. De feito é unha cobertura, xa que o verdadeiro xefe é o camarada Mantecón, axente soviético de sobra coñecido. É difícil de comprender que nos momentos tan tráxicos que vivimos, terríbeis elementos estranxeiros veñan a través dunha acción dobremente nefasta, a manchar a leal e franca amizade que debe existir entre Francia e España.”

ROBERTO MERA COVAS

AGOSTO DE 1917

Publicado o08/07/2025por fontedopazo | Deixar un comentario

O proletariado, xá forte e numeroso, fruto da expansón industrial, entraba num processo revolucionário aberto, cuxos momentos álxidos forom os meses de Maio e Xunho de 1917, nos quais Espanha esteve à beira da revoluçón xeneralizada. Desde princípios do século, a burguesía industrial de Catalunha e do País Vasco tinha compreendido claramente que o obstáculo principal a sua expansón provinha das estructuras económicas e políticas do país, e que mentras o poder político estivésse monopolizado polo bloque conservador e tradicional (clero, aristocracia e casta militar), Espanha non podería sair do seu atranco. As citadas fraçóns da burguesía iniciaram unha ofensiva encaminhada a desprazar do poder aos partidos que vinham alternándo-se no seu exercício. A sua estratéxia tivo como base psicolóxica, os arraigados sentimentos autonomistas de cataláns e vascos, que pronto adquerem carácter nacionalista e separatista. Estes sentimentos, manexádos convenientemente polo lider da burguesía catalán, Francesc Cambó, constituíram um verdadeiro desafío ao poder central de Madrid. O início da Primeira Guerra Mundial, empurrou a burguesía para abandonar os seus antigos pranteamentos, entregándo-se à acumulaçón de riquezas, e sem preocupar-se em obsolucto da modernizaçón da industria nem de tomar medidas previsoras para fazer frente à fatal crise que habería de produzir-se unha vez pechadas as portas do comercio exterior. Em 1916, em plena Guerra Europeia, Espanha víu a sua terríbel realidade: a situaçón era desesperada, non só porque se arrastraba um déficit de mais de mil milhóns de pesetas, senón porque ademais tinha que fazer frente a novos gastos, pola continuidade da desafortunada campanha militar em Marrocos. Mentras o Estado gastaba o último fundo das suas reservas, as oligarquías monopolísticas enriquecem-se. Naquel momento o Goberno dirixíu-se desesperadamente aos industriais cataláns e vascos com a pretensón de que estes sacaram ao Estado do ponto morto em que se encontraba. Para isto, o ministro conservador de Facênda, Santiago Alba, elaborou um proxecto de reforma fiscal, estabelecendo um imposto directo sobre os benefícios extraordinários obtídos polas sociedades e polos particulares. O referído proxecto adolecía de um defeito, que a burguesía industrial captou rápido. Consistía em que exoneraba do tal imposto aos proprietários agrícolas, o que, unha vez mais, mostraba a influênça feudal sobre as determinaçóns de Estado. Acolhendo-se a esta imperfeiçón, Francesc Cambó em nome da mencionada minoría burguesa, atacou de tal maneira o proxecto nas Cortes que, non só o fíxo fracasar, senón que deu cabo do mesmo Goberno, provocando a caída do conde de Romanones. A mesma burguesía entraba em crise ao limitar as compras estranxeiras em Espanha o ano 1917. Este descenso dos ganhos, anunciába xá o co meço da irremediábel situaçón apurada, na qual Espanha entraría quando a guerra mundial acabára. A burguesía tinha-se mostrado inépta para sacar todas as conclusóns pertinentes que a conxuntura do momento requería. Ademais, ideolóxicamente, movía-se no mesmo terreno dos conservadores. A sua apariçón na política tivo o carácter de unha práctica velada de camarilha, cousa tradicional na Espanha. Xá em 1916, ante a carestía da vida, a classe trabalhadora organizou unha protesta nacional que conmovéu o país enteiro e -claro está- às capas dirixentes. Por primeira vez, a CNT –Confederación Nacional del Trabajo– e a UGT –Unión General de Trabajadores– levarom a cabo um pacto no qual claramente se falaba de revoluçón social. A partir de esta demonstraçón, as pazes forom feitas entre os bloques em discordia; e a burguesía, sobre tudo a catalán, voltou a mostrar o seu carácter reaccionário e intransixente frente às reivindicaçóns obreiras. De aí, que a luta tomára um volûme de verdadeira guerra social. A esta situaçón, xá de por sí complexa, vinherom a agregar-se dous acontecimentos que transtornarom as bases nas quais se fundamentaba a tregua política. Um destes acontecimentos foi a Revoluçón Rusa, que aparecía como um feito trascendental no qual, por primeira vez, a clásse trabalhadora e labrega, lograba tomar a direcçón dos seus destinos. Em Espanha esta notícia actuou como um detonador, e o entusiasmo popular desbordou o marco da cidade, para incrustar-se nas zonas rurais, desencadeándo-se esporádicos movimentos ao grito de “Vivan os Soviets”.

ABEL PAZ

HOMENÁXEM A ALEJANDRO VIANA (26)

Publicado o14/08/2025por fontedopazo | Deixar un comentario

.

