Um home chamado Manoeleiro foi, dunha vez, ao xogo, e tanto xogou e con tan ruín sorte, que perdeu cantos cartos tiña e tamén a capa e o cabalo. E cando acabou con todo, foise pra casa enrabeado e maldecindo da súa fada. Iba andando e, conforme camiñaba, alcontrouse cun caballero, moi ben posto, que entrou en conversa coíl e, dunha cousa na outra, perguntoulle se tiña algún desgusto ou se lle pasara algunha disgracia. E o Manoeleiro respondeulle que andaba desgustado, porque fora ao xogo e perdera canto levaba consigo. E entón o caballero quedouse plantado a mirar para il, e púxoselle: -Se eres home pra me dar unha palabra, eu douche unha baraxa pra que rescates todo o que perdiches e máis, se queres. E o Manoeleiro, que estaba cego pola perda que tivera, acetou o trato, e o outro deulle unha baraxa. E volveu coela ao xogo, e non soio rescatou o que deixara, senón que ganou moitísimo diñeiro. E cando marchaba co peto ben cheo, o caballero que lle dira a baraxa, díxolle: -O que eu prometín xa está feito. Agora ti, tes que cumprir a palabra que me diches. Goberna as cousas que teñas que gobernar e bótate polo mundo adiante, deica que alcontres o castillo de Irás e non Volverás. E despois, xá falaremos. Foise pra casa o Manoeleiro, gobernou os seus asuntos, despediuse da familia e máis dos veciños e botouse polo mundo adiante a perguntar se alguén sabía do castillo de Irás e non Volverás. Andivo moitas terras, e a poder de perguntar, sen que ninguén lle dera razón do sitio, houbo unha persoa que lle falou dun señor que era dono de meio sol, de meia lúa e de meio mundo, e que lle dixo que fora onda il a ver se sabía do castillo. Foi alá o Manoeleiro, e o señor, despois de matinar un pedazo, respondeulle que il no ouvira falar nunca de semellante castillo, máis que había outro señor que tiña un libro para chamar polas aves todas, que quizais soupera dil. E, camiñando moito, chegouse o Manoeleiro xunto de tal señor, que en canto se enterou de pra que viña, púxose a ler no libro que chamaba polas aves. Cando acabou de ler, acodiron as aves, e o señor contounas e notou que faltaba unha. Perguntoulle, así e todo, ás presentes, se sabían do castillo de Irás e non Volverás, e ningunha lle deu razón dil. E entón, díxolle ao Manoeleiro: -Hai que agardar uns días a ver se chega isa ave que falta, pois, se non morreu, non pode tardar moito. E ao cabo de tres días, apareceu a ave diante do señor que lle perguntou como fora pra tardar tanto, e ela contestoulle que viña de moi largas terras, das terras onde estaba o castillo de Irás e non Volverás. Deseguida o señor díxolle á ave se ela era valente pra levar alá ao Manoeleiro, e ela contestoulle que si, máis que coma o viaxe era moi longo, tiñana que manter todo o tempo que durara a poder de carne. O Manoeleiro acetou a condición e comprou dous bois dos máis grandes que había naquil país, mais denantes de rematar o viaxe xa os consumira a ave e, pra cumprir o tratado, ía xa o Manoeleiro a cortar un pedazo de carne das súas propias nádegas, cando a ave lle dixo que aquelo non podía ser, que agora xa estaban ao cabo do camiño e que pro que quedaba por andar, que pasaría sen nada. E cando chegaron a dar vista ao castillo, a ave, que se fixera amiga do Manoeleiro e que quería facerlle ben, díxolle: -Mira, ti vaste quedar eiquí ao pé diste tanque, ben escondido. E cando veñan bañárense as tres fillas do dono do castillo, que son mozas e moi ben parecidas, ti tes que collerlle a roupa á máis pequena e que esconderlla. E non lla volvas, a menos que che dea palabra de librarte de tódolos traballos que che ha pór o seu