Arquivos mensuais: Maio 2019

ACADEMIA

Após o regresso da primeira viaxem a Siracusa e depois da funesta experiência com Dionísio, o Velho, Platón voltou a Atenas, onde fundou um centro de ensino e formaçón para os seus discípulos, pelos vistos graças ao dinheiro que lhe foi entregue por Anicérides de Cirene, que o libertara da escravatura em Egina. A escola designou-se como “Academia” (nome com o que desde entón nos referimos a um centro formativo), pola localizaçón na qual foi construída: uns terrenos situados nos arredores de Atenas, nuns xardins que albergavam um santuário dedicado a um herói menor, Academo. Dispomos de poucas notícias acerca do programa seguido na Academia, porém, atendo-nos ao ideal formativo exposto em A República, os estudos deviam durar 15 anos. os dez primeiros dedicados à matemática, considerada por Platón como a disciplina que aproximava e preparava a alma para a compreensón das “Formas” (e portanto da realidade). Somente entón se encontrava o discípulo em condiçóns de enfrentar os últimos cinco anos consagrados às questóns propriamente filosóficas. Com efeito, chegaram-nos unhas quantas probas da importância da matemática no programa curricular da Academia Platónica. Encontramos a primeira mesmo à entrada da escola, em cuxo dintel podía ler-se a máxima (ou advertência): “Que non entre quem non saiba xeometría”. A segunda é-nos proporcionada por Aristóteles, de quem se diz que contava como os recém-chegados à Academia ficavam estupefactos pois, esperando ser instruídos acerca do Bem e do Ser, non ouviam falar de outra cousa que non fora de matemática, astronomía, o Uno e o limite. Por último, non há melhor prova disso do que a quantidade e qualidade dos matemáticos que passaram ou saíram da Academia, entre os quais sobressaem, acima de todos, Eudoxo de Cnido (do qual, segundo algunhas fontes, Platón pareceu sentir unha certa invexa) e Teeteto. Em qualquer caso, o obxectivo da Academia non era outro senón o de formar autênticos “filósofos” em sentido orixinal, isto é, amantes do saber, que pudessem transformar-se em homens de Estado e dignos governantes das pólis. Aquanto da morte de Platón, a direçón da instituiçón recaiu sobre Espeusipo, um filósofo e matemático menor mas que contava com o indiscutível “mérito” de ser o sobrinho do fundador (era filho de Potone, irmán de Platón). Non deixa de ser curioso (e ilustractivo) ver como o nobre e moralizador Platón, defensor do goberno dos melhores, acabaría os dias com aquilo que se nos afigura como um vulgar acto de nepotismo. É que non devemos esquecer que entre os discípulos de Platón na Academia se contavam algunhas figuras de valor e prestíxio indiscutivelmente superiores aos do bom do Espeusipo; em particular, um xovem estaxirita destinado a converter-se num dos grandes nomes da história do pensamento e da filosofía: Aristóteles.

E. A. DAL MASCHIO

O FADO NO SÉCULO XX

É no inicio do século XX, que surxem as primeiras gravaçóns em Portugal com o aparecimento do gramofone e dos discos de 78 rotaçóns. Porém, só mais tarde, com o surximento do microfone eléctrico em 1925, é que os artistas começam realmente a fixar as suas obras em suportes sonoros. A crescente penetraçón de mercado destes aparelhos na época permitiu que o fado chegasse mais facilmente às casas das famílias de classe média. A rádio chega entretanto a Portugal, e assume um papel primordial na difusón do fado. A CT1AA é a primeira estaçón nacional que começa a difundir a partir de 1925, seguindo-se outras, verificando-se assim, a enorme popularidade da rádio ou telefonía no seio da sociedade portuguesa. Os artistas tinham agora espaço de antena nas ondas hertzianas, podendo fazer as suas apresentaçóns ao vivo e em directo, quer em estúdio quer em teatros, xerando, com efeito, um número considerábel de ouvintes e criando novos adeptos entre os mais xovens. Apesar da sua ascensón, o fado chega a ser prohibido nos anos 20, pela dictadura militar que pón fim à primeira república. Em 1927, surxe a regulamentaçón que obriga os artistas a possuirem carteira profissional para publicamente poderem actuar em espaços previamente autorizados para o efeito. A partir dos anos 30, com a profissionalizaçón dos artistas e com o aparecimento dos grupos de fado, o fado é levado a todo o território nacional; estes grupos integraram grandes nomes como Madalena de Melo, Berta Cardoso, Armandinho, Deonilde Gouveia, Júlio Proença, Joaquim Campos, Alfredo Marceneiro ou Ercília Costa.