O semanário de extrema dereita “Je Suis Partout” vai máis alá e defende unha solución hixiénica, rápida e barata: a escoria española que non quere volver con Franco hai que cargala en buques e botala ao fondo do Mediterráneo. O futuro do SERE e do seu labor humanitario reciben un novo revés en outubro: Osorio Tafall dimite como director xeral, marcha aos Estados Unidos e dende alí a México. Azcárate, dimitido dende agosto, instálase definitivamente en Londres. A dirección do SERE, queda descabezada nun momento especialmente delicado. Negrín despídese de Tafall eloxiando a traxectoria do Servicio de Evacuación. (…) Uns días despois da marcha de Osorio Tafall, parten cara a Arxentina, no vapor “Massilia”, Luciano Vidán, Celina San Martín e Mercedes Orgaz. Pedro Díaz Abalo viaxa no “Flandre” até a República Dominicana. O grupo de amigos de Viana na Guerra Civil e no exilio francés vai minguando, logo da marcha meses antes de Laureano Poza Juncal a México, no “Ipanema”, e de Pardo Gayoso a Venezuela. Tan só continúan en Francia Pastor Candeira e Isabel Napal, que seguen traballando no SERE, ademais de José Echeverría e os médicos Alejandro Otero e José Antonio Fernández Vega. Tras a renuncia de Tafall, Negrín vese obrigado a buscar un novo director xeral do SERE, e no mes de novembro convence a Alejandro Viana para que volva e asuma a responsabilidade. Mentres agarda o seu nomeamento oficial, retoma o traballo e comeza a organizar o frete dun barco con destino á República Dominicana. Ao mesmo tempo, Viana convértese no delegado oficial en París das Sociedades Hispanas Confederadas de Nova York (SHC), que comparte oficinas co SERE no número 11 da Rue Tronchet. Esta organización, creada en 1937, agrupa máis de cen mil persoas pertencentes a un cento de organizacións dos Estados Unidos, entre elas a Fronte Popular Antifascista Galega de Nova York. As SHC recadan fondos para apoiar economicamente os refuxiados de Francia e do norte de África. Cos seus recursos, Viana paga centos de pasaxes e visados, roupa e calzado, aloxamentos, traslados e estancias nos portos de embarque. Ademais das SHC, Viana tamén representa en París á Federación de Sociedades Galegas Arxentinas. A organización encárgalle evacuar galegos aos que lles aboan integramente a viaxe. Viana ocúpase de conseguirlles o visado, o aloxamento no porto e a pasaxe. A súa actividade humanitaria non se canaliza unicamente a través das organizacións ás que representa. Tamén aproveita os seus contactos empresariais en Portugal para auxiliar algúns refuxiados. A muller e fillos do delegado do SERE en Orán, Antonio Pérez Torreblanca, están en Lisboa. Viana axúdaos para que poidan embarcar dende a capital portuguesa.

ROBERTO MERA COVAS

VIAGEM A CHECOSLOVÁQUIA – U.R.S.S.

Publicado o10/09/2025por fontedopazo | Deixar un comentario

.

Dez de Xulho de 1952, voámos à Geórxia. Descida em Kharkov, em Rostov, ainda non curadas inteiramente dos estragos feitos polos invasores. Observaçóns dos intérpretes, a confundir-se com factos vagos, apanhados anos antes nos xornais; unha curiosidade inútil, provisória, a soltar-nos a língua: — ¿O ucraniano é muito diferente do russo, non é verdade, Madame Nikolskaya? — Non, é parecido. Entende-se. Bem, unha indicaçón, perfeitamente desnecessária. ¿Que plantas seriam aquelas? Cereixeiras. Muito bem. Non me sendo possíbel dizer qualquer cousa sobre a literatura da Ucrânia, referir-me-ia, quando falasse na viaxem, às cereixeiras floridas que adornam o xardím do aeródromo, em Kharkov. — ¿Aquele rio é o Don? — Talvés sexa, respondeu Tchugunov. Outra noçón razoábel. O casario enorme era com certeza Rostov. Cócegas arranhavam-me a garganta — o desexo de mencionar um daqueles xenerais mozos que ali abtiveram fama rápida aniquilando o inimigo. Infelizmente essa matéria exacerbava os meus novos amigos. Dias atrás, esquecendo experiências goras, desacautelara-me em conversas no hotel, bulira no assunto desagradábel, casa de maribondos. A Senhora Nikolskaya, tán amábel, tán boa, exaltara-se: “Perdemos dezassete milhóns de homes. ¡Isto, foi o que os nossos aliádos nos déron, camións velhos e ovos podres!”. Quedou muito vermelha e com a voz entrecortada; afinal deixou a mesa, enxugando os olhos. Pessoas estranhas! Nem permitem que aludamos aos seus heróis. De novo no ar, afastava-me deles, nunha corrida louca, avizinhava-me de um herói diverso, muito velho, amarrado ali à esquerda, o figado roído por um abutre, na montanha clássica envolta em nuvens, coberta de neves perpétuas. A venerábel antiguidade arregalava-me os olhos. Buscando, entre rasgóns de nevoeiro, o ponto onde se debate a hepatite milenária, espantáva-me de unha extravagância dos nossos hospedeiros: non queriam admitir que voássemos sobre terra asiática. — Mas o Cáucaso é limite da Europa, Kaluguin. Sempre foi. ¿Entón? Deixámos o Elbruz e o resto. Estamos na Ásia! O redactor de “Tempos Novos” non se convencia. Diante da minha insistência, falou baixo a um suxeito de propósitos conciliábeis: xeograficamente a Geórxia estaba na Ásia; politicamente, na Europa. Non me conformei, resmunguei. — Desse xeito, acabam pondo a Sibéria na Europa. A minha xeografia do princípio do século tinha para mim grande valor: non debiam mexer nela. Descida em Sukhumi, capital da Abkhasia. Esses nomes entravam-me nas orelhas duras — e confessei humilhado que os meus conhecimentos non chegavam aí. Outra vez no ar, outra vez em terra. Tbilissi. Como? Isso mesmo, Tbilissi, a famosa Tíflis, a cidade mais notábel da Transcaucásia no meu tempo de criânça. Ainda hoxe é assim. Mudaram-lhe o nome, ou antes, derom-lhe o nome antigo. Tíflis é a traduçón russa de Tbilissi, explicarom-me. Ouvim distraído. O que tinha importância era achar-me nunha rexión inconfundíbel, isenta de mudanças: ao norte, Prometeu seguro à pedra, um bico a lacerá-lo, e à direita, num ramo do Cáucaso, no monte Ararat, a barca de Noé encalhada, esperando que os nossos avôs saíssem dela, Sem, Cam e Jafet, orixem de brancos e negros, etc…, até de americanos, filhos de Deus talvez, possíbelmente. Erudiçóns pegadas na aula primária. Enfim estaba alí, ao alcance da nossa vista, a xente mais bela do mundo, raça caucasiana, tipos perfeitos. De um lado, a xeraçón de Jafet; do outro, resíduos dos navegantes que aqui vieram buscar o “Velocino de Ouro”, uns ladróns, está claro. Mas isto non me inquietava. Na troca de moedas, hoxe — quantos furtos! Ia lá pensar nas ladroáxens, nas patifarias dos gregos épicos? Esses productos das lendas, canalizados pola arte, davam-nos prazer e non nos furtavam nada. Alí perto, na vizinhança do hotel, as criaturas mais belas da humanidade. Necessário ver essas estátuas de carne e osso, procurar algunha cousa dentro delas. Se non tivéssemos êxito, na semana exígua que nos concediam, xulgaríamos de mármore as figuras vistas na rua — e o nosso respeito às imaxens admiradas em libros permaneceria. Um rapaz narigudo e unha senhora idosa, levaram-me, explicando-se em francês, a esquecer por instantes que desembarcara num museo de preciosidades humanas. Larguei a tradiçón, fixeime na realidade e nas bagaxens. A mulher grisalha, magra, rápida em excesso, fêz-me subir escadas e entrar num apartamento no segundo andar; voltou, levou-me ao bufete, onde bebi um copo de vinho, que xustificaba bem a carraspana do pau-d’água bíblico. — Non é preciso pagar. Á saída, tirei do bolso um cigarro. Nesse ponto dei de cara com o moço de nariz grande, alto, lixeiramente curvo, os olhos miúdos e vivos. Deteve-me, ofereceu-me um cigarro. — Obrigado, xá tenho. — Faga o favor de aceitar este, disse o home. Non habia meio de recusar. Com vinho e tabaco esses dous xeorxianos peitaram-me, logo à chegada (12 de Xulho de 1952).