pai. Marchou a ave e o Manoeleiro meteuse atrás dunha peneda, e dalí a pouco chegaron as tres mozas que se espiron e metéronse na auga. E foi il, e veloulle a roupa à mais pequena, e, en canto viu que andaban a bañárense, escondeulla nun sitio retirado. E cando saíron as tres da auga, as dúas maiores colleron a súa roupa, vestíronse e fuxiron; mais a pequena, cando se fartou de buscar, berrou altamente: -Vaite, correndo, onda o meu pai e pergúntalle que traballo che dá pra mañá. Foi, e o pai díxolle que estaba sen viño pro mediodía, e que tiña, na mañá, que pór as cepas, podalas, atalas, azufralas e traguerlle o viño pro xantar. E cando soupo cal era o seu traballo, marchou onda a Blancaflor, que era como lle chamaban á rapaza, contoulle o que tiña que facer e que non sabía cómo cumprir o que lle mandaran. E entón ela sacou unha variña e dixo: -Variña: pola bondade que ti tes e pola virtude que Dios che deu, vai a ise terreo, pon as cepas, átalas, azúfralas e tráeme o viño pro xantar. E o Manoeleiro, non ben a variña fixo todo, levoulle o viño ao pai de Blancaflor. E deseguida perguntoulle que traballo lle daba pro outro día, e il respondeulle que fose a un terreo, que sementase o pan, que o segase, que o mallase, que o cocese e que o trouguese pro mediodía, pois facíalle moita falta. E en canto o Manoeleiro informou á Blancaflor do traballo que lle puxeran, foi ela e mandoulle á variña: -Variña: pola bondade que ti tes e pola virtude que Dios che deu, vai a ise terreo, sementa o pan, ségao, mállao, cóceo e traino pro mediodía. E pro mediodía presentouse o Manoeleiro, co pan, diante do pai da Blancaflor, e perguntoulle que traballo tiña que facer pro outro día. E il díxolle que fose a unha montaña moi alta, a máis alta que por alí había, e que fixese, sen cimentos, unha torre que non se lle dise vista. Foi o Manoeleiro contarlle o caso á Blancaflor, que colleu a variña e díxolle: -Variña pola bondade que ti tes e pola virtude que Dios che deu, vai a aquil monte e fai unha torre, sen cimentos, que non se lle dea vista. E dalí a un pouco a torre estaba feita, e ao vela feita o pai, púxoselle ao Manoeleiro: -Non sei como poideches facela. Paréceme que anda a miña filla, Blancaflor, contigo. Mais o Manoeleiro respondeulle que non coñecía tal filla, e que non sabía quen era. E o pai díxolle, entón: -Eso xa o veremos.
Pra mañá vouche dar outro traballo, e quero ver como saes dil. O bisavó do meu avó, paseando un día polo meio do mare, perdeu un anel que ten que estar ainda no sitio. Vai por il e tráemo. Volveu o Manoeleiro onda Blancaflor, e cando lle contou o traballo que lle puxera o pai, díxolle ela: -É un traballo ben malo, mais hemos saír adiante. Mira, tes que ir á casa; traguer unha mesa, unha servilleta de lanzanisco, un coitelo que corte ben e unha fonte bastante grande. Despois plántasme por riba da mesa e co coitelo ródasme, como se fora unha pescada. Ao ouvir aquelo o Manoeleiro, pasmouse todo, e contestoulle que como lle había faguer un daño tan grande a unha persoa que tanto ben lle fixera. Mais a Blancaflor, botouse a rir e díxolle: -Por iso non teñas medo, que a min ningún mal me virá, e se non a fas meu pai mátate. Anda, ródame na mesa, e así que estea rodada bótame ao mare; mais ten tino que non saia sangue fóra da servilleta, porque se sai descóbrennos e somos perdidos. E o Manoeleiro fixo como lle decían, e soio ao meterlle o coitelo a primeira vez, brincou pra fóra da servilleta unha pinga de sangue. E así que a tivo rodada, puxo os cachos na fonte, recolleu o sangue na servilleta e botou todo ao mare. E dalí a un pedazo viu que saía