FADO PORTUGAL

Antropoloxía neoliberal

Artigo de opinión de Amador Fernandez.-Savater, no diario El País.

“En los andares, en los gestos, en los rostros, Pasolini percibe una vasta transformación en curso en la Italia de los años setenta. La penetración del desarrollo y el consumo arrasa con las formas de vida populares y produce una homologación cultural sin precedentes. Es una “revolución antropológica” muy profunda que afecta a capas del ser que el dominio del fascismo o de la Iglesia ni siquiera habían arañado.”

BERTRAND RUSSEL

Depois de em 1896 ter publicado um libro sobre a social-democracia alemán, como resultado de unha viaxem de investigaçón à Alemanha quando concluiu o curso, ensinou essa matéria na prestixiada London School of Economics, mas os seus interesses estavam cada vez mais centrados nos fundamentos da matemática e, aos poucos, foi abandonando o idealismo para começar a desenvolver a sua filosofía da maturidade. Em 1900, conheceu em Paris o matemático italiano Giuseppe Peano, que lhe deu a confiança de que necessitava para prosseguir, com empenho febril, um plano de investigaçón sobre a lóxica matemática como método de resoluçón dos problemas da teoría dos conxuntos (criada, entre outros, por Dedekind, Cantor e Weierstrass). Em 1903, fruto deste trabalho, publicou Os Princípios da Matemática, um libro em que apresentava um programa que havería de levar a cabo nos anos seguintes com o seu amigo Alfred Whitehead e que culminaría em Principia Mathematica, em três volumes publicados entre 1910 e 1913. Defende nestas obras que a lóxica e a matemática son a mesma cousa e que os princípios da matemática se deduzem dos da lóxica. Durante os anos de redaçón dos Principia fez as suas descobertas técnicas mais notábeis: as descripçóns definidas e a teoría dos tipos. Tornou-se um filósofo e lóxico academicamente respeitado, residente, a partir de 1910, na Universidade de Cambridge, que considerava a sua casa e “alma mater”. Aí conheceu Ludwig Wittgenstein, seu alumno, com quem teve unha relaçón intelectual intensa e com quem manteve contínuas trocas de ideias. Russel admirou-o como quem admira um xénio e incentivou-o a seguir unha carreira intelectual, embora as críticas do alumno tivessem deixado a descoberto muitas das debilidades das suas próprias ideias. Apesar das disputas entre os dois, em 1922 Russel teve um peso decisivo na publicaçón do Tractatus Logico-Philosophicus, que Wittgenstein lhe enviou e que escrevera nos nove meses passados num campo de prisioneiros durante a Grande Guerra. A colaboraçón entre Whitehead e Russel nos Principia e a colaboraçón-controvérsia entre Russel e Wittgenstein pertencem xá à epopeia das relaçóns intelectuais, sem as quais non é possíbel entender a história da cultura filosófica.

FERNANDO BRONCANO

GALEGOS LISBOANOS (A GREVE DOS PADEIROS)