GRACILIANO RAMOS

ROZALIA LUKSENBURG (ROSA LUXEMBURGO)

Publicado o14/09/2025por fontedopazo | Deixar un comentario

.

A fotografía data dunha época desaparecida fai muito tempo; unha rapariga com o uniforme castanho pechado no pescoço, o cabelo escuro recolhido cara atrás; o rostro ovalado e suave, de lábios carnosos, nariz grande e sobrancelhas arqueadas. ¿É esta unha das mulheres mais importantes da história europeia? ¿A mais importante do nosso século, ao menos? ¿Quém foi esta rapariga? Trata-se de Rozalia Luksenburg, unha teórica na tradiçón de Karl Marx, e como política e revolucionária, do mesmo calado que Lenin e Trotski; Esta fotografía foi tomada quando tinha dezasete anos, e estudaba num instituto de Varsovia. A cara serena non é particularmente bonita, mas, irradia intelixência, orgulho e um certo rigor. No reverso da fotografía, Rozalia escrebe a unha amiga: “O meu ideal é unha ordem social, na qual me sexa dado amar a todo o mundo. Esforzándome neste ideal, talvés um dia sexa capaz de odiar”. Resulta unha confissón algo insólita nessa época e nessas circunstâncias: trás acabar a secundária, no vrán de 1887, quando as companheiras de clásse tomam cada unha o seu rumo e intercambiam fotografías e lembrânças, com as dedicatórias emotivas que se levavam naquel tempo. Logo se casaríam, serían esposas de funcionários, homes de negócios ou académicos, depois náis e finalmente matronas. Rozalia, non. Ela buscou e lanzou-se a unha vida completamente diferente. A dedicatória da fotografía mostra como se aferraba a um grande sonho; de unha vida diferente e melhor. Mas, xá sabia que para o fazer realidade, non bastabam as boas intençóns. Tinha a perfeita consciência de quem e qué se opunha às suas ideias, contra quem e contra que había que lutar. Essa imáxe precoz do enemigo, tinha surxido com a leitura de um librinho ilegal e prohibido que circulaba entre os alumnos e estudantes de Varsovia, o “Manifesto comunista” de Karl Marx e Friedrich Engels. Numerosas eram as xeraçóns de xóvens sonhadores, idealistas e buscadores que tinham sucumbido ao encanto de unha sociedade futura, “na qual o libre desarrolho do indivíduo sexa a condiçón para o libre desarrolho de todos”. Mas, para unha mulher de dezasete anos, aquela visón converteu-se no seu programa de vida. Se um se deixa levar polo estilo conmovedor do manifesto, se se pensa que foi o primeiro análise comprehenssíbel da sociedade burguesa para um vasto público, o primeiro que ademais esboçaba a utopía de como superar dita sociedade, e se temos em conta quais eram as condiçóns em que eram lídos esses textos durante e século XIX em unha Polonia submetida à ocupaçón rusa, poderá entender-se entón a suxestiva fascinaçón que se desprendía de aquel librinho, o entusiasmo e a entrega com que se había estudado e aprehendido de memória, até que o seguinte leitor o recebera em segredo. Certamente, Karl Marx non era um bem cultural da família Luksenburg. Non obstânte, pode dar-se por feito que Rozalia conhecia a primeira edicçón polaca do “Manifesto comunista”.

MARIA SEIDEMANN

O GOLPE MILITAR DE 1936 (A SITUAÇÓN POLÍTICA)

Publicado o18/09/2025por fontedopazo | Deixar un comentario

.

Para a CNT a cousa estaba clara, urxía aproveitar as contradiçóns manifestas no seio dos partidos burgueses, e explorar a fundo as disensóns entre o exército e o Estado, para destruir o sistema monárquico e proclamar unha república social avançada. Para a UGT, orientada polo Partido Socialista, a situaçón non tinha dimensón social, senón política, e o que importaba era formar um bloque de oposiçón para impôr um goberno liberal, que non transtocára as bases do sistema monárquico. Forom estas duas maneiras diferentes de enfocar o problema, o que provocou a confusón nas conversaçóns entre as duas organizaçóns obreiras. Pouco depois o fracasso pecharía este período. Mentras o Partido Socialista, a través da UGT, paraba os impulsos populares e dilataba o momento da acçón de massas (alegando ante os representantes da CNT, que a UGT non estaba preparada para o levantamento obreiro a fundo e que era prematuro botar-se à rua) dous feitos restarom desgraçadamente partidários à revoluçón. O primeiro foi a entrada de Eduardo Dato no Goberno, quem se apresou a dar satisfaçóns aos chefes militares da Arma de Infantaría, logrando com isto restabelecer a disciplina no Exército. E o segundo foi o rotundo fracaso da Asamblea de Parlamentários, reunida em Barcelona com o compromiso de nomear um Goberno provisional. Dita Asamblea, quando tivo conhecimento de que a clásse obreira barcelonesa había levantado barricadas nas ruas e sacaba a bandeira roxa, disolveu-se; os obreiros revolucionários quedarom, pois, a partir de entón, nas máns da repressón (19 de Xulho de 1917). Disolvída a Asamblea e desvanecído o sonho político do Partido Socialista (que tinha cifrado a sua victoria no triunfo da Asamblea de Parlamentarios), a UGT quedou desarmada e sem saber que fazer, frente a unha axitaçón social que crescia dia a dia. Asustados os dirixentes do Partido Socialista e da UGT, non vírom outra soluçón que travar a clásse obreira. Pablo Iglesias, aconselhou que bastaba unha demonstraçón pacífica de folga xeral, para calmar as massas. Desde aquel momento, a Unión General de Trabalhadores obrou neste sentido, reivindicando para ela exclusivamente (frente à CNT) a responsabilidade de dirixir o movimento obreiro, nomeando um Comité Nacional de Huelga, que caíu nas máns da polícia horas depois de declarar-se a folga xeral do 13 de Agosto de 1917. Unha testemunha do referído movimento, resume-a nestes termos: “Iniciou-se sem um fim concreto e durou unha semana. Os obreiros asturianos, cuxo heroísmo foi elevado, prolongarom-na oito dias mais. Em Vizcaya forom muitas as víctimas. O movimento foi unánime e tán completo en todo o país, que non había precedentes de outro similar acontecído no mundo. As víctimas obreiras contárom-se por centenares em toda a Península”. Um historiador acrescenta: “…as tropas forom movilizadas e utilizarom as suas ametradoras contra os manifestantes. (…) Estimou-se que as tropas se tinham conduzído barbaramente (…); a partir de aquel momento (o exército) convertíu-se, xunto com o rei, no único poder efectivo”. E como colofón, o líder socialista Indalecio Prieto declarou uns meses mais tarde nas Cortes, ante as queixas que se facíam ao Partido Socialista de haber querído desencadear a revoluçón em Espanha: “Es cierto que dimos armas al pueblo e que podíamos vencer en la contienda, pero no le dimos munición. ¿De qué os quejáis?”

