GALICIA DE CONTO (1)

Publicado o06/06/2022por fontedopazo | Deixar un comentario

FRANCISCO RODRÍGUEZ IGLESIAS (HÉRCULES DE EDICIONES)

Vivían nun lugar dous irmáns, un moi rico e outro moi pobre. E un día en que non había que comer na casa do irmán pobre, foi iste e díxolle a un dos seus fillos: -Anda, chégate nun istante á casa do teu tío e dille, da miña parte, que che dea un pouco de pan polo amor de Dios. Chegouse o rapaz á casa do rico e repetiulle, palabra por palabra, o recado do pai. E entón o tío, despois de rosmonear, meteuse pra dentro e volveu logo cun anaco de pan e deullo ao rapaz, ao tempo que lle decía: -Toma o pan. E dille ao teu pai que llo dou como se llo dera ao demo. E o rapaz contoulle ao pai o que lle pasara co tío, e daquela foi o pai e, collendo o anaco de pan, dixo: -Ai hom, pois agarda; que llo vou levar ao demo. E foise andando e, cando xa levaba andado moito camiño, alcontrou cunha señora que lle perguntou: -E logo, ¿pra onde vas? -Pois voulle levar iste pan ao demo. Porque eu son probe e teño moitos fillos e o meu irman é moi rico e deunos hoxe iste pan, que eu lle pedira polo amor de Dios, e dixo que mo daba como se llo dera ao demo. E entón a señora sacou un anel e púxose: -Deiquí en adiante non has de pasar mais necesidade. Toma iste anel; e cando precises algunha cousa non tes mais que pedirlla. E se algo che cómpre pra outra vez vén a alcontrarme niste mesmo sitio. Volveuse o home pra casa, e, como todo o que lle pedía ao anel todo lle daba, deu en ir pra arriba que non había máis que ver. E ao irmán rico entroulle moita envexa de ver ao pobre tan ben acomodado, e un día falou ca súa muller do caso e a muller, que era comadre da probe, díxolle: -Ai, comadre; mire que a xente xa se sabe como é. e todo se lle volven falas de que se os cartos lles veñen dun lado ou doutro, e eu non sei, mais paréceme que van chamar á xusticia. E a comadre, que era unha infeliz, contestoulle: -Non, a xente fala porque quer. É certo que denantes eramos probes e que agora estamos máis gobernados. Pero todo lle veu dun anel que lle deron ao meu home; que cousa que lle pide, cousa que lle dá. A muller do rico que se pasmaba moito ao ouvir aquelo, e, como quen non quer facer nada, díxolle á comadre que lle prestara o anel e que deseguida llo volvía. E a outra infeliz, prestoullo, e a comadre volveulle outro que non tiña virtude ningunha. Dalí a uns días, o home pediulle ao anel algo que lle cumpría e o anel non llo deu. E entón o home marchou ao sitio da primeira vez e atopou alí á señora, que lle perguntou: E logo, ¿que che pasa, meu fillo? -Pois, que me ha pasar. Que tiña un benciño de Dios; un anel que me daba todo o que lle pedía. E a miña muller prestoullo á miña cuñada e cando llo volveu, volveulle outro que non sirve pra cousa ningunha. E daquela a señora, sacou unha servilleta, deulla ao home e díxolle: -Toma ista servilleta. Cando che cumpra comer, non tes máis que decirlle: -Servilleta, pon a mesa, e xa verás como vos podedes fartar todos. Marchou o home e pasado algún tempo, foi a unha feira e deulle a gardar a servilleta a unha taberneira, e deixoulle moi encargado que non lle mandara pór a mesa. Mais á taberneira entroulle curiosidade por ver o que era aquelo e, en canto tivo modo, mandoulle á servilleta que puxera a mesa, e co que lle serviu deulle de xantar a cantos lle foron á taberna. E levada da cobiza, en canto volveu o home entregoulle unha servilleta calquera. Mais como aquela servilleta, por moito que lle dixeran, non punha nada, o home marchou a buscar á señora, que lle dixo: -E logo, ¿que che pasa, meu fillo? -Pois pásame, que tiña um benciño de Dios, que era unha servilleta que me daba comida, e foi unha taberneira e cambeouma por outra. E entón a señora veu cun burro e díxolle: -Toma iste burro. En canto lle mandes que cague, cagará ouro. E dalí a uns días o home foi á mesma feira en que lle cambearan a servilleta, e, namentras il daba unha volta, deixoulle o burro a gardar á mesma taberneira, encargándolle moito que non o mandara cagar, porque cagaba ouro. Mais a taberneira, despois de mandar cagar ao burro e de encher unha cesta de moedas de ouro, colleu o animal, escondeuno e puxo outro no seu canto. E como aquil cagaba o mesmo que os outros burros, o home foise a buscar á señora e a contarlle o que lle pasara. E daquela a señora deulle unha matrácola, que no intre en que se lle decía: -Matrácola, matracolea, mallaba en todo o que se lle puña por diante, e ainda lle encargou que lla deixára a gardar á taberneira que lle cambeara a servilleta e mais o burro. Foi o home xunto á taberneira e dixolle: -Mire, mentras eu vou dar unha volta pola feira, téñame conta dista matrácola. Ora, teña tino de non lle decir: -Matrácola, matracolea. Mais a taberneira, coidando que o home a enganaba, mandou deseguida: -Matrácola, matracolea. E a matrácola deu en mallar nela e en romperlle os vasos, as xerras e as mesas e en arrearlle duro á xente que comía na taberna. E entón a taberneira foi correndo buscar ao home e púxoselle: -Ai, tío home; veña, por Dios, sacarme o demo da casa. E o home chegouse alá e dixo: -Matrácola, matracolea deica que me volvan a servilleta e o burro. E a taberneira, co medo, volveullos, e o home foise á casa con todo. Mais resultou que se puxo máis rico que ningún do lugar, e resultou, tamén, que cando alguén se metia coíl, a matrácola arreáballe de raio, e a xente, co medo, e ca envexa, foi dar parte ao rei de que había alí un home que tiña tratos co demo. E o rei mandou unha tropa de soldados que colleron ao home e levárono a un campo pra o matar, mais il díxolles que se o deixaban que lles había servir unha comida moi boa. Responderonlle que si, e sacou a servilleta, e os soldados comeron tanto e tan ben, que volveron xunto do rei decíndolle que non podian matar a un señor tan bo e que lles déra tan boa comida. Mais coma os veciños non parában de denunciálo, o home foi a buscar á señora, que dista vez deulle unha chicharra, decíndolle: -Se te volves ver en peligro, non tes máis que decirlle á chicharra que toque. E, pasado algún tempo, vinéron outros soldados que o prenderon e levárono a un campo para matalo, e os veciños foron coíles moi contentos. Chegaron todos ao campo, e o home, cando xa o ían matar, púxoselle á chicharra: -Chicharra, toca. E o mesmo foi empezar a tocar que empezar a beilar os soldados e os veciños e estiveron beilando tres días sen parar. E os soldados foron xunto ao rei a decirlle que non se podía coaquil home e os veciños colleron tanto medo, que non o volveron denunciar. E o home viviu tranquilo e rico, aproveitándose dos seus benciños de Dios.

