
Decias onte com essa tua ciência perfeita, e assím desde fai xá muitos séculos, que toda a terra está rodeada polo Oceano, e a dividias em três partes que abarcabam a sua totalidade: Ásia, África e Europa. ¿Que vas dicer agora? Se descubrimos um novo mundo e cousas novas na Nova Espanha, ou nas Indias Ocidentais e Orientais. Afirmabas também que a rexión do Meiodia, situada ó lado do Equador, a causa do calor é inabitábel, mentras que, polo contrário, a causa do frío o é a rexión dos Polos, assím como as Zonas extremas. Mas, xá a experiência vei-o mostrar que ambas cousas som falsas. Vai fabricando outra ciência, pois xá a primeira resultou falsa. ¿Cómo te atreves entón a afirmar que as tuas proposiçóns som eternas, incorruptíbeis, infalíbeis, e que non podem ser de outro modo, tú, misérrimo verme, que a duras penas sabes que és, de onde veis e para onde vais, e nem sequera a duras penas logras sabê-lo? O mesmo cabe dicer de outras espécies, xá sexa de animais ou de prantas, conforme a sua diversa situaçón no mundo: em efeito, é tanta a desemelhança dentro de unha mesma espécie – como tú a chamas – em zonas fiferêntes, que poderás dicer que som espécies diferêntes, e o som. Mas, nem tú nem eu sabemos nada, posto que non conhecemos as formas de cada unha, polas quais se distinguem entre sí. Contribuie ademais à nossa ignorância de outras cousas o feito de que nos estexa prohibído acceder a elas. Bem por razón do lugar. bem do tempo, e este no caso da inmensa maioría. Disto as enormes dúvidas sobre o que acontece e sobre o que há no mar, nas entranhas da terra, nas alturas do aire e, finalmente, nos astros mais remotos. E non sem razón, pois todo conhecimento vem dos sentidos; e como estes non podem perceber tais cousas, tampouco em consequência pode haber ciência delas, inclúso muito menos que daquelas que están xunto de nós. Polo que respeita a estas últimas, non duvidamos de que existam, mas, respeito daquelas outras, dim-se muitas cousas cuxa existência non é patente nem a razón obriga a aceitá-las. Senón que inclúso obriga algunhas vezes ao contrário, tal como vamos afirmar no seu lugar. Também a este xénero de questóns pertencem as relativas á pluralidade dos mundos, ao que há fora do céu, e outras semelhantes. E nón é só isto, senón que, ademais, nas diversas partes da terra (que um só home non pode recorrer todas, ainda que se necesário), dada a variedade das cousas fai um momento aludida, existem diversidade de opinións entre os homes, sem que haxa ciência algunha.
FRANCISCO SÁNCHEZ