ABEL PAZ

CONTRA A LENDA-NEGRA DE “ESTALINE” (1)

Publicado o11/10/2025por fontedopazo | Deixar un comentario

O xeórxiano Iosef Vizsarionovich Dzhugashvili, nasceu em Gori, unha cidade xeórxiana a perto de setenta quilómetros de Tiblissi, o seis de Dezembro de 1878. Terceiro filho de unha família pobre, e cuxos dous irmáns morrerom na infância antes de Iosef nascer. A sua nái esforçou-se para proporcionar ao seu pequeno um futuro melhor, e conseguíu metê-lo na escola relixiosa da cidade, unha maneira de os pobres ascender na sociedade e ao mesmo tempo de acceder à cultura, aínda que a ela non lhe importaría que acabase feito um padre. No verán de 1894, concluíu os estudos com notas excelentes e um comportamento exemplar, o qual lhe valeu um lugar no Seminário de Tiblissi. Contrariamente a Gori, que estaba povoada por xeórxianos, Tiblissi era unha cidade multicultural, onde habitavam outras comunidades étnicas importantes, como arménios e russos. Foi aí que teve o primeiro contacto com a realidade multicultural do Império Russo. O Seminário também non se parecia nada com a escola de Gori, había inumeras leituras prohibidas e a disciplina era férrea. “Todas as nossas gavetas eram revisadas, tal como os nossos escritos, mas, sobre tudo, eramos maltratádos intimamente. Foi aí que me preparei para o protesto, quando os primeiros grupos ilegais de marxistas russos chegarom ao Cáucaso, comecei a tomar gosto polos seus escritos.” “Durante o primeiro ano tivem as melhores classificaçóns em todas as disciplinas, mas logo, nos anos seguintes, a minha actitude com relaçón aos estudos mudou, revoltei-me contra o que consideraba abusos, comecei a escreber poesía e a ler obras de carácter político e nacionalista.” Conseguíu também publicar vários poemas em xeórxiano, nas revistas literárias, as composiçóns eram marcadamente nacionalistas, mas non chegavam ó ponto de defender a independência da Xeórxia, o qual o tería colocado em maus lençóis com as autoridades. Nesses anos entrou em contacto com nacionalistas da esquerda xeórxiana e por volta de Agosto de 1898, afiliou-se no “POSDR” (Partido Operário Social-Democrata Russo), fundado em Minsk no mesmo ano. Em Maio de 1899, quando faltavam apenas uns meses para terminar os estudos foi expulso do Seminário, por distribuir propaganda revolucionária. Graças a alguns amigos, em Dezembro de 1899 entrou para o Observatório Físico de Tiblissi, o qual lhe daba tempo para ler e fazer propaganda entre os trabalhadores. Em Março de 1901, teve de escapar da sua pequena casa no Observatório, para evitar ser preso pola Okhana, a polícia política czarista. A partir daí, a sua vida tornar-se-ia unha sucessón de detençóns, prisóns, exílios, fugas e períodos passados na clandestinidade e baixo nomes falsos.

LÉRIA CULTURAL

CONTRA A LENDA-NEGRA DE “ESTALINE” (2)

Publicado o14/10/2025por fontedopazo | Deixar un comentario

A sua dedicaçón à causa deu frutos, em Novembro de 1901 foi eleito para o “Comité de Tiblissi do POSDR”. No início de 1902, houbo manifestaçóns por todo o país, e Iosef Vizsarionovich Dzhugashvili acabaría detído em Abril. No “Segundo Congresso do Partido”, realizado em Londres, em Agosto de 1903, surxirom duas correntes abertamente opostas, a “menchevique” sob a liderança de Yuli Martov, que defendia unha linha social-demócrata, e a linha “bolchevique”, liderada por Vladimir Ilyich Ulyanov (“Lenine”), que defendia unha dictadura do proletariádo, dirixída por um núcleo de revolucionários profissionais. Iosef Vizsarionovich passou um ano e meio detído sem xulgamento, nas prissóns de Batumi e Kutaisi, até ser enviádo para Novaya Uda, na Sibéria Central, em Agosto de 1903, chegando em Novembro. No início de 1904, escapou com êxito. Depois de várias semanas, regressou a Tiblissi. Começou a escreber artigos para o xornal clandestino “Proletariatis Brdzola”. Em 1905, aconteceu unha revolta popular espontânea por todo o Império Russo, a causa das derrotas da Russia contra o Xapón na “Guerra Russo-Xaponesa” (1904-1905). Em Outubro, o czar Nicolau II promulgou o “Manifesto de Outubro”, um documento em que concordava introduzir reformas liberais e democráticas no país, e em conceder poderes lexislativos à “Duma”, o parlamento russo. Este acto correspondeu às expectativas da maioría dos insurrectos, mas, non às dos “bolcheviques”, que teimarom em ván manter a revoluçón viva. Como delegado do “POSDR” (facçón bolchevique), participou na reunión que teve lugar em Dezembro de 1905 em Tampere, Finlândia, entón território do Império Russo, aí conheceu Lenine. A partir de entón, a sua carreira política no “POSDR” consolidou-se e foi eleito para participar num congresso do partido, o quarto, realizado em Estocolmo em Abril-Maio de 1906. O assalto ao Banco de Yerevan irritou profundamente aos “mencheviques”, que rapidamente descobriram que o organizador fora Iosef Vizsarionovich, e tentarom expulsá-lo do partido. Foi detído várias vezes, mas conseguíu fuxir outras tantas, e mudava de casa frequentemente. Em poucos anos, tornou-se um dos mais importantes líderes bolcheviques do Império Russo (o segundo Lenine). Em Xaneiro de 1912, atinxíu o auxe do “POSDR” quando, apesar de estar exiliádo em Vologda, foi eleito membro do primeiro “Comité Central da facçón bolchevique” do “POSDR”, um partido que na práctica estaba dividido em dous. Lenine consideraba a Iosef Vizsarionovich, unha peça-chave para convencer as nacionalidades non russas a aderirem ao movimento bolchevique. Durante a sua ascensón no partido, afirmou-se também como escritor e columnista.