Na madrugada do día 22, despois de catro noites de acampada, unha forza de cabalería, infantería e policía comezou a actuar para disolver a concentración. En plena noite, as forzas comezaron a cercar o campamento, mentres os “grevistas” se mantiñan en actitude completamente pacífica. Despois, as forzas da orde comezaron a separar os operarios portugueses e estranxeiros, de tal xeito que estes ultimos foron levados en dirección a Lisboa preto das catro da madrugada para ser recluídos no Arsenal da Marinha. O Jornal de Noticias recollía a versión oficial dos feitos: “O cêrco tinha por fim prender os moços de padeiro gallegos que se encontrassem entre os grevistas, pois, na verdade, non se podia admitir que estrangeiros estivessem abusando da hospitalidade que encontraram em Portugal, insurgindo-se contra as leis do reino”. En poucas horas, 285 operarios de orixe galega foron embarcados no vapor África para a súa expulsión de Portugal. Aínda que había algúns da Coruña, Lugo e Ourense, a inmensa maioría eran orixinarios da provincia de Pontevedra, e moi especialmente dos concellos da Cañiza, Covelo, Mondariz e Ponteareas. Mentres tanto, os seus compañeiros portugueses retornaban a Lisboa agochándose das forzas da orde que pretendían impedir que se reconcentraran. Inicialmente, as autoridades tiñan intención de expulsar os emigrantes galegos a Cádiz, mais finalmente cambiaron esa intención e decidiron envialos a Galiza. O dia 24 de xuño, ao tempo que o vapor África partía entre as protestas da colonia galega, a policía disolvía os últimos grupos de folguistas e o movemento remataba; lentamente abrían todos os establecementos e comezaban a circular novamente pola cidade algúns “moços de padeiro”. Ás oito da noite do día 25 de xuño de 1894, tras 29 horas de travesía, o África fondeou no porto de Vigo; ao día seguinte os emigrantes expulsados foron levados en gabarras ao porto e posteriormente ao pazo de xustiza para ser finalmente liberados. A actitude autoritaria dos responsabeis políticos, ao rexeitar calquera negociación cos repartidores, provocou o conflicto, levou à súa prolongación e agravamento, e finalmente concluíu coa arbitraria expulsión dos 285 panadeiros galegos. Mais a realidade era teimuda: nos primeiros días de xullo, aínda non tiña regresado a Lisboa o África, e xa se tiñan producido as primeiras detencións de expulsados que retornaran a Portugal, nas estacíons de ferrocarril de Porto e Lisboa. E a participación dos galegos no asociacionismo sindical do sector da panificación en Portugal perdurou no tempo. Como mostra, basta lembrar a folga dos panadeiros lisboetas do ano 1924, que agravou despois da conmemoración do 1º de maio e que levou ao Goberno portugués a anunciar a determinación de conducir até a fronteira aos panadeiros galegos que tiveran abandonado o trabalho. Trinta anos despois, as autoridades portuguesas aínda gardaban a memória dos feitos de Monsanto, mais tamén os panadeiros orixinarios da Galiza mantiñan intacta a súa combatividade e compromiso.

ELISEO FERNÁNDEZ

A FILOSOFÍA MEDIEVAL (TRADUÇÓNS)

O imenso legado da ciência grega – incluindo a sua contribuiçón mais orixinal, a filosofía, que durante a época helenística se tinha acumulado principalmente na cidade exípcia de Alexandria, e que o mundo romano aproveitou apenas em parte devido ao seu desinteresse face às ciências teorécticas – ficou enredado no esquecimento durante os primeiros séculos da Ídade Média. Os povos bárbaros da Europa non conheceram mais princípios civilizadores do que aqueles que derivaram da relixión cristán que, pouco a pouco, forom assimilando. Os bizantinos, por seu lado, desconfiando, por razóns dogmáticas, do naturalismo da filosofía grega, esconderom ciosamente os velhos manuscritos gregos, e utilizaram unicamente alguns de conteúdo médico, úteis para a vida e carentes de perigo ideolóxico. A recuperaçón medieval da cultura grega foi levada a cabo no islán oriental, graças ao movimento de traduçóns greco-árabes impulsado pelos califas abássidas, em concreto por Almançor (que reinou em 754-775), segundo da dinastía e fundador da cidade de Bagdade como capital do império, e al-Mamun (813-833), que deu o impulso definitivo a este ambicioso proxecto cultural. Ganhava assim corpo a pretensón da dinastia abássida de basear o seu poder nunha mistura de raças, culturas e relixións, e de continuar as tradiçóns culturais dos impérios mesopotâmicos e persas com um novo modelo pan-árabe. Deste modo, superava-se a diferença dos omíadas orientais, as divisóns internas de carácter étnico, relixioso, sectário e linguístico. A importância histórica desse movimento foi xá referida na Ídade Média pelo xuíz e astrónomo Said al-Andalusi (1029-1070) na sua inovadora história das ciências escrita em Toledo. “Dedicou-se (o califa al-Mamun) a procurar a ciência onde quer que esta se encontrasse, e a extraí-la das suas fontes. graças à nobreza das suas ideias e à sua forte personalidade. Entrou em contacto com os imperadores bizantinos, obsequiou-os com valiosas ofrendas e pediu-lhes que lhe fixeram chegar os libros de filosofía que possuíssem. Os (imperadores) enviaram-lhe todos os libros de Platón, Aristóteles, Hipócrates, Galeno, Euclídes, Ptolomeu e outros filósofos, que estavam no seu poder. Al-Mamun escolheu um excelente grupo de traductores e encarregou-os da traduçón dos ditos (libros), os quais forom traduzidos com unha perfeiçón absolucta. Posteriormente,incitou as pessoas a lê-los e a estudá-los; deste modo, expandiu-se o movimento científico no seu tempo e ergueu-se o império da sabedoria na sua época. (…) Durante a época de al-Mamun, um grupo de sábios e erudictos conheceram a fundo a maioria dos ramos da filosofía, estabeleceram um método de estudo para quem lhes sucedesse e facilitarom o caminho das bases da cultura, fazendo com que o Império Abássida pudesse rivalizar com o Romano na época do seu maior esplendor e poder.”