da auga a Blancaflor enteira, co seu corpo e a sua cara e co anel na man. E soio lle faltaba a puntiña do dedo meniño, por causa da pinga de sangue que brincara para fóra da servilleta de lanzanisco. Contentouse moito o Manoeleiro ao vela, e a Blancaflor díxolle: -¿Non che dixen que non me había pasar nada? Agora xa o ves. E agora, anda, vaite á présa levarlle o anel ao meu pai, e en canto llo presentes il hache decir que ten tres fillas, que vas casar cunha delas escollida por ti, e que, pra escolleres, non lles has de ver ás tres máis que un dedo que che mostrarán polo burato dunha pechadura. E fíxate ben agora, que eu hei meter o dedo meniño porque lle falta a puntiña. E así podes escoller en min. E o Manoeleiro levoulle o anel ao pai e pasou todo como dixera a Blancaflor. E cando as tres fillas meteron os dedos polo burato da chave, il escolheu na que lle faltaba a puntiña do dedo meniño. E pasado algún tempo, casaron, e na noite do día da voda, fóronse deitar xuntos. E estando xa deitados, díxolle a Blancaflor ao Manoeleiro: -O meu pai está cheo de carraxe e vai vir logo contra de nós. Temos que fuxir e deseguida. Vou preparar eiquí nun instante o que nos fai falta e ti chégate correndo, á corte dos cabalos, que alí están dous, un do Pensamento e outro do Aire. Non te enganes. O do Aire é gordo e o do Pensamento é moi flaquiño. Fíxate ben e trai o flaquiño, que é o que nos cómpre, porque é o que corre máis. Marchou o Manoeleiro, e mentras tanto ela colleu dous pelexos de viño, preparounos moi xuntos, facendo de matrimonio cas súas cabezas arriba e depois puxo un pouco de cuspe no cabezal, pra que aquil cuspe falara por ela. E coma o cabalo xa estaba, daquela, listo, montaron os dous e botaron a correr que voaban. Mais o Manoeleiro enganárase, e en vez de iren montados no cabalo do Pensamento ían montados no do Aire. Alá pola meia-noite, o pai foise chegando ao coarto en que il coidaba que estaban os recén casados e petou na porta. E o cuspe falou, anque non moi claro, pois solo deu así como un rosmido. E dalí a pouco volveu chamar: -Blancaflor. Mais, como había menos cuspe, a resposta foi mais baixa; como se case estiveran dormidos. E o pai foi entón por un coitelo, entrou adispacio no coarto e acoitelou os dous pelexos que reventaron, deitando o viño coma se fora sangue. E crendo que quedaban mortos a Blancaflor e mais o Manoeleiro, foise onda a súa muller e díxolle: -Xa quedan mortos. Está a cama toda chea de sangue. Mais a muller, que era máis aguda que il, púxoselle: -¡Ah, burro! Que non che eran iles. Vaite á corte, correndo, e mira que cabalo levaron. Foi, e viu que levaran o do Aire. E entón il montou no do Pensamento. E a muller, berráballe: -Vaite alá, e corre a buscalos. Como o cabalo do Pensamento corría moito mais que o do Aire, axiña lle deu alcance. A Blancaflor viuno chegar, colleu moito medo e díxolle ao seu home: -Alá vén o meu pai. Se non andamos listos, somos perdidos. E sacou a variña e púxoselle: -Variña: pola bondade que ti tes e pola virtude que Dios che deu, fai de min unha eirexa, do cabalo un sacristán e do meu Manoeleiro un crego pra decir a misa. Chegou o pai, e díxolle ao sancristán que estaba tocando a misa: -¿Il viu pasar por eiquí un home e unha mulher dacabalo dun cabalo? -Estoulle tocando a misa. ¿E logo, que di vostede? -¿Se viu pasar por eiquí un home e unha muller dacabalo dun cabalo? -Non lle digo iso. -¿E logo, que? -Se quere vir á misa veña, que lle está saíndo o crego. E entón o pai volveuse, e ao chegar á casa contoulle á muller o que lle pasara. E púxoselle ela: Éranche aqueles. Volve alá deseguida. Correu outra vez o pai, e, ao velo vir, dixo a Blancaflor: -Alá volve o meu pai. E colleu a variña decindo: -Variña pola bondade que ti tes e pola virtude que Dios che deu, fai de min unha horta, do meu Manoeleiro os repolos e do cabalo o hortelán. E cando chegou o pai ao pé diles, perguntoulle ao hortelán:
-¿Il viu pasar por eiquí un home e unha muller dacabalo dun cabalo? -Teño boos repolos. -Non lle digo iso. Dígolle se viu pasar un home e unha muller dacabalo dun cabalo. -Se quere, véndollos, e se non déixeos. E o pai volveuse pra casa, tan incomodado que botaba lume, e contoulle á muller o que lle pasara. E a muller, púxoselle: -Éranche iles. Corre, a ver se aínda os colles. Ou senón, trai o cabalo que vou eu, que a min non me enganan. Cando a Blancaflor avistou á sua nai, díxolle ao Manoeleiro: -Agora si que somos perdidos, que vén alí a miña nai. Mais colleu a variña e mandoulle: -Variña: pola bondade que ti tes e pola virtude que Dios che deu, fai de min un río, do meu Manoeleiro unha barca e do cabalo un barqueiro. E cando a nai de Blancaflor chegou á beira do río, parouse e berrou: -¡Blancaflor! Mais vendo que o barqueiro remaba pra diante, volveu a berrar moi incomodada: -¡Ai, barqueiro! E o barqueiro remaba pra diante. Entón a nai, de enrabechada que ía, meteuse polo rio adiante; a corrente levouna e afogouse. O Manoeleiro e mais a muller, visto o que sucedera, foron pra atrás cara á casa dil, e cando chegaron cerca díxolle a Blancaflor ao seu home: -Ten moito tino que non che dían un beixo ou un abrazo, sobre todo xente da túa familia, porque se cho dan, marchouse o encanto e xa non nos coñeceremos máis. E cando chegaron ao lugar do Manoeleiro, viñeron as veciñas e os veciños aos fatos, decíndolle que xa pensaban que non volvía nunca, e todos se lle puñan diante a perguntarlle que fixera en tanto tempo e por que terras andivera. E ca xente toda veu unha tía do Manoeleiro, que por atrás chegouse a il e deulle un abrazo, decindo: -Ai, meu sobrinciño; que nunca pensei de te volver ver. E no mesmo intre quedaron desencantados, e nen a Blancaflor conheceu ao Manoeleiro nen o Manoeleiro á Blancaflor. E ela fixo unha casa no lugar e os mozos ían pretendela porque era moi boa rapaza, mais, como estaba soia, todos lle propuñan de dormiren xuntos. A Blancaflor decíalles sempre que si, e cando se ían deitar, metíase ela primeiro na cama e despois púñase faguendo como se quixera erguerse: -Ai, que deixei aberta unha ventana. Vouna pechar. E o mozo, entón, decíalle que non se erguese que el a iría pechar, e en canto lle botaba a man á ventana quedaba alí toda a noite sen se poder desenredar dela. E outras veces, despois que a Blancaflor estaba na cama, decía que ía erguerse pra arreglar unhas botellas pra tomaren unhas copas pola mañán, e o mozo decíalle que non se erguese que il iría, e en canto se chegaba ás botellas quedaba enredado coelas toda a noite. E pasaron así uns cantos, deica que chegou un que non a pretendeu pra dormiren xuntos. E trataron o casamento, e casaron. Mais como o noivo viña sendo íntimo amigo do Manoeleiro, chamouno á voda e ao acabaren de xantar trataron de que cada un había de contar os traballos que pasara na vida. E emprincipiou a Blancaflor, e en canto rematou foi o Manoeleiro e contou os seus. E resultaron seren os mesmos. E a Blancaflor, dixo: -¡Iste é o meu home! E o Manoeleiro: -¡Ista é a miña muller! E entón abrazáronse e viviron sempre os dous xuntos.
LÓPEZ CUEVILLAS, F. ; FERNÁNDEZ HERMIDA, V. ; E LORENZO FERNÁNDEZ, X. , 1936: ALDEIA DE VELLE, SEMINARIO DE ESTUDOS GALEGOS, SANTIAGO DE COMPOSTELA.
O Pomar 