LÉRIA CULTURAL

CONTRA A LENDA-NEGRA DE “ESTALINE” (3)

Publicado o20/10/2025por fontedopazo | Deixar un comentario

Em Febreiro de 1912, depois de ter fuxído de Vologda, chegou a Petrogrado, a capital do Império Russo, e tornou-se um dos fundadores do xornal Pravda, que viria a ser o orgán oficial do bolchevismo. O seu primeiro número, datado de cinco de Maio de 1912, contém um artigo do próprio Dzhugashvili entitulado “Os nossos obxectivos”. Foi por esta altura que começóu a firmar os artigos com a alcunha de “Stalín”, um nome formado a partir da palabra russa “stal” (feito de aço). No início do ano seguinte, escrebeu um longo artígo que viría a ser considerado o seu maior contributo intelectual para o debate ideolóxico: “O marxismo e a questón nacional”. O 23 de Febreiro de 1913, foi preso. Depois de alguns meses detído, foi enviádo para aquele que sería o seu último exílio, na aldeia de Kostimo, na província de Turujansk, no coraçón da Sibéria Central. Clima extremo, xelo a perder de vista. Logo foi enviádo mais para Norte, para Kureika, alí quedou em liberdade figurada, em casa de unha família local (a ausência de abrigo e comida, fazía que qualquer tentativa de fuga significaría a morte). Non era obrigado a trabalhar e podía manter correspondência, mas, estaba apartado dos cargos do partido. A Primeira Guerra Mundial, em Xulho de 1914, dificultou aínda mais a sua situaçón. Em 1916, foi chamado para um possíbel alistamento militar, felizmente para el foi declarado inápto, por lesóns da infância. Em 1917, a guerra estaba mais vissíbel para os russos. Além dos contratempos militares, había unha escassez premente de bens de primeira necessidade. Ninguém prevíu o que viria a acontecer em Febreiro. O impensábel aconteceu, unha série de greves e protestas de unha violência xeneralizada, obrigarom o Czar a abdicar, a dous de Março. Formou-se um “Governo Provisório”, baixo a direcçón dos chamados “Kadets” liberais, que em Maio se xuntarom aos “Mencheviques”. Unha das primeiras medidas adoptádas, foi a libertaçón de todos os presos políticos. Iosef Vizsarionovich, regressou da Sibéria em Março, xa deixara de ser membro do “Comité Central”, mas graças às suas protestas, em poucos dias foi nomeado membro do “Presidium do Comité Central” e retomou as suas funçóns de editor e columnista. O Goberno Provisório, chefiádo desde Xulho polo socialista Alexander Kerensky, enfrentaba muitos problemas, o principal era a incapacidade de acabar com a guerra e a oposiçón interna dos “bolcheviques”, que queríam unha “revoluçón comunista” e a “dictadura do proletariádo”. Iosef Vizsarionovich, acabou por alinhar com as “teses de Abril” de Lenine. Estas teses eram: o fim inmediáto da guerra, a recusa a colaborar com o Goberno Provisório e o estabelecimento de um goberno apoiádo polos “sovietes” (Concelhos de Operários e Camponeses).

LÉRIA CULTURAL

GEORGE ORWELL (HOMAGE TO CATALONIA)

IMG_1137

Na véspera de me alistar na milícia vi, no Quartel Lénine, de Barcelona, um miliciano italiano, parado defronte da mesa do oficial. Era um xovem de vinte e cinco ou vintiseis anos, ar duro, cabelo louro-encarniçado e ombros possantes, com a pala do boné de couro arrogantemente puxada para um olho. Via-o de perfil, com o queixo encostado ao peito e a olhar, de cenho franzido, para o mapa que um dos oficiais abrira em cima da mesa. Había no seu rosto um non-sei-quê que me impressionou profundamente. Era a cara de um home que assassinaria e daria a vida por um amigo — o tipo de rosto que se esperaria ver num anarquista, embora o mais certo é que fosse comunista. Espelhaba sinceridade e ferocidade, assim como a patética reverência que os iletrados sentem polos seus supostos superiores. Era evidente que non entendia patavina de mapas e que consideraba unha extraordinária proeza intelectual ser capaz de ler um mapa. Non sei bem porquê, mas raramente conhecim alguém –algunha pessoa, quero dizer– que me tenha inspirado unha simpatia tán imediata. Enquanto conversavam à roda da mesa, unha observaçón qualquer revelou a minha qualidade de estranxeiro. O italiano levantou logo a cabeça e perguntou: –Italiano? –Non inglês (respondi, no meu deficiente castelán). –E tú? –Italiano. Ao sairmos, ele atravessou a sala e apertou a minha mán, com muita força. Resulta estranho o afecto que somos capazes de sentir por um desconhecido! Dir-se-ía que o seu espírito e o meu tinham conseguido colmatar momentaneamente o abismo das línguas e da tradiçón, para se encontrarem nunha intimidade absolucta. Desexei que el gostasse tanto de mim quanto eu gostava dele. Mas, também, que para reter aquela primeira impressón a seu respeito, non deberia voltar a vê-lo; e escusado será dizer que nunca mais o voltei a ver. Em Espanha, passávamos a vida a estabelecer contactos desta natureza. Menciono este miliciano italiano porque ele quedou fortemente grabádo na minha mente. Com o seu uniforme roçado e o seu rosto comovente e arrogante, tipifica, para mim, a atmôsfera especial daquele tempo. Esta’ ligado a todas as minhas recordaçóns deste período da guerra: as bandeiras vermelhas em Barcelona, os comboios sombríos que se arrastabam para a frente cheios de soldados mal vestidos, as cidades cinzentas e marcadas pola guerra, mais acima, e as trincheiras enlameadas e geladas nas montanhas. Isto aconteceu em finais de Dezembro de 1936, portanto a menos de sete meses da altura em que escrevo, mas parece ter xá recuado enormemente no tempo. Acontecimentos posteriores obliteraram esse período muito mais completamente do que o ano de 1935 –ou até o de 1905. Chegara a Espanha com unha certa intençón de escreber artígos para os xornais, mas, em vez disso alistei-me quase imediatamente na milícia, porque naquele momento e naquela atmôsfera, essa parecía a única cousa concebível a fazer. Os anarquistas aínda controlabam virtualmente a Catalunha e a revoluçón aínda estaba no apoxeu. A quem lá estivesse desde o princípio, é possíbel que xá em Dezembro ou Xaneiro parecesse que o período revolucionário chegara ao fim, mas, para quem acabava de chegar directamente de Inglaterra o aspecto de Barcelona constituía algo de surpreendente e avassalador. Era a primeira vez que me encontraba nunha cidade em que a classe trabalhadora estaba no poder.