ANDRÉS MARTÍNEZ LORCA

UNHA SOBREPOSIÇÓN QUÂNTICA

No séculoXIX, a observaçón dos “anéis de Newton” considerou-se como unha confirmaçón da “teoría ondulactória da luz”, que demostrava que a “teoría corpúscular” era errónea. Non obstante, a comezos do século XX, Einstein demostrou que o efeito fotoeléctrico utilizado actualmente nos televisores e nas câmaras dixitais, podía ser explicado polo choque de um corpúsculo ou “quanto de luz” contra um átomo arrincando um dos seus electróns. Assim pois, a luz comporta-se como partícula e como onda. O conceito de onda probabelmente entrou no pensamento humano, como consequência de contemplar o mar e os estanques axitados pola caída de algúm pedrusco. De feito, se lanzamos duas pedras ao mesmo tempo, poderemos advertir como funciona a interferência. Observamos que outros líquidos se compotam dunha maneira semelhante, salvo talvés o vinho se bebemos demasiado. A ideia de corpúsculo resulta familiar a causa das rochas, dos pedruscos ou da areia, mas a dualidade onda/partícula – a ideia de que um obxecto poida ser descrípto como unha onda ou como unha partícula – era algo completamente alheio na experiência quotidiana, tal como o é a ideia de que poidamos beber um fragmento de rocha arenisca. Dualidades como ésta – situaçóns em que duas teorías muito diferentes describam com precisón o mesmo fenómeno – tenhem consistência no “realismo dependente do modelo”. Cada teoría descrebe e explica algunhas propriedades, mas non podemos afirmar, que ningunha das duas sexa melhor, nem resulte mais real que a outra. Parece que com as léis que rexem o universo, ocurre o mesmo e que non haxa unha só teoría ou modelo matemático que poida descreber todos os aspectos do universo, senón que, tal como afirma-mos no primeiro capítulo, sexa necessário unha rede de teorías, denominada por “teoría M.” Non existe unha só teoría que poida descreber todos e cada um dos aspectos do universo. Ainda que, esta situaçóm non satisfaga o sonho tradicional dos físicos de obter unha só “teoría unificada”, resultaría aceitábel dentro do marco do “realismo dependente do modelo”. Analizaremos com maior detalhe a “dualidade” e a “teoría M.” despois, mas antes focaremos a nossa atençón sobre um princípio fundamental, sobre o qual repousa a nossa visón moderna da natureza, a “teoría quântica” e, em particular, a sua formulacón através de histórias alternativas. Nésta visón do universo, que non têm unha existência única ou unha história única, senón que cada possíbel versón do universo existe simultaneamente no que denominamos unha “sobreposiçón quântica”. Isto pode resultar tán escandaloso como a teoría segundo a qual, a mesa desaparece tán pronto saímos da habitaçón, mas neste caso a teoría superou satisfactoriamente todas as probas experimentais às que foi submetida.

