Arquivos diarios: 20/12/2020

CONTUBÉRNIO (5)

RAÍZ CRÍTICA-ETIMOLÓXICA-DESPIADADA DA PALABRA CONTUBÉRNIO

Tudo parte de um contrícto contrainte, contraforme e contrafeito, contribuidor contributivo. Contrincante contristado, non mais que um tríste controlado. Controverssísta, conturbado. Que se víu envolto no meio de unha controvérsia, controvertíbel. A qual acabou em contubernal, contubérnio. Desatado, expontâneamente, dentro de nefânda taberna. Acabou sendo, irremediábelmente trincado, por atrever-se a trovar, sem a requerída licênça de proximidade.

LÉRIA CULTURAL

VOLTAIRE (A NOSSA CREDULIDADE)

O melhor retrato de Voltaire é o que foi pintado por Nicolas Largillières mal saiu da prisón. Theodore Besterman, o editor da correspondência de Voltaire, adquiriu-o num leilón e descreve-o desta forma: “Os olhos de um castanho brilhante; o nariz comprido e levemente bolboso; a boca larga, sensual, sorridente; a cara magra, mostrando xá as marcas do seu humor e talvez da sua saúde fráxil; tudo isso sob unha testa muito alta e enquadrada por unha grande peruca incrivelmente comprida, solta e desbotada; um colete de camurça vermelha aparece desabotoado com elegância, por cima e por baixo, para mostrar a elegante camisa com peitilho de renda; o casaco é de veludo malva escuro, com largos botóns dourados”. Aparentemente habia três versóns do retrato, e Voltaire ofereceu unha a Suzanne de Livry, embora a partilhasse com o seu amigo Génonville, xovem advogado que morreu prematuramente de varíola nunha epidemia que quase também custou a vida a Voltaire e que o transformou num acérrimo defensor da vacinaçón, tal como testemunham as suas Cartas Filosóficas. Fez com que Suzanne interpretasse Jocasta no seu Édipo, apesar de o seu talento dramático non se destacar muito. A peça teve muito sucesso, sobretudo para um xovem autor de 24 anos, e chegou a representar-se durante quarenta e cinco noites seguidas. Voltaire foi aclamado como merecedor da mesma glória que Racine e Corneille. Além disso, recebeu unha medalha de ouro e unha pensón do Rexente, a quem audaciosamente tinha dedicado o Édipo, unha peça onde se aborda o tema do incesto, ou sexa, aquilo de que tinha acusado esse Rexente que, por esse motivo, o tinha mandado prender na Bastilha. Voltaire xulgaba que a sua versón era superior à do Rei Édipo de Sófocles, ao manter o parentesco de Édipo em segredo até ao fim. Por outro lado, converteu Filoctetes em amante de Jocasta, Voltaire prefería este arqueiro de Hércules, possuidor das setas de Aquiles e víctima dos ardis de Ulisses, a Laio e ou ao próprio Édipo. Xulgou-se ver unha mensaxem subversiva encoberta, quando Filoctetes defende que, por mais que um rei sexa reverenciado como um Deus polos seus súbditos, Hércules e ele non deixarám de o ver como um home comum. Foram muito aplaudidos uns versos emparelhados em que se proclamaba que os sacerdotes som o que a estupidez das pessoas lhes permite ser e que toda a sua ciência está na nossa credulidade. Em 1722, morre o seu pai putativo e ele só fica com o mencionado usufructo de propriedade que passaria para os seus filhos nascidos no seio de unha unión matrimonial lexítima. Perde a sua pensón e recebe unha verba de perto de quatro mil libras. Voltaire sempre se indignou ao ver como Diderot trabalhava para a Enciclopédia por unha retribuiçón bastante modesta. Na sua opinión, se a arte debe ser algo excelso, non se debía negociar com ela como se fosse unha mercadoría. Rousseau escolheu escreber e viver pobre para manter a sua independência, embora também non evitasse pontualmente os mecenatos daqueles que procurabam refúxio nas suas casas de campo. Muito polo contrário, Voltaire será durante toda a sua vida um home de negócios que lidará com unha considerábel fortuna e, entre muitas outras actividades, comercializará relóxios de artesáns suiçós entre todos os seus conhecidos, incluindo em muitas casas reais. Esta circunstância fará com que se torne bastante classista, e defenderá que unha parte da populaçón debe quedar à marxem da educaçón, porque, caso contrário, ninguém serviria para desempenhar as necessárias tarefas agrícolas.

ROBERTO R. ARAMAYO