LÓPEZ CUEVILLAS, F. FERNÁNDEZ HERMIDA, V.; E LORENZO FERNÁNDEZ, X., 1936: PARROQUIA DE VELLE, SEMINARIO DE ESTUDOS GALEGOS, SANTIAGO DE COMPOSTELA.

OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO

ALADINA (2)

Publicado o09/08/2022por fontedopazo | Deixar un comentario

.

Había naqueles tempos unha rapaciña moi fermosa e moi boa, chamada Aladina. que entrou a servir no palacio de El Rei. Axiña atopou graza nos ollos dos seus amos; pero era obxecto de envexa por todos os demais domésticos. A ela encomendábanlle os traballos máis arduos e penosos, ameazándoa de continuo con denunciala e facela odiosa a El Rei. -Vaite -dixéronlle un día- lavar esa roupa ao río. Se non a tes hoxe toda branca coma a neve, co ferro pasado e tersa coma un espello, a cólera do Rei caerá sobre ti. A roupa era tanta que cargaba un enorme carro, que foi conducido por unhas vacas á beira do río. Ao chegar, a mociña ceibou as vacas para que pacesen e sentouse chorando. -¿Como é posible -dicía- que lave tanta roupa? Se non a lavo, hanme matar. Estaba cos ollos fixos nas augas, cando viu saír delas un paxaro, que, sacudindo as ás, lle dixo: -Rapaciña, ¿por que choras? -Porque teño que entregar hoxe lavada e co ferro pasado toda esta roupa; se non, hanme matar. -Non te aflixas; chama ás vacas e dilles: Vacas miñas, cos cornos lavade, e coas patas o ferro pasade. A rapaza, obedecendo, dixo: -Vacas miñas, cos cornos lavade, e coas patas o ferro pasade. E as vacas en poucos intres lavaron e pasaron o ferro a toda aquela rima de roupa. Os criados, cheos de admiración e rabia, ao veren volver a Aladina airosa da súa empresa, dixéronlle: -Agora é mester que vaias buscar a cama dos dous xigantes que habitan debaixo do palacio. Aladina, sentada á beira do río, dicía suspirando: -¿Como hei de buscar e traer a cama dos xigantes? De improviso, saíndo de entre as aguas o paxariño, preguntoulle: -¿Por que choras, meniña? -Porque me mandan ir buscar a cama dos xigantes. -¡Ánimo, Aladina! Colle un saco e éncheo de chinches e pulgas. Ás once da noite sairán os xigantes da súa caverna tomar o fresco. Naquel momento entra co teu saco e baléiralo sobre a súa cama, agochándote logo tras a porta. Cando eles se teñan deitado, rabiosos polas mordeduras de tanto insecto, collerán a cama e arrebolarana tras a porta. Bótalle entón a man e para a casa con ela. Fíxoo así a rapaza, e levou a cabo a súa empresa, volvendo a palacio coa cama dos xigantes. Outro día dixéronlle: -O fillo do Rei está encantado desde que un anel lle caeu ao río. É mester que busques o anel no fondo das augas. Choraba a rapaciña, sentada na beira, sen saber como alcanzar a prenda que lle esixían. Pero o paxaro protector veu na súa axuda. -¿Por que choras, Aladina? -preguntoulle. -Porque non podo coller do fondo do río o anel do fillo do Rei. -Non te apures: trae un frasco e unha navalla. Logo que Aladina volveu con estes obxectos, dixo o paxariño: -Córtame o corpo en anaquiños pequenos e méteos no frasco, coidando de que non se perda nin unha soa gota de sangue. Guinda logo o frasco ao río e axiña volverá subir traendo o anel dentro. -¡Non ho!, eu non te matarei, meu paxariño. -Non temas, volverei vivir. Obedeceu a rapaciña con repugnancia; pero ao dividir o corpo da ave caeulle ao chan unha pinga de sangue. O frasco, lanzado ao medio do río, non tardou em subir á superficie e achegarse á beira, onde o colleu a moza, que deu un berro de alegría, ao atopar dentro o desexado anel. Mais non por isso se desfixo o encantamento do príncipe nin se soubo o paradoiro deste. Os criados do Rei, ao veren a Aladina sempre triunfante das súas empresas, propuxéronlle a aquel que a mandase ir buscar a caixa que gardaba un vello máxico, e sen a cal non se podía desfacer o encanto. A rapaza, cando se lle intimou esta terrible orde foi, segundo costume, desafogar con bágoas as súas penas á beira do río. O paxaro protector, vivo xa, aparecéuselle novamente, e díxolle: -Non chores, Aladina. Toma unha vasoira, un pedazo de carne e unha vasilla con auga, e vai ao castelo do feiticeiro. Antes de chegar á porta, atoparás uns leóns que custodian a entrada; dálles a carne, e deixarante pasar. Máis adiante hanche sair ao paso uns tigres, dálles de beber e non che han facer dano. Ao chegares á porta, verás un vello que, sentado sempre sobre unha arca, estará asomado á ventá. Pídelle un pouco de pan, e non te retires ata que se levante para darcho. Aproveita o momento no que a arca queda soa; empuxa a porta, limpa coa vasoira o po e arañeiras que cobren a tapa da arca, e abrindo esta, colle ao punto a caixa que has de atopar dentro e fuxe. Aladina, provista de vasoira, carne e auga, encamiñouse cara ao temeroso castelo. Ofreceulles a carne aos leóns e aos tigres a auga, e chegou á porta. -Unha esmola por amor de Deus, berrou mirando para o vello que estaba na ventá. -Vaite, rapaza, rosmou el. ¿Como chegaches ata aquí? -¡Señor, unha esmola por amor de Deus! -Toma -díxolle o vello mostrándolle unha pequena moeda. -Pan, deame pan, que teño fame. Por verse libre da importuna, levantouse o ancián buscar o pan; entrementres Aladina empurrou rapidamente a porta, que se abriu sen dificultade, pasou a vasoira sobre a arca, abriu a tapa e colleu a caixa que atopou dentro. O vello, ao vela fuxir, berrou: -Arca miña, arráncalle o teu tesouro. -Non quero -respondeu a arca-; ti tíñasme sucia de po e arañeiras, e ela limpoume. O vello bramaba: -Tigres, matádea. -Non queremos -responderon-; ti deixábasnos morrer de sede, e ela deunos auga. -Leóns devorádea. -Non queremos; ti tiñasnos famentos, e ela deunos de comer. Aladina entregou a caixa dos encantos ao Rei, e este abríndoa en presenza de todos, atopou dentro unha caixiña; dentro desta, outra e outras sucesivamente, ata chegar a unha moi pequena. Desta saíu un paxariño, que instantaneamente, a vista de todos, se transformou nun gallardo mancebo, no que os presentes recoñeceron ao fillo do Rei. -Aladina, ti desencantáchesme, dixo o príncipe: o encanto que me detiña, non se podía desfacer, por mor de ter caído ao chan unha pinga de sangue do paxaro que metiches no frasco en anacos, a cal foi recolhida nesta caixa. Ti venciches todos os obstáculos, a ti déboche a vida, e quero premiarte facéndote a miña muller. A fermosa Aladina casou co fillo do Rei, con admiración e envexa de todos os pacegos.