STEPHEN HAWKING E LEONARD MLODINOW

KANT (PRIMEIROS ESTUDOS)

Immanuel cursou os seus primeiros estudos, entre os oito e os dezasseis anos, na escola pietista de Königsberg, na qual ingressou graças ao apoio económico que um pastor protestante deu à sua família. O ingreso naquela instituiçón foi útil quanto à formalizaçón da aprendizagem, mas nefasto no aspecto emocional, pela instruçón relixiosa obsessiva e rixidez hierárquica inquestionábel. A descripçón que Kant deixa da sua etapa no centro faz-nos lembrar a observaçón de Bernard Shaw, segundo a qual a sua educaçón foi interrompida quando entrou na escola. Tudo o que de bom Kant disse sobre o lar torna-se crítico ao referir-se à instituiçón: autoritarismo vertical, opressón, dogmatismo. A única cousa que a escola lhe deu foi a capacidade de autodisciplina; non lhe transmitiu o gosto nem o amor pelo estudo, nem unha visón positiva da existência. Deve esses traços positivos exclusivamente à relixiosidade interior, à moralidade e ao amor que lhe foi inculcado e que recebeu em família. Hoxe em dia quase todas as pessoas acreditam que a escola obrigatória tradicional ou convencional ( com o seu sistema de transmissón em cadeia de conceitos e a posiçón passiva dos alumnos) é intrínseca à humanidade, e nasceu, digamos nas cavernas; non é verdade: nasceu na Prússia para criar um estado forte e unitário. Kant padeceu dos efeitos da nova perspectiva institucional na educaçón e nunca deixaría de combatê-los. Como professor e escritor, estimularía sempre a práctica do pensamento independente e transmitiría o valor do conhecimento como vehículo para melhorar a vida individual e social. A obsessón da escola pelos ritos relixiosos tambem deve ter deixado marcas em Kant, que daí em diante prescindiría por completo de assistir a serviçós eclesiásticos, excepto àqueles em que, nos anos em que foi director da universidade, a sua presença era completamente imprescindíbel.

JOAN SOLÉ

AS MEMÓRIAS DE MANUEL DA CANLE (87)

Unha Sibila dixo-me a mim, que elas non podem fazer nada, è dicer, obrar mistérios para elas, assim como para os demais familiares (casar unha filha, um filho, sobrinho, primo, etc…). Quanto mais lhes pertencem menos podem fazê-lo (vexa-se a páxina 82, Sibila nova). Afirman, que tomando um baño a noite de San Xoán, às doze da noite em ponto, que é sagrado e vale por nove. Afirman, que non é bô contar os sonhos a ninguém (páxina 64, sonhos Sibila). Afirman, que para fazer ou desfazer unha picardía, que nos dias próximos ao San Xoán, son os melhores de desfazer (páxina 82, dixo-mo a Curuxeira). Afirman, que qualquer cousa que se faga com respeito à maxía, na noite de San Xoán, que dura todo o ano (di-o muita xente que non é Sibila). A Philosofía Spiritísta dí, que as Sibilas non tenhem todas o mesmo poder, porque sendo este poder um don innacto, ainda que as causas sexam as mesmas, os efeitos son diferêntes. Algunha xente afirma que na noite de San Xoán, é quando as Sibilas fán os preparados, para administrar durante todo o ano. Também dín, que se unha Sibila morre, deixando algo feito a unha criatura, que esta non têm cura, ou muito dificilmente, com muito trabalho, e por meio dos Santos Evanxelhos. Dín, que non é bô, separar um cán, quando estiver enrrabado pola cópula. Um Spiritísta e Exorcísta, xenro dunha Sibila, dixo-me que as Sibilas fán um pacto com os Spíritos, os quais nunca tiverom corpo, nunca foron incorporados; e com os quais acometem a xente, e fán outras cousas que os supersticiosos contan (páxina 126, mesa Soutulho). Afirman, que quando o galo canta poucos minutos despois de ir pró poleiro, augura que unha pessoa se apartará de nós, por culpa de unha rinha, e non sei que mais, “Sede Deus super omnia”. A Sibila (Sra. Tomaza, de Queimadelos), deu-me um remédio muito fácil de fazer, mas muito affeuta me dixo, que, mentras me facía esse remédio, non podía bendecir (páxina 187 deste libro).

MANUEL CALVIÑO SOUTO

FILOSOFÍA HELENÍSTICA

As duas grandes escolas filosóficas do período helenístico foram o estoicismo e o epicurismo. Os seus paralelismos foram assinalados a traços largos: o surximento com poucos anos de diferença na Atenas do último terço do século IV a. C.; o propósito de perseguirem unha filosofía práctica que non dependesse tanto do conhecimento em sí, mas como fundamento para nele assentar um modo de vida libre e feliz, apanáxio dos sábios; a construçón de um sistema filosófico de partes inter-relacionadas, ou sexa, coherente, sintéctico e orgânico; a ênfase no individualismo, a atençón com a singularidade e subxectividade do indivíduo, prescindindo da abordaxem inclusiva que enfatizava a pertença a unha comunidade. Esta novidade implica unha mudança radical na história do pensamento e da civilizaçón. O aparecimento do indivíduo, que se preocupa sabiamente com a sua própria felicidade e ambiciona chegar às suas próprias conclusóns acerca dos assuntos que dizem respeito só a ele é um acontecimento revolucionário, invulgar em qualquer sociedade e, provavelmente, só podería ter nascido do espírito grego. Unha derradeira afinidade é o conxunto de interesses entre ambas as escolas, que coincidiram na divisón do seu trabalho filosófico em três áreas: a teoría do conhecimento (ou estudo da razón), a física (ou estudo da natureza e do cosmos) e a ética (ou o estudo da natureza humana e do modo de vida que melhor se lhe adequa). Por muito que as soluçóns avançadas difiram nesses três domínios, os paralelismos das diferentes abordaxens son tán evidentes que várias introduçóns à filosofía helenística optam por apresentar as ideias estoicas e epicuristas num bloco comum, em vez de lhes dedicarem dous capítulos separados. A grande orixinalidade e inovaçón dos estoicos e epicuristas reside na ética, o seu maior foco de interesse, embora, como dissemos, a concepçón do homem integrado no cosmos necessite de unha compreensón global do universo e, além disso, a compreensón dessa compreensón (lóxica,teoría do conhecimento). Em relaçón ao cosmos, nenhuma das escolas precisou de criar unha teoría física nova, pois encontrou-a nos pensadores pré-socráticos, que meditavam mais sobre a natureza da realidade e menos sobre as questóns morais. O estoicismo apropriou-se de muitas ideias de Heraclito; o epicurismo, por seu lado, baseou-se fortemente no atomismo de Demócrito.

J. A. CARDONA

RAFAEL ALBERTI

NOCTURNO

Cuando tanto se sufre sin sueño e por la sangre

se escucha que transita solamente la rabia,

que en los tuétanos tiembla despabilado el odio

y en las médulas arde continua la venganza,

las palabras entonces no sirven: son palabras.

Balas. Balas.

Manifiestos, artículos, comentarios, discursos,

humaredas perdidas, neblinas estampadas.

¡qué dolor de papeles que ha de barrer el viento,

qué tristeza de tinta que ha de borrar el agua!

Balas. Balas.

Ahora sufro lo pobre, lo mezquino, lo triste,

lo desgraciado y muerto que tiene una garganta

cuando desde el abismo de su idioma quisiera

gritar lo que no puede por imposible, y calla.

Balas. Balas.

Siento esta noche heridas de muerte las palabras.

RAFAEL ALBERTI

HABERMAS (DESOBEDIÊNCIA CIVIL E DEMOCRACIA

Num dos mais famosos textos políticos de Habermas (Desobediência Civil. Pedra de Toque do Estado Democrático de Direito, de 1983), define-se a desobediência civil no quadro constitucional do Estado democrático como unha forza que procura configurar de um modo non convencional a vontade política colectiva. Utiliza unha violaçón das leis de forma simbólica através de meios non violentos de protesta. A desobediência civil introduz inovaçóns e rectificaçóns no quadro democrático e, portanto, a resposta que o Estado de direito lhe der e a sua capacidade de o incorporar no processo constitucional configura um teste de maturidade democrática desse Estado. Nas palabras do autor: “A desobediência civil no Estado de direito tem a mesma relaçón face à resistência activa contra o despotismo, que o legalismo autoritário no Estado de direito face à repressón pseudolegal do despotismo. O que pode ter parecido unha verdade de La Palice a partir de 1945 non encontra hoxe (1983) facilmente audiência. (EP) Após décadas de activismo antinuclear, a Alemanha iniciou o abandono desta fonte de enerxía. A decisón foi tomada por Anxela Merkel em 2011, adiantando o chamado “apagón nuclear”. A este respeito, Habermas comentara o seguinte nunha entrevista de 2001: “O abandono da enerxía nuclear é um exemplo de que os lugares-comuns político-culturais, e com eles os parâmetros da discusón pública, non se alteram sem o trabalho subterrâneo e tenáz dos movimentos sociais” (ECE).

MARÍA JOSÉ GUERRA PALMERO

ESTÁN-NOS A TOCAR OS “BIGOTES”

 

 

Depois da incomiábel labor de limpeza, corta e prantío, realizada pola Comunidade de Montes de Santiago de Oliveira em terrenos de Guillade ( o qual, agradecemos grandemente), pois xá se sabe, que o que fai filhos na mulher do outro… Agora sim, que nos están a tocar o “Bigotes”, que é um marco histórico, que vêm relacionado no Catrástro de Ensenada. Parece ser, que este marco lhes estorba, e xá son vários os intentos de facê-lo desaparecer do mapa, acompanhando no seu destino o irmán “Marco de Bal do Perro” (que estaba situado perto das presas D’Albelle, e foi desaparecido, alá pola década dos oitenta aproximadamente). Désta vez, voltarom a arrincá-lo, mutilando outra parte da pedra e, deixando-o tumbado no sítio. O “Marco de Bigotes”, está situado no Côto do Gato, sendo ésta pedra em forma de perro ou gato, a que dá o nome ó referido Côto. Marco comúm ás três aldeias, pelo que estamos seguros que Celeiros, também presentará a sua respectiva denúncia. Antes de ser mutilado, semelhaba a pedra natural, talmente um bonito perro, que tinha na cabeza unha inscripçón representando as linhas divisórias das fronteiras correspondentes ás três aldeias. (mostramo-lo aquí na fotografía que inícia o artigo, em todo o seu explendor passado, e abaixo o estado actual do marco patrimonial, despois dos crímes de que têm sido obxecto. Maduramos e crescemos, crescemos mas non esquecemos!!

A IRMANDADE CIRCULAR

NIETZSCHE (O CREPÚSCULO DOS ÍDOLOS)

Em O Crepúsculo dos Ídolos, Nietzsche resume a situaçón do seguinte modo: “Eliminámos o mundo verdadeiro: que mundo sobrou? O aparente talvez?… Non! Ao eliminar o mundo verdadeiro eliminámos também o aparente!”. Ou dito com as palabras do louco da lanterna: ao ficarmos sem o “acima”, “ficámos também sem o “abaixo”. A morte de Deus atira-nos, pois, para o Nada absolucto. E, no entanto, perante um acontecimento tán gráve, tudo permanece igual. A morte de Deus non pressupôs nenhum terramoto. O niilismo non impediu que a civilizaçón occidental tenha continuado a avançar de forma imparábel. Como é possíbel? Nietzsche responde: porque os indivíduos contemporâneos non están dispostos a reconhecer o alcance completo do niilismo que lhes calhou viver. Porque se afanam a preencher o lugar que Deus deixou vazio em vez de admitir que esse lugar xá non existe. Porque preferem continuar a fruir da comodidade da velha ontoloxía em vez de se atreverem a imaxinar unha maneira non metafísica de estar no mundo. Enquanto Deus agonizava, o Occidente activou o piloto automático. O proxecto do iluminismo, o grande relato da Modernidade, non alterou no essencial a maneira herdada de compreender o mundo. A fé no Deus cristán foi substituída por outra fé mais subtíl: a fé na Razón. Históricamente, a ciência tem sido encarada como o maior inimigo da relixión. Os descobrimentos da física ou da bioloxía têm ido desmontando os ensinamentos bíblicos acerca da orixem divina do mundo, o lugar da Terra no cosmos, etc. Mas Nietzsche, sem negar que a racionalidade científica tenha servido para quebrar as correntes do dogmatismo relixioso, considera que, vistas em profundidade, ciência e relixión non son tán diferentes como nos conta a versón oficial. Para começar, Nietzsche questiona a suposta neutralidade do conhecimento científico. Embora a ciência se apresente como unha actividade “libre de convicçóns”, secretamente apoia-se sobre unha grande convicçón: há que alcançar “a verdade a qualquer preço”; Nietzsche chama “vontade de verdade” a esta convicçón non explicitada da ciência. (No capítulo anterior vimos que a noçón de verdade que a ciência utiliza é a da teoría da correspondência: o nosso conhecimento é verdadeiro quando o mapa do mundo que temos na cabeza corresponde ou coincide exactamente com o mundo que há fora de nós.)

TONI LLÁCER

PEDRO ANTONIO DE ALARCÓN (PÍCARO E AMENO)

“Alarcón, o grande rezagado romântico, novelou anacrónicamente na Espanha de 1880. Mas algo tinha el, nas suas obras, que, em certa maneira, compensaba de tanto tópico, de tanto folhetinismo e tanto ênfase como o “guadijeño” puxo nos seus românces. Ese “algo” chama-se paixón, força imaxinativa, bom pulso narrativo, condiçóns todas elas de um xenuino romancista, que se non soubo encontrar-se de todo a sí mesmo, escrebeu non obstante algunhas das páxinas mais belas do século XIX na arte da ficçón.” Con estas palabras resume um estudoso da novela decimonónica o seu xuizo sobre a obra de Pedro Antonio de Alarcón, nascido em Guadix em 1833, colaborador de xornais anticlericais e revolucionários, entre os quais destaca o satírico “El Látigo”, na sua xuventude e mais tarde (retirado da sua vida cenobitica a raiz de unha profunda crise de consciência) muito ortodoxo criador de românces de tese. Nos últimos anos da sua vida, sostivo ideas diametralmente opostas às da xuventude. Autor de relatos breves e quadros costumbristas – O Cravo, La Comendadora, História Natural – e de libros de viáxens, como O Diário de unha Testemunha da Guerra de África, por exemplo, do qual se dixo que supuxo um antecipo do xornalismo moderno. Alarcón é um romancista moralizador que defende a beleza e a virtude – que, para el, ván unidas e incluso son a mesma cousa – e um artístico idealizador da realidade, escritor ameno, truculento em ocasións e romanticamente efectista em non poucas outras. Se “El Escándalo” – cuxo carácter de folletín é evidente – e a traxédia popular e apaixonada de “El Niño de la Bola” foron as suas obras mais lídas, a minha preferência vai para a novela curta, ou conto largo, que é o “El Sombrero de Tres Picos”. Desenfado, graciosa picardia, amenidade, capacidade de intriga e axilidade e soltura na narraçón. Podem ser as mais sinaladas qualidades deste texto que foi qualificado por Pardo Bazán como o rei dos contos espanhois. O mundo tradicional e popular foi perfeitamente captado por Alarcón, e a velha história da louzana muinheira e o correxidor carcamal, a converte num quadro fresco e cheio de vida, com unha sinhá Frasquita deliciosamente femenina. Na mesma linha moralizadora de Fernán Caballero – e que segue Antonio Trueba, entre outros – encontra-se a producçón do padre Luís Coloma, da Companhia de Xesús, xerezano de nascimento (1851) e autor dunha novela “Pequeñeces”, que, pola sua feroz crítica à aristocracia madrilena, foi causa de escândalo e leitura durante xeraçóns e xeraçóns, em Espanha e Hispanoamérica.

RBA EDITORES, S.A. – BARCELONA