GEORGE ORWELL

HOMENAXEM A ALEJANDRO VIANA (27)

Publicado o05/11/2025por fontedopazo | Deixar un comentario

Ao exgobernador do Banco Exterior de España, Ramón López Barrantes, Viana coñéceo na tertulia que ambos os dous frecuentan nun café da praza de Saint-Lazare, na que participaban deputados, maxistrados e fiscais do Tribunal Supremo e altos cargos do Goberno republicano. Malia a súa condición de exgobernador dun banco do Estado, a súa situación económica no exilio é precaria, e Viana axúdao persoalmente aproveitando as súas relacións en Portugal. “Tivemos a sorte de callar unha operación de conservas de sardiñas portuguesas, de Leixóes, en Porto. Facilitouma o meu amigo e deputado a Cortes, Viana.” A finais de novembro, Alejandro Viana está de novo en Burdeos ocupándose do embarque de 771 refuxiados no vapor “La Salle” con destino a Santo Domingo. Nel abandona Francia outro dos seus amigos durante a Guerra Civil, José Echeverría Novoa. O barco sae o primeiro de decembro, e o día cinco Viana é designado oficialmente director xeral do SERE. A estrea do seu novo cargo non pode ser máis convulsa. Ese mesmo día a policía francesa, dirixida polo comisario Louit, intervén sen mandamento xudicial as oficinas do SERE na Rue Saint-Lazare baixo a acusación de estar controlado e dirixido polos comunistas. Os axentes deteñen dezasete traballadores e incáutanse de todos os arquivos. Os paquetes de papeis con correspondencia, expedientes, fichas, libros ou rexistros son lanzados dende as xanelas ao interior dun camión. As portas, arquivadores, armarios e caixas fortes son precintadas. A policía incáutase de pouco máis dun millón de francos porque o persoal logra camuflar cantidades moito maiores. Bloquéanse as contas da organización e de vinte e cinco persoas, incluído Osorio Tafall. As autoridades francesas descoñecen o seu relevo na Dirección Xeral por Viana, quen no rexistro se fai pasar por xefe da Sección de Emigración. Alegando indicios de delicto, os axentes rexistran o seu domicilio e os doutros membros do SERE. Entre os detidos na operación atópase Isabel Napal Mur. Viana, moi preocupado, pídelle axuda a Julio Jáuregui.

ROBERTO MERA COVAS

BERTRAND RUSSELL (CONVICÇÓNS)

Publicado o09/11/2025por fontedopazo | Deixar un comentario

As suas convicçóns mudaram pouco com os anos, embora tenham hesitado entre polos mais ou menos conservadores e alguns abertamente radicais. No entanto, o seu activismo torna-se muito mais atractivo debído à sua capacidade de xulgar politicamente as situaçóns, mesmo quando embarcava em causas pouco populares. No início das guerras dos Bóeres (a segunda, 1899-1902) manteve um certo sentimento patriótico, que depois se transformou nunha oposiçón aberta ao imperialismo britânico. Na Primeira Guerra Mundial, como xá sabemos, militou com a minoria que se opôs de forma activa à guerra e ao recrutamento em massa. Também aqui os seus sentimentos se dividirom entre a ligaçón aos seus compatriotas e a recusa das manobras e da propaganda do governo, que lhe pareciam simétricas às dos aliados austro-xermânicos. Após a Revoluçón Russa visitou Moscovo, em 1920, com unha delegaçón do Partido Trabalhista, onde, como em muitos outros partidos, había entusiasmo polo que estaba a acontecer. Como vimos, percebeu rapidamente as tendências autoritárias do domínio bolchevique. O seu relatório da visita, “Práctica e Teoria do Bolchevismo” (1920), afastou-o definitivamente da ideoloxía do comunismo soviético. Resulta curioso e sintomático que o anarcossindicalista espanhol Ángel Pestaña, ao regressar da Rússia no mesmo ano, enviado pola Confederaçón Nacional do Trabalho (CNT), tivesse manifestado opinións semelhantes. No final da Segunda Guerra Mundial e no início da Guerra Fría, Russell conquistaría com este relatório a simpatía das ideoloxías conservadoras, que lhe perdoarom as veleidades morais. Porém, non era assim tán facilmente domesticábel. A actitude política de Russell non abedecía a conformidades fáceis, e pola sua amplitude e radicalidade, podia incorrer facilmente em certas incoherências. Como xá referimos, no fim da Segunda Guerra Mundial, a desconfiança com relaçón ao sistema soviético levara-o a pensar, e inclusivamente a dizer em determinada ocasión, que apoiaría o uso de armas nucleares para deter o expansionismo estalinista. Depressa se arrependeu até de o ter pensado, tendo-se tornado um dos propagandistas mais activos a favor do desarmamento nuclear. Em Dezembro de 1954, afirmou nunha intervençón na BBC: “¿Poremos fim à espécie humana ou a humanidade renunciará à guerra? A segunda é o que teremos perante nós se escolhermos o progresso contínuo na felicidade, o conhecimento e a sabedoria. ¿Escolheremos, polo contrário, a morte por non conseguirmos esquecer as nossas lutas? Apelo como ser humano aos seres humanos: lembrem-se da vossa humanidade e esqueçam o resto. Se conseguirem, o caminho está aberto para um novo paraíso; se non conseguirem, nada haberá à nossa frente a non ser a morte universal. (Emissón de rádio na BBC, a 23 de Dezembro de 1954)”

FERNANDO BRONCANO

JOSÉ BUENAVENTURA DURRUTI DUMANGE (AGOSTO DE 1917)

Publicado o12/11/2025por fontedopazo | Deixar un comentario

Unha vez recorridas as linhas xerais daquel movimento obreiro no país, podemos passar a ver a maneira particular que revestíu em León. A greve foi tán unánime como tinha sído no resto de Espanha e movilizóu a xuventude mais rebelde, entre cuxos componentes destacaba Buenaventura. Este punhado de xóvens, trás participar activamente no movimento, e unha vez finalizada a greve, xuntou-se à luta dos mineiros asturianos que, como xá vimos anteriormente, prolongou-se oito dias mais, impedindo o funcionamento dos comboios naquel lugar. Muitos trabalhadores, tomando o exemplo dos xovens, colaborarom com eles nos actos de sabotaxem; incendiando locomotoras, levantarom os rieles e prendendo fogo ao depósito de máquinas. Os dirixentes socialistas de León, quando conhecerom o carácter que tomabam os acontecimentos, e comprobárom que a acçón obreira escapaba ao seu control, anularom rapidamente a ordem de greve, non sem deixar de condenar públicamente estes feitos, como algo alheio à clásse obreira. De feito, a brigada de sabotáxem, quedou desta maneira desautorizada e ailháda frente à repressón da polícia. Durante os dias em que forom levadas a cabo acçóns de sabotáxe, os choques com a Guarda Civil eram frequentes; mais de unha vez a forza pública era recebida à pedrada, a falta de outros proxectís, por parte dos piquetes de greve à porta dos talheres ferroviários. Nestas acçóns non só eram os xovens quem se movimentaba, como também unha boa parte dos obreiros, que non entendiam a ordem de volta ao trabalho, sabendo que nas Asturias os grevistas eram ametralhados nas ruas. Pouco a pouco estas actividades forom perdendo intensidade. Os talheres começarom a funcionar, mas as sabotáxes nas vias continuarom, e a cousa non quedou completamente normalizada, até que se soubo do fim da resistência asturiana. Com a normalizaçón veio a repressón laboral. A Companhia Ferroviária, fixo saber, que despedia colectivamente a todos os trabalhadores e que individualmente cada um tería que apresentar unha nova solicitude de emprego. A medida significaba a pérda dos antigos dereitos, e também significaba que a Companhia podía seleccionar outra vez o pessoal. Os mais rebeldes quedarom de fora, como é natural, e entre eles Buenaventura. Por sua parte, a Unión Ferroviária completou a repressón, expulsando da sua associaçón ao grupo de xovens que tinha constituído a base da resistência. A Lista estaba encabezada por Buenaventura Durruti. Na declaraçón xustificadora desta medida (tomada de maneira executiva pola Xunta Directiva) afirmaba-se: “…se trataba de una huelga pacífica en la que la clase obrera, de manera disciplinada, mostrara su fuerza a la burguesía. Las acciones desencadenadas por este grupo de jóvenes están reñidas con las prácticas de la Unión y, en consecuencia, por indisciplinados quedan expulsados de sus filas”. O grupo de xovens expulsados non puderom defender-se contra estas medidas; a própria Unión os denunciába como autores dos atentados e a polícia encontraba assím o seu trabalho facilitado. Em tais circunstâncias, non lhes cabía outro recurso que cair nas máns das forzas repressivas ou abandonar a cidade, em espera de tempos melhores.

ABEL PAZ

VIAXEM (CHECOSLOVÁQUIA – U.R.S.S.)

Publicado o16/11/2025por fontedopazo | Deixar un comentario

A directora da escola 23, pessoa magra e idosa, encheu-nos de informaçóns antes de lhe fazermos unha pergunta; depois atendeu à nossa curiosidade. Estabelecimento para meninas; acabaram-se os mistos. Trinta e seis salas comportam mil e duzentas alunas; há cinquenta e cinco professores, dous médicos e um dentista. Acomodam-se no auditório quinhentos indivíduos, e a biblioteca tem oito mil volûmes. O período ecolar é de onze anos, abranxendo o curso primário e o secundário; mas aqui non existe seriaçón: realiza-se um trabalho continuádo. O ensino é ministrado em xeorxiano, e esixe-se unha língua estranxeira: o russo, o inglês, o francês. Nesse ponto lancei um reparo indiscreto: — A senhora considera o russo unha língua estranxeira? — De modo algúm, replicou a directora surprêsa. — Foi o que entendi. As três línguas niveladas. — Non me fiz comprehender bem, voltou a directora. Hoube provàbelmente engano na traduçón. O russo e duas línguas estranxeiras, foi o que eu disse. Para essas temos apenas duas licçóns por semana. O russo obriga as alumnas a unha hora de trabalho por dia em todo o curso. Foi isto que alargou entre nós o período escolar. Na Rússia dura dez anos; aqui temos onze. Mas non vale a pena dar explicaçóns: porque o senhor vai examinar isso depois. De facto, percorridos alguns papéis, ditos alguns números, a criatura levantou-se, agradeceu a visita e sumiu-se. Cumprido o seu deber, técnico e burocrático, ia-se embora, deixando-nos à vontade. Êsse comportamento agradou-me. Necessário ver as cousas de perto. E a directora magra non estaria connosco, fechando portas, cochichando a funcionários, puxando cordóns de titeres. Afinal non tinhamos obrigaçón de admitir os oito mil volumês da biblioteca e os quinhentos lugares do auditório. Olhámos as estantes, saímos, entrámos num salón. Realmente non contámos os libros e as cadeiras; avaliámos, pola rama, que non nos tinham enganado. Num corredor, trinta garotinhas do segundo ano desfilavam. Atravessámos unha porta. Aula de francês: leitura, conxugaçón dos verbos auxiliares. A pronúncia non era muito boa. Entendia-se: bastante superior à dos bacharéis no sertao do meu país. Afinal prestavam-se ali rudimentos a crianças de nove, dez anos, disse-nos a professora. Aula de xeografía. Alunas do séptimo ano. Chamei unha, do primeiro banco. Levantou-se, foi ao mapa, tomou a vareta e exibiu vários conhecimentos do Brasil. Ao falar na produçón, referíu-se à batata; e mencionou duas cidades: Rio-de-Xaneiro e Baía. Apontei Sao-Paulo. A garota, sem se alterar, perguntou-me se os meninos brasileiros conheciam as cidades principais da Unión Soviética. Esta impertinência fêz-me sorrir. — Em xeral non conhecem, respondi honestamente. Rapariguinhas do décimo primeiro ano, em prova de russo, analisavam literatura nova, o romance de um dêsses escritores que em pouco tempo se elevariam, e alcançariam tiradas formidábeis. Crianças de sete anos dedicavam-se à aritmética. O nono ano estudaba selecçón de frutos, no cinema. A grande sala de química estaba deserta. Descemos, estivemos a passear entre as árbores, no pátio de recreio, e vinha-me ao espírito unha frase da mulher idosa e magra: “– Existem mais de cem escolas iguais na cidade”. Recusavam-se, pois, os nossos louvores. Se êles fôssem necessários, debiam estender-se a mais de unha centena de casas semelhantes. Polos números fornecidos unha hora atrás, podíam matricular-se nelas cento e muitas mil crianças. Isto era na verdade excessivo num lugar de setecentos mil habitantes, ou menos. Lembrava-me dos analfabetos da minha pobre terra, dos pequenos vagabundos famintos que circulavam nas ruas, quase nus, a mendigar. À saída, três pessoínhas fizeram discursos. Non os arrancaram de improviso, naturalmente: esperando-nos, tinham escrito algunhas fôlhas, que agora liam com muita seriedade. As professoras, um pouco distantes, non se metiam nisso. Dificilmente suporíamos que ali se representasse unha comédia. Um grupo activo de pioneiras rodeou-nos, esteve a pregar-nos distintivos na roupa; coloriu-nos em seguida com lenços vermelhos. A presteza dos movimentos, o cuidado em minúcias, o brilho dos olhos, tudo revelaba entusiasmo, a execuçón de unha tarefa grave. Deixaram-nos em paz; entrámos no ônibus. Unha delas chegou à porta, viu que faltaba qualquer cousa: subiu, amarrou um lenço encarnado no pescoço do chauffeur. Ao rodar no asfalto, embalava-me com unha expressón bastante usada polas gazetas ocidentais, ponderosas: o “vírus do soialismo”. Os estranxeiros que aqui chegam voltam infeccionados; non resistimos aos venenos subtís esparsos no ar e nas conversas; as sólidas vantaxens da liberdade evaporam-se diante desta singular escravidón. É bom non entrarmos em contacto com os horrores denunciádos lá fora. Se respirarmos isto, acabaremos doentes, xulgaremos razoábel unha sociedade isenta de mendigos e prostitutas. O vírus do socialismo. Se nós, bichos calexados nas belezas occidentais, nos arriscamos a isso, precisamos admitir que as xovens alegres se contaminarom para sempre. Non têm remédio. Incutirom-lhe certezas horríbeis, no xuízo dos nossos patróns. A sua terra é a melhor do mundo, e nas escolas de Thiblissi todas as crianças podem estudar. Unha ideía me veio. Em cada unha das classes que visitámos había lugares para trinta e cinco pessoas. Trinta e seis salas. Multipliquei. A directora nos tinha falado em mil e duzentas alunas. Existia unha diferença pequena: dava-nos a lambuxem de sessenta lugares. Funcionando em dous turnos, os estabelecimentos encerrariam com folga o dôbro da populaçón infantil. As garôtas do primeiro ano fizeram êste cálculo. E está aí porque o vírus do socialismo faz estragos medonhos nessas almas em formaçón. As do Brasil até agora están libres, inmúnes, libres da aritmética.

GRACILIANO RAMOS (27 DE XULHO DE 1952)

ROZALIA LUKSENBURG (2)

Publicado o22/11/2025por fontedopazo | Deixar un comentario

Rozalia era a menor de cinco irmáns e nascéu o cinco de Março de 1870. A sua família vivía entón em Zamoscz, unha pequena cidade polaca dentro da gobernaçón de Lublin, que contaba entre os seus habitantes com um grande número de xudeus. Entre eles, o comerciante de madeiras Elias Luksenburg, pái de Rozalia. Naquela época, Polonia só existia como país nas cabeças e nos corazóns da sua xente. A consequência de varias guerras, a Polonia fora desmembrada xá a finais de século XVIII entre os seus vecinhos, Russia, Austria e Prussia. Tanto Zamoscz como Varsovia, encontrabam-se na Polonia russa. Rozalia cresceu como cidadán russa. O rexíme autocrático do zar, non conhecía Constituiçón nem Parlamento. O povo cargaba com unha burocracia inchada e corrupta, que afogaba todo intento de rebelión. A Ojrana ou polícia secreta do zar infundía o máximo temor. Aquel que se rebelara podia ser enviado para trabalhos forzados em Sibéria, à mazmorra de unha fortaleza, para non voltar nunca mais, ou à forca, sem xuíço e por acto sumário. Os polacos nunca se tinham resignádo à incorporaçón ao império ruso. Rebelións violentas azotarom varias vezes a todo o país. A última insurreiçón de 1863 tinha tído como consequência que, por um lado, aumentara a pressón das autoridades rusas, mas ao mesmo tempo que a burguesía polaca obtivéra maior marxem para expandir a sua economia: unha xogada intelixente no tabuleiro, pois a partir de entón, boa parte da burguesía começou a cantar non xá os prohibídos himnos polacos, mas “Deus salve ao nosso zar”. A ambiçón de riqueza acabou por suprimir as ânsias de revoluçón. “Era a época das lâmpadas de gas (escrebe Isaac Bashevis Singer, cuxas novelas evocam a Polonia de entón), a época em que os polacos finalmente se resignarom à pérda da sua independência e se inclinárom a unha espécie de positivismo nacional. A Polonia começou a desarrolhar-se como país industrial; forom construídos ferrocarris, as fábricas abrirom as suas portas e as cidades crescerom a passos axigantados. Os xudeus, que até 1863 acostumabam viver em guetos, começarom a ter um papel de importância na industria polaca, e no comercio, nas artes e nas ciênças. Todas as ideias do espírito e o intelecto que triumfam na modernidade tivérom a sua orixe no mundo daquela época: socialismo e nacionalismo, sionismo e asimilaçón, nihilismo e anarquismo, ateísmo, o debilitamento dos vínculos familiares, o amor libre e até os inicios do fascismo.”

MARIA SEIDEMANN