SACO Y ARCE, J. A., 1987: LITERATURA POPULAR DE GALICIA. DEPUTACIÓN PROVINCIAL, OURENSE (EDICIÓN E ESTUDO PRELIMINAR DE J. L. SACO CID).

OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO

GALICIA DE CONTO (A MEIGA QUE QUERÍA CASAR O FILLO COA FILLA DO REI)

Publicado o22/09/2022por fontedopazo | Deixar un comentario

Unha vez era unha meiga que quería casar o fillo coa filla do rei, e como non podía, botoulle un meigallo á nena e esta parou de falar. O rei mandou vir os médicos. Mais por moito que lle dicían ela só contestaba: – Todo puede ser. Entón o rei botou un bando no que prometía casar a filla co primeiro que lle devolvese a fala. E viñeron cabaleiros e ofrecéronlle á nena xoias e antollos. Mais ela seguía a teimar: -Todo puede ser, todo puede ser. Conque un día chegou un cabaleiro de lonxe, e antes de falar coa princesa quixo ir á misa. Polo camiño topou co fillo da meiga, que estaba a cocer garavanzos nunha ola, e preguntoulle quen era. O rapaz dixolle: -Eu son o que pilla os que van e agarda polos que veñen. E quería dicir que pillaba os garavanzos cocidos e deixaba ir os que estaban duros. Entón o cabaleiro preguntoulle onde estaba a mai, e el contestou: -Vai devolver a cea de onte. E quería dicir que lle fora levar a unha veciña o pan que lle pedira para cear. Entón o cabaleiro preguntoulle pola irmá, e o rapaz apuntou: -Está a chocar as risas do ano pasado. E era certo, porque a irmá estaba parindo. E dixo o cabaleiro: -Pues yo soy el que viene a quitarle el meigallo a la princesa, pero no sé si llegaré a tiempo para la misa. O rapaz explicoulle: -Se vai amodo, ha chegar, e se vai a correr, non. O cabaleiro non lle fixo caso e marchou a galope para a igrexa. De camiño rompeulle unha fibela da montura e chegou tarde. Entón comprendeu que o rapaz era bruxo e volveu cabo del, e propúxolle: -Si me ayudas a desencantar a la hija del rey, te daré una moneda de oro. O rapaz aceptou, e marcharon para a casa do rei. Ao chegar, o cabaleiro púxose a falar coa princesa, prometéndolle un palacio marabilloso. Mais ela dicía: -Todo puede ser, todo puede ser. E terciou o rapaz: -También puede ser puta tu madre, y tu padre no lo saber. Entón a princesa berrou: -¡Ai, gran pícaro! ¿Como va a ser puta la reina? E o rei, vendo que a filla volvía a falar, casouna co fillo da meiga. E o cabaleiro amolouse.

HÉRCULES DE EDICIONES (PISÓN, X.; LOURENZO, M.; E FERREIRA, I., 1998: CONTOS DO VALADOURO, ED. A NOSA TERRA (VIGO).

OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO

GALIZA DE CONTO (O AMO TOLO QUE BUSCABA CRIADO)

Publicado o24/11/2022por fontedopazo | Deixar un comentario

Unha vez era un amo que buscaba criado, i en fin, chegoulle un criado novo. A primeira cousa que lle mandou foi que collese o pau de ferro e que lle tirase coa esquina da casa. O criado novo quedou asombrado de tal mandato, e contestoulle: -Siñor, iso non o fago, que así tírolle coa casa. -Ti non sirves pra ser meu criado -dixolle o amo; e despachouno. O criado marchou e contoulle o caso a un irmau que tiña. Iste díxolle: -¡Ah, parvo!, ¿por que non habías de facer o que che mandaba? E decidiuse il a servir a semellante amo. O primeiro que lle mandou foi o que lle había mandado ao seu irmau, a saber: coller o pau de ferro e tirar coa esquina da casa. -¡Ai, home, que fixeches! -Vosté mandoume, meu amo. Boeno; agora mándoche buscar un carro de leña ben direita -díxolle o amo. Marchou o criado co carro, cortou os castiñeiros novos que tiña prantados pra un souto, e cargou ben o carro. -¡Ai, home, que fixeches! -Vosté mandoume, meu amo. -Agora -mandoulle o amo- vas a buscar un carro de leña ben torta. Marchou o criado co carro á ribeira, e cortoulle todas as cepas e parras que tiña nas viñas, hastra cargar ben o carro. -¡Ai, home, que fixeches! – dixolle o amo. -Vosté mandoume, meu amo. O amo pensou: “este criado acaba conmigo. Vou acabar eu con il”. Mandouno para unha casa sola que tiña nun monte da súa propiedá, e que estaba habitado por un ogro, i en donde lle morreran outros criados. Ao chegar, o criado ouservou que, efectivamente, estaba a casa habitada por un ogro, e que nunha habitación estaban mortos os dous criados que mandara o amo pra quedarse alí. Aquil ogro destinoulle un cuarto para dormir, que estaba ao lado donde estaban mortos os outros. O criado novo deitouse a dormir, pero levantouse enseguida, e colocou um morto no sitio donde o mandara deitar o ogro, colocándose il, en cambio, no sitio do morto. De noite, chegou o ogro cunha barra de ferro e deulle un tremendo golpe ao morto, pensando que era o vivo. Pola mañá levantouse o criado: ¡Boenos días! -¿E non oíches un golpe de noite? -¡Boh! ¡Unha patada dunha pulga! Regresou xunto do amo sano e salvo. Decidido o amo a acabar co criado, mandouno con porcos pra unha lama de bulleiro e sitio fangoso, pra que quedasen enterrados no fango il e mais os porcos. Pero o criado non se meteu na lama, i os porcos vendeunos aos tratantes que iban pra feira, coa condición de que lles habían de cortar o rabo a todos os porcos. Despois cravou os rabos na lama, e foi avisar ao seu amo que estaban os porcos estacados na lama, e que había que levantalos e desenterralos. Foi o amo a ver e creeuno. Mandoulle buscar aixadas á casa, pra quitar os porcos da lama. Entón o criado díxolle ao amo que era tan listo como el. Os cartos dos porcos eran xustamente os que lle debía, e fixera o modo de salvarse e de cobrarse. Despediuse e marchouse.

HÉRCULES DE EDICIONES – GALICIA DE CONTO. CENTRO DE ESTUDIOS FINGOY, 1972 (2ª ED.). CONTOS POPULARES DA PROVINCIA DE LUGO, ED. GALAXIA, VIGO.

…

GALIZA DE CONTO (BASTIÁN E CRISPÍN)

Publicado o10/01/2023por fontedopazo | Deixar un comentario

BASTIÁN E CRISPÍN

Había alá, non sei onde e en non sei en que tempo, dous hirmáns, Bastián e Crispín, Bastián, de legítimo matrimonio e rico, pro moi simplote e envidioso, por añadidura; Crispín, ilegítimo e pobre ben que moi espabilado, entreverte e pillo. Casados ambos, vivían, pois, coas súas respeutivas mulleres, en condicións diferentes. O primeiro, en boa casa e con cartos moitos que de seus pais herdara. O segundo, nun pequeno chopete e carecendo hasta do máis preciso, tanto que, dedicado a vender sardiñas polas aldeas, houbo de empeñarse á fin de mercar un burriquiño que llas porteara. Logo que se veu cun duro en roda, dixo a sua muller: -Pepa, meu hirmán éche moi envidioso e, tan pronto seipa que teño besta, ha de querer mercarma: mira o que discurrín, pra que ma pague ben. O noso diñeiro é a roda que xa sabes; cámbioa en pesetas, doullas a comer ó burro, entre a palla, e, asegurando a meu hirmán que o animal cisca pesetas, verás o que me dá por el. -Ti xóga-lo todo polo todo. E ¿se sales mal? -Déixame a min. Sobre un ovo pon a galiña. Fixo, en afeuto, que tragara o burro as cinco pesetas e, pasando con el seguidamente por diante da casa do seu hirmán, saleulle ó encontro este e exclamou: -¡Mama, Crispín! ¡Con que xa tes un burro e eu non! -Si, empeñandome pra mercalo. -Véndemo e merca outro. -Sei o que teño e non vendo. Este animal é a miña fortuna. El non tardará en facerme rico coma ti. -Pois ¿que milagres obra? -Cisca pesetas e ahora o verás, que vai a gastear. Gasteou o burro: rexistraron os dous hirmáns e, topando ó instante entre o gasto as pesetas que tragara, dixo entonces Bastián: -Hirmanciño, véndeme o burro, que cho pagarei ben. -E ¿canto me dás por el? -Dareiche mil reás. -Menos de dous mil non o deixo e eso por ser pra ti. -Vaian logo os dous mil reás. Cobrou Crispín os cartos, deixou o burro en poder de seu hirmau e, volvéndose á casiña, chamou pola mulher e díxolle: -Pepa, esta non saleu mal. Aqui tes dous mil reás que Bastián me deu polo burro. Escoita ahora o que has de facer cando veña a queixarse de que o enganei. Temos dous coenllos iguales; prendes un cunha cordiña e átalo ahí en calquera sitio; o outro lévoo eu que vou ó monte a cortar toxo e volvo logo. Bastián de seguro preguntará por min, ti respondes que non estou na casa, sólta-lo coenlliño atado e mándasme a decir por el que veña axiña. Veremos como te sacudes. Marchou Crispín pra o monte cun dos coenllos e Pepa quedou en executar ó pé da letra o encargo do seu home. Bastián, por ben que rexistraba e rexistraba sempre que o burro facía de corpo, nada máis que o que esterco descubría e así non tardou en correr a casa de Crispín, por quen chamou moi enfadado. Pepa saleu á porta e véndoo alí co burro, díxolle, sin imutarse: -Bos días, Bastián. ¿Que se ofrecía? -Que ahí ténde-lo voso burro. A volverme inmediatamente dous mil reis que o teu home me arrancou por el. -E ¿eso? -Que desfago o trato, por engaño. Teu home aseguroume que este burro era a súa fortuna pois tiña a propiedá de ciscar pesetas: merqueillo en tal conceuto e, desque no meu poder está, maldita unha me ciscou, con que así, recolle-lo burro e devolverme os cartos. -Crispín non che está na casa, eu nada teño que ver cos vosos tratos; pero entra, mandareino a buscar e falarás con el. Entrou Bastián; desata entonces Pepa o coenllo e dándolle libertá, bota a fuxir pra onde se lle antoxou. Crispín quedara en vir a almorzar; entrou tamén a pouco co outro coenllo en brazos e preguntou á muller: -¿Que hai de novo, que este animaliño chegou xunta min correndo e dixome viñese de contado á casa? -Hai que teu hirmán non quere o burro e pide a devolución dos cartos. -Si, respondeu Bastián; mais antes, dime, Crispín. ¿E verdá que che levou recado de que viñeses ese animaliño que tras nos brazos? -¡Pois non ha de ser! Non temos outro criado, que somos pobres: se fóramos ricos coma ti, xa o teríamos; pro, amigo, non hai con que pagalo. -Hirmanciño, véndeme ese coenllo. -¡Seica estás tolo! Ti queres acabar comigo. Non cho vendo: é un criado moi fiel e nada nos costa máis que algunha herbiña con que se mantén. -Hirmanciño, véndemo e perdónoche os cartos que polo burro me levache: -Vendereicho, xa que tanto te empeñas, pro dándome mil reás. É moito, Crispín, non vale ese diñeiro. -Xa verás se o vale e inda máis. Aprontoulle pois os mil reás e marchou, levando o burro e o coenllo. Chegado á casa e, alucinado co que seu hirmán lle había dito, fíxolle a conta ós criados, despideunos e manda o coenllo co gando ó monte, mailo animaliño, ó verse libre, fuxeo, como fuxira o compañeiro. Pepa, moi contenta con tres mil reás que Crispín pescara xa a seu hirmán e deseosa de non perdelos, dixo ó home, cando llos amostrou: -Bastián hache de volver; preciso é armarlle outra. -Corre da miña conta e ti axúdame. -¿Que discurres pois? -Matamos ese carneiro flaco que esta na corte, enchemos de sangre del unha das súas tripas e, cando pete á porta meu hirmán, cingues ti a tripa ó pescozo, quéixase el do novo engaño, enfádome eu contigo e, botándoche a culpa toda, fago que te mato, dando unha puñalada na tripa: entonces ti quédaste coma morta; logo, tócoche eu á orella unha gaitiña, e vas pouco a pouco avivecendo hasta pórte de pé en frente a nós. ¿Entendes? -Si, si; descoida. Bastián volveu, en afeuto, á noite, queixándose de que novamente se lle engañase. Mandara o coenllo co gando ó monte e nin arriba, nin abaixo parecía. Reclamou, de consiguente, os mil reás que Crispín maliciosamente lle levara e amenazouno hasta coa xustícia. Crispín contestoulle: -A malicia, ou engaño, que nesto haxa culpa será de Pepa, miña muller; pois ben recordarás que na casa non estaba eu cando a queixarte viñeche polo burro. -Tan bo es ti coma a túa muller. -Vou a matala, pra que vexas e non digas que trato de engañarte. -Tanto coma eso, non. -Si; vai a morrer. E, tirando de navalla, pinchalle a tripa de carneiro, chea de sangre, que posta xa ó pescozo tiña Pepa. Cai esta no chan ó golpe, coma se a mataran. Bastián estonces, abalando e arrepentido do paso dado, non sabía case que decir; mais Crispín, coa navalla na man tinxida en sangre, díxolle: -Xa ves que, por causa túa, matei á miña muller. ¿Que vai ser de nós ahora? -Crispín, perdóname, respondeu Bastián, abrazándoo. Renuncio ós mil reás, pro ti estás perdido; fixeche unha morte e, de seguro, vas pra a carzele. -Non o penses, que teño ahí unha gaitiña e, en tocándolla catro ou cinco veces a Pepa ha de resucitar. Trouxo Crispín un como pínfano de buxo e, meténdollo case dentro dun oído á muller, empezou “tu, tuturutú”. Ela, ós primeiros toques non daba señal de vida, tampouco ós segundos, nin terceiros. Bastián, fixou os ollos en Pepa, coitada xa que non volvía en si. Ó cuarto “tuturutú”, empezou a mover un algo o corpo e dixo Bastián: -Toca, hirmanciño, toca, que xa rebole. Deu estonces Crispín quinto “tuturutú”, que foi o máis repinicado, e levantouse supetamente a fingida morta, deixando a Bastián cun palmo de boca aberta. Logo que a cerrou e non escramentado aínda das xogarretas de seu hirmán, díxolle con lastimeira fala. -Crispín, véndeme esa gaitiña. -Ti queres acabar comigo, quitarme tódolos medios de vivir. Non cha vendo. -Hirmanciño, véndeme esa gaitiña. E ¿canto me dás por ela? -Pide ti, que eu bastante fago se me defendo. -Pois vale dous mil reás e nada menos. -¿Nada menos, Crispín? -Nada menos. Entregoulle Bastián os dous mil reás e foise pra súa casa coa gaitiña. Un día incomodouse coa muller e tratando de a castigar, doulle unha puñalada que a deixou realmente morta, sin que, pra resucitala, de nada a gaitiña lle sirvise. Anoxado estonces de veras contra Crispín, enterrou, non sin cuantiosos gastos e disgustos, a difunta: presentouse logo cun saco grande en casa de seu hirmán e dixolle enfurecido: -Mal hirmán, estafador do meu diñeiro, agora si que chegou a túa; vas a morrer afogado polas moitas veces que me engañache. Métete aquí neste saco. Home, ben. Meteuse Crispín no saco, atouno o Bastián seguidamente e, botándose a carga ó lombo, marcha con ela dereito a certo pozo moi fondo de entrambos conocido. Mais eiquí que, pasando ó pé dunha ermita, tocan alí a misa, pousou sobre unha pedra a carga e, deixándoa así, entrou na capela: Crispín, asementras, non facía senón berrar ¡Ai de min! ¡Ai de min! Un arreeiro, que iba ó tanto por aquel camiño, oieu os laios, acercouse ó saco e preguntou ó que dentro del estaba: -Meu homiño, ¿que lle sucede? ¿Pra onde o levan de tan mala sorte? -¡Ai! lévanme a casar coa filla do noso Rei e, como eu non quero, vou á forza. Home, ¡que tonto é! Cambeemos e lévese usté a miña recua e odres de viño que nela van. -Feito; abra o saco pronto. Desátalle a baraza, pois; sale da prisión Crispín e, posto o outro no sitio del, ata ben o saco e, dando brincos de alegría, marcha pra a súa casiña coa recua e odres de viño do envizoso arreeiro. Bastián, así que se acabou a misa, saleu tamén da capilla; bótase outra vez a carga ó lombo e, chegando ó pozo, guindouno nel, afogando, non a seu hirmán, o que así inda o enriquecía, tanto que ó verse no lugar con recua propia e odres de bo viño, a muller ría como unha descosida e aconselláballe fixese de contado un mesón con cuadras grandes pra as bestas; os veciños pasmábanse, chamábanlle xa señor Crispín e Bastián mismo, noticioso que foi da volta deste, correu a que o enteirase de como sucedera aquelo. -Crispín, ti é-lo diaño -lle decía. ¿Non ibas no meu saco? ¿Quen senón eu te levou ó lombo e no pozo guindou a carga? -Dese pozo viñeron recua, odres e viño, que ti non maxinabas, e machos millores que os que eu trouguen se atopan no seu fondo. -Hirmanciño, volvamos alá os dous, que quero unha recua como a túa. -Envidioso fuche sempre, todo queres e todo che sale mal. Mañán, pois, de madrugada irémo-los dous ó pozo e mira que, se desta tampouco sales ben, escusas de virme á porta queixándote de engaño, cal fas adoito. -Hirmanciño, faime este favor, que non virei, suceda o que suceda. Ó día siguente, ó raia.lo sol, Crispín preparou a súa recua, monta nun dos machos e chegando á casa de Bastián, que xa na porta o agardaba, dille: -Sube a calquera destes machos e vamos logo ó pozo. Montou Bastián no que millor lle pareceu e, postos a camiño entrambos, non tardaron unha hora en estar ó pé do pozo. Apeáronse alí nun campo, levou Crispín a bebe-la recua, que na auga do pozo se dibuxaba, e dixo a seu hirmán. -Mira canto macho asoma por aquí. -Parecen os mismos teus -contestou Bastián mirando. -Os meus non están na auga. -Home, eso é verdá. -Pois a buscalos – añadeu Crispín. Guíndase Bastián ó pozo coma un atolondrado, e, dando voltas na auga, sin saber nadar, afogou ó instante. Crispín estonces sinteu especie de remordemento, de que pouco se coidou, pro, falando consigo mismo, dixo: “O envidioso morreu; basta de falcatruadas; fagámo-lo mesón que me aconsella Pepa”. E esto decindo, tornou pra o lugar a pé, fixo o mesón, xuntou riqueza moita e acabouse o conto.

HÉRCULES DE EDICIONES – GALICIA DE CONTO – VALLADARES, M. (REC.): A MONTEIRA, SOMANARIO DE INTRESES REXIONALES E LITERATURA (1889-1989), I, NÚM. 7. ( Co título de “Contos de rapaces” aparece tamén na revista “A Gaita Gallega”, La Habana, 1886, II, toc. 7ª).

…

GALLEIRA (27)

Publicado o20/07/2022por fontedopazo | Deixar un comentario

AS TRADIÇÓNS REFERENTES AOS TESOUROS

Este conto apresenta notábeis semelhanzas com o publicado por Sebillot, baixo o título de “La houle du Châtelet”, e por tanto ser aquí, como na alta Bretanha francesa, producto de xentes pertencentes à raza céltica. Heis aquí o conto: No monte “d’as croas” estaba, noutros tempos, encantada unha senhora de singular beleza. Habitaba num palácio que habia no interior do monte e no qual se guardaba um tán grande tesouro, que a fama da sua riqueza chegou até Cádiz. Muitos eram polo tanto os que desexabam atopalo, mas non lhes resultou possíbel a pesar de que a cançón daba, nos seguintes versos, os sinais exactos do lugar em que estaba enterrado. Monte d’as croas,/ Ponte d’o batan,/ Fonte de clara (augua?) fria/ Monte de Samariné,/ Tiran c’o ouro as ovellas/ E non saben o que é. A senhora alí encantada, aparecia-se a miúdo aos habitantes de aqueles lugares, mas estes fuxíam dela como de unha posséssa polos maus espíritos. Unha vez, um pequeno, que pastaba as ovelhas do seu pai, atopou-na sentada sobre unha pedra, baixo a qual estabam escondidos os tesouros que a senhora albergaba. Penteába-se com pente de ouro quando o pastorcinho acertou passar a seu lado, e entón ela chamou-o e pedíu-lhe um cordeiro. Asustado o moço, nada respondeu, escapando enseguida para contar ao seu pai o que lhe tinha acontecido, temendo que por ter negado o cordeiro à senhora, perde-se todo o rebanho, obrigou ao rapaz a que voltara e lhe entregá-se o que ela quixéra. Voltou o pastorcinho, mas o seu asombro non tivo limítes, quando víu que o rebanho tinha desaparecido. Chorando e cheio de medo, começou a buscar as ovelhas, e assím andou muito tempo sem que lhe fora possíbel encontrá-las, até que de repente apareceu o rebanho conducido pola senhora, quem lhe dixo: “avisa o teu pai que venha por el, que tenho que falar-lhe” Tornou o pequeno à sua casa, e contou ó pai quanto a senhora dixéra, e este dirixíu-se ao monte, ainda que cheio de medo porque tinha que vêr-se com unha dama encantada. Pouco durou o seu temor, xá que ela lhe asegurou que nada mau lhe acontecería, antes grandíssimo bem ganharia se guardá-se o segredo e fixé-se tudo o que lhe fora ordenado. O que a senhora lhe dixo, ninguém o sabe, mas notarom os vecinhos que el e outro seu amigo, se fixérom ricos em muito pouco tempo, que os seus frutos eram os melhores do lugar e a sua prosperidade manifésta. Correu entón a voz de que âmbos os amigos eram os encargados de levar ao alto do monte quanto a dama encantada necesitaba para a sua alimentaçón. Assim as cousas, enfermou tán gravemente o dono do rebanho, que desenganado dos médicos, se desesperaba de poder salvar-se. Sucedeu entón, que num momento em que a mulher do doênte tivo que sair da casa, para atender aos seus assuntos, encontrou ao passo a dama, quem lhe perguntou como se encontraba o marido. Non lhe deu palabra, e entón a enlutada desapareceu de repente; mas ¡Qual sería o seu asombro, quando ao entrar na casa encontrou a senhora ao lado do seu marido, e este tán melhorado, que podía dicer-se xá fora de perigo! Curiosa como verdadeira mulher, perguntou ao enfermo que facía alí aquela senhora, a que tinha víndo e como se encontraba tán bem? Mas el negou-se a responder. Insistíu a mulher nos seus interrogatórios e recelos, e para sosegá-la tivo de contar-lhe tudo quanto lhe tinha dito a dama encantada e os remédios que lhe tinha deixado para curar. Nunca o fixéra! Ao outro día, apareceu morto e todo o seu corpo cheio de manchas negras e como produzidas por paus que lhe tivéram dado. A sua mulher aseguraba ter sentído, durante toda a noite, ruido como de golpes e queixas e ais lastimeiros.

MANUEL MURGUÍA

OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO

UN EDIFÍCIO PANTASMA

Publicado o27/07/2022por fontedopazo | Deixar un comentario

Pouco antes da chegada da democrácia construiuse un edifíxio (na rua António Palácios) que deberia, segundo din, cobixar aos sindicatos verticais locais. Ao chegar o novo réxime, xa co edifício rematado e desaparecidos os ditos sindicatos, comenzou unha longa agonia: de ser un inmóbel novo, sen inaugurar oficialmente, de baixo e dous andares, hoxe non é máis que estrutura, cando xa pasaron vários anos. Ninguén sabe onde foron parar nen a caldeira da calefacción, nen os radiadores, nen as portas, as xanelas… Todo o máis, hai uns dous anos, houbo nel unhas paroladas sobre menciña, pero nen para iso prosperou a construcción. O derradeiro expólio del tivo lugar o dia un deste mes, no que un furgón (segundo nos contan) cargou os restos das estruturas de alumínio das xanelas. Convén, xa que logo, desde aquí, chamar a atención das autoridades do que dependen para que lle percuren un destino axeitado antes de que sexa irremediábel.

PUBLICADO EM “A PENEIRA” (ANO I – 1984)

OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO

O ILHA (10)

Publicado o03/08/2022por fontedopazo | Deixar un comentario

A MINHA HISTÓRIA CNA

CAPÍTULO SEGUNDO (B)

O Curinha entrou e deu-lhe a versao do professor como lhe correspondia, mas, salvaguardou e mencionou a nossa versao. O Dr. Raul Lopes mandou-nos entrar; ficamos frente a frente com ele. Respirava-se mal. A figura pequena mas, ampla de ombros e formas do Dr. Raul Lopes impunha. Ouviu a nossa versao; a versao que lhe dei e que foi confirmada a coro pelos dois colegas. Mandou-nos sair. Ficamos à espera. Chegou, passado um tempo, o coronel com a alcunha de Salazar. Esteve reunido com o Director. Finalmente, fomos chamados. Entramos. O xá pestilento Salazar continuava com a sua versao. Entrei em discórdia com o nome que a maioria arrasadora dos portugueses nao quer recordar. O Dr. Raul, virando-se para mim, perguntou-me: como sabes os conxuntos? – O Dr. Catarino, o ano passado, no segundo ano, deu-nos tudo isso… O Dr. Raul ficou sério se é que xá non estava seríssimo. Olhou para o Salazar. O Salazar veio-se abaixo e reconheceu o seu erro. Mandou-nos embora e disse-nos que solucionaria o nosso caso, entretanto, non iriamos às aulas do Salazar. A fotografia do Sátrapa ficou dentro. Nao sei que falaram, non transcendeu nada. Quando a música virava ronca os alunos (por muito que se fabule agora…) nao sabíamos nada; nada e menos ainda outras coisas mais privadas ou íntimas. O dado real é o seguinte: no ano vindeiro o dito cujo coronel nao deu aulas no CNA, nem foi visto por perto… Aos alunos, aos três, separou-nos; eu dei, entao, com os ossos no tal 3ºA e os outros dois colegas foram cada um para uma turma diferente. Durante o acontecimento conheci o Dr. Raul Lopes. Nao era, nem foi um pedagogo, nem nada que se pareça a um pedagogo, mas, era das pessoas que tinha -talvez a que mais- sentido do arbítrio e da justiça no meio daquela selva rangente.

JOSÉ LUÍS MONTERO

OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO

O CONTRACTO SOCIAL

Publicado o18/09/2022por fontedopazo | Deixar un comentario

Houbo um tempo em Barcelona em que, graças ao Latím apreendido dos curas, puidem amassar unha fortuninha, que se me escorreu entre as máns com idêntica naturalidade com que se escapa a àgua de unha cesta. Andava por Barcelona como puta em quaresma, sem um mal bocata de mortadela, bazofia da miséria, que levar-me à andorga; e dormía nos bancos dos xardins, pois tinha sído desahuciádo da pensón por falta de pago. Um dia encontrei em “La Vanguardia” um anuncio que reclamaba professor xovem de Latím. A páxina estaba enrrugada e com signos graxentos de “bocadillo” proletário. Aproximei-me da morada que indicaba o anûncio, por perto do Paralelo ou quase, non recordo muito bem. Na antesala, encontrei unha lexión de faméntos e entre eles ao Villán, ao qual, desde a Laboral tinha visto algunha vez. Quando cosumíu o seu turno de entrevista o Villán dixo-me, isto tem mala pinta! Entón, vem-me à cabeça um incidente que, à custa de outro anûncio semelhante, me tinha acontecído meses antes. Nos presentáramos unha docena de aspirantes a um lugar também de Latím e, ao terminar o exame, o examinador dixo-me: “La plaza es para usted; usted es el mejor con mucha diferencia. Pasado mañana haremos el contrato”, logo marchei a ronear polas Ramblas, a empapar-me de vida e de futuro. Depois passei pola pensón da Verneda e dixem-lhe à maestresa “está tudo arranxado, vou firmar um contracto, senhora Juana, acabarei sendo famoso xá o verá ustede”. A maestresa era da Extremadura, ou sexa, unha modalidade de charnega; todos os emigrantes eram charnegos, como todas as extranxeiras eram suecas. Às maestresas charnegas podíamos chamá-las por senhoras de tal, ou polo seu nome a secas, mas as cataláns eram chamadas por “doña”: doña Nuria por aquí, doña Montse por alá. Ainda que pareça raro, também había pensóns rexídas por cataláns: damas viúvas que mantinham a duras penas o decoro e a dignidade. Estas pensóns só eram para cataláns: funcionários, viaxantes de comercio, oficinistas de boa posiçón. E também algúm pícaro tapado de estudante, fervoroso das grandezas do catalanismo e em busca de algúm medro, impossíbel nas pensóns de charnegos. Confeso sem arrependimento nem pudor que os meus entusiasmos sobre os nacionalismos eram, por entón, tán autênticos como o som hoxe incertos e recelosos. Aos pícaros reciclados de catalanistas, acabába-se-nos logo “la pela” e voltábamos irremissibelmente para os bairros pobres. Alí também, inevitabelmente, o dinheiro acababa rápido. Polo tanto, insistím-lhe à senhora Juana: “Vou firmar um contracto de professor; acabarei sendo famoso…” “A mim, com tal que pages, me vale. Importa-me o que sexas agora, non o que acabes sendo!” Mas, a alegría na casa dos pobres, pouco dura! No dia seguinte, tudo se foi ó garete: o Latím, a Academia de Preparaçión Múltiple, a minha euforia… E o contracto. Sobre tudo o contracto, esse símbolo sacro de poder que tenhem todas as pessoas respeitábeis. Quando me apresentei para firmar, dérom-me com a porta nas trombas! Eu insistía em que era o novo professor de Latím, que vinha a firmar o contracto. Vía o pupitre no qual me tinha examinado, xunto ao qual o xefe de estudos me tinha díto: “é ustede o melhor…” Naqueles momentos o pupitre me tinha parecido um trono de ouro sobre o qual começava a levantar-se o meu futuro glorioso. Agora parecía um patíbulo onde acababam de ser agarrotadas as minhas fantasías. Recordei de golpe, como um fogonazo, o agarrotamento de Pascualillo em “La familia de Pascual Duarte”, a abrupta novela celiana. E entrarom-me as mesmas ânsias homicidas de Pascual: disparar, acoitelar, alzar a mán, acabar com a humanidade. Logo, acometeu-me unha rara placidez, suponho que a placidez da desesperaçón total. E só logrei pronunciar unha palabra: “¿Por qué?” E, ouvín a resposta que mais me podía ferir, naquela época de xudeu errante, sem um sítio onde cair morto. A resposta non partíu da secretária miope, culona e patizamba, velha raposa guardián da porta e da catalanidade. Chegou do xefe de estudos, o mesmo que dias antes me tinha coroado como latinista insigne. Apareceu de repente entre penumbras montserratinas de maldade e dixo, como um abade maricón e meliflou: “Lo siento. Hemos encontrado otro que es catalán”. Entón, gritei: “¡Tu puta madre…!”

JAVIER VILLÁN E DAVID OURO

OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO

O LUGAR DE SACRISTAO

Publicado o29/08/2016por fontedopazo | Deixar un comentario

.

                    Nao estava no propósito do príor desgraçar o rapaz.   Pelo contrário.   Quando o chamou, e com grande argumentaçao o convenceu a ficar  a substituir o pai, cuidava até que lhe facia um especial favor.   Homem prático,  embora tivesse por ofício tratar de coisas do céu o seu forte eram assuntos cá deste mundo.   Negociar em minério, granjear bons lameiros,  criar gado.    E dizia-lhe:    -Bem vês, numa terra pequena, onde nao há ganhos, um vintém que seja faz sempre arranjo.   Ora tu sabes muito que o lugar de sacristao é unha pingadeira.   Sao as missas, os casamentos, os baptizados…   -E os enterros….   -Evidentemente!   Mas que tem lá isso?   -Nao sei,  nao gosto.   -Oh! homem de Deus, olha que tudo é preciso neste mundo.   Se nao morrêssemos, comíamo-nos aqui uns aos outros.   -Deixá-lo!   Antes quero ganha-lo á enxada.   -Nao dês respostas á toa!   Pensa primeiro.   Está pensado.   Abrir covas, nao…   E tu a dar-lhe!   Nao plantas bacelo?   Nao saibras?   -Pois saibro.   -Entao?   -É muito diferente.   -Parece-te.   Tudo é terra!   O Felisberto ouvia aquelas heresias, a olhar o padre com desconfiança.   Estás admirado?   -Se quer que lhe fale franco…   Eu compreendo.   Mas nao há motivo para espantos.   O corpo,  quando a alma o deixa, é um monte de estrume a apodrecer.   -Será   Eu é que nao tenho feitio…   -Qual nao tens!   Acostumas-te, que é um regalo.   Depois já nem reparas.   -A modos que até o estômago se me revira só com a ideia…   -Mau!   Que diabo de homem és tu ?!   Cabeçudo,  o mal era o prior pensar numa coisa.   Enquanto nao levasse a sua avante, nao sossegava.   E tanto teimou, tantas voltas lhe deu, que o pobre do Felisberto acabou por se conformar.   -Pronto, seja.   Bem me custa….

                    -E nao te arrependes, verás.   Eu tinha outros que queriam o lugar.   Bastava acenar-lhes.   Mas prefiro que fiques tu…   -Muito obrigado.   -Portanto, estamos entendidos.   Posso contar?   -Pode.   Naquela aceitaçao resignada, via o padre a luz do bom senso a reluzir no espírito do rapaz.   Quando na verdade, ela significava apenas uma renúncia impotente a felicidades futuras que o instinto do Felisberto pressentia.   -Sempre te resolveste? – quis saber, logo a seguir, a Filomena Velha, a beata mais categorizada da aldeia, que de longe vigiava a conversa.   -Resolvi.   -Custou!   Tolo, que ias atirando com a sorte pela porta fora!   -Se calhar atirei mas foi com outra coisa…   -Que coisa?   -Sei lá…   Era um presságio vago, um pavor difuso que o afligia.   A causa verdadeira  de tal medo, nao a sabia dizer.   Quando na conversa com o prior insistia na repugnância que sentia pelo serviço no cemitério, agarrava-se a uma tábua de salvaçao.   A realidade da sua recusa tinha raízes mais fundas.   -Acredita que fizeste bem! – teimava a Filomena.   -Nao sei se fiz bem, se fiz mal.   -Quem anda no serviço de Deus faz sempre bem.   -Veremos.   Tempos depois, ainda o sacristao mantinha no espírito e nas palavras a mesma incerteza quanto á excelência do emprego.   No fim de uma semana de missoes, quando a santanária se babava de felicidade, e queriq lógicamente compartilhar a sua alegria com o Felisberto, ouviu esta enormidade:   -No dia em que me meti nisto, se tenho quebrado uma perna…   Eu benzo-me!   Pareces maluco.   Olha que os tempos vao ruins!   -Ás vezes sabe melhor uma malga de caldo comida com gosto, do que…   -É o que te parece.   Avisado pela devota, o prior acudiu ao desânimo do rapaz.   Também a ele lhe custara engrenar naquela vida de incensos, velas, pecados e agonias, que tinham sempre um desfecho tumular.   Mas fez-se forte, que remédio, e agora nem dava conta.

                    Grato ás palavras de estímulo que ouvia, o Felisberto começou também a lutar.   E com o andar do tempo já lhe nao metiam tanta afliçao as missas intermináveis, a gritaria dos miúdos ao pé da pia da água benta, e as caveiras que ia desenterrando sempre que abria uma campa nova.   E quase se esquecera da relutância com que aceitara o lugar, quando teve, finalmente, a chave dos seus misteriosos e aparentemente absurdos pressentimentos.   Morrera sempre pela Deolinda.   Desde garoto que sentia um gosto particular ao vê-la passar, muito ruiva e muito espevitada.   Ambos da mesma criaçao, sem saber como, a imagem da rapariga foi-o acompanhando no crescimento.   E, naturalmente, acabou por integrá-la na sua própria realidade.   Sem nunca sequer lho dar a demonstrar, sempre que olhava o futuro via-se na companhia dela.   Por isso, uma vez que ia ganhando o suficiente e podia pensar em arrumar-se, na primeira oportunidade que teve, abriu-lhe o coraçao.   Encontrou-a por acaso no caminho da igreja.   Toda desenganada, vinha de levar o almoço ao pai, que andava a lavrar no Borrajo.   Depois de lhe falar do tempo e das sementeiras, habilidosamente  foi encarreirando a conversa para o ponto que lhe convinha.   A princípio, a cachopa fez-se desentendida.   Mas apenas ele, claramente, lhe declarou que a pretendia, deu-lhe um nao  redondo.   Como um animal pacífico que recebesse uma chicotada, ficou petrificado de espanto e de pavor.   Sem ela, a sua vida perdia todo o sentido.   Contudo, passado o momento de dolorosa surpresa, sem despeito, humanamente, aceitou o desencontro amoroso.   Agora quando a moça lhe explicou o motivo por que nunca o quereria,  é que lhe caiu de todo a alma aos pés.   -Nao.   O homem que me levar, nao me há-de abrir a cova, se Deus quiser.   Ah, que bem lho dizia o coraçao!   Burro, que se deixara perder!   Passou a noite em branco, a cismar na resposta da rapariga.   E se abandonasse o lugar?   Se nunca mais…   Mas nao.   O mal já nao tinha remédio.   Nem ele seria capaz de lhe falar outra vez.   No dia seguinte, a auxiliar o prior a paramentar-se, deu-lhe tal repelao na alva, que o bom homem perguntou, entre duas oraçoes:     -Tu que tens?   -Nada.   E cada vez mais triste, o Felisberto continuou a sua vida de sacristao.   Sempre  soturno, foi ele que ajudou a casar a Deolinda e a tornar-lhe os filhos cristaos.   Com a sua  paixao recalcada, tocou-lhe a repique todas as vezes que foi preciso.     .

                    O padre só dizia:   -No domingo temos o baptizado de mais um crianço da Deolinda.   -A que horas?   -Depois da missa.   E, acabada a celebraçao, lá estava el a puxar á corda do sino.   -Porque nao casas também? – perguntou-lhe um dia o prior, depois de prender com a estola a mao do Ramiro, o último solteiro da geraçao do Felisberto.   -Agora!   -Entao, que idade rens?   -Sei lá!   A idade nao é o que faz.   O padre nao compreendeu, mas nao quis aprofundar.   A sua própria castraçao solidarizava-se mais fácilmente com um Felisberto mutilado e solitário.   Contudo, passados anos, já quando o vento do outonoos abanava, gemeu:   -Envelhecemos para  aqui ambos como dois infelizes…   O sacristao encolheu os ombros, resignado.   -Calhou assim…   E nunca o prior soube se a  resposta do Felisberto era uma censura velada, nem o Felisberto se as palavras do prior eram um desabafo  de alma.   Evidente, só a velhice que os mirrava, cada vez mais enrugada e branca.   O padre, trôpego, subia com dificuldade os degraus do altar, e quase que adormecia a ler o missal.   Quanto ao Felisberto, esse tinha uma ronceira no peito que se ouvia do fundo da igreja.   -Eles nao perdoam…   -queixava-se o prior, cheio de reumatismo.   -Já cá cantam setenta e très.   Apesar de mais novo, o Felisberto parecia andar nos oitenta.   Tais eram os estragos da doença e da solidao!   -E tu, quantos?   -Perdi-lhes a conta.   Desde que a Deolinda o desprezara,  o tempo para el deixara de ter medida.   Ou era uma eternidade baça, ou aquel segundo nítido em que ela lhe dissera que nao.   E a própria bronquite como que já facia parte dessa monotonia sem quebras.   -Vai ao médico, homem!   Trata disso!   – teimava o prior, agarrado á vida, apesar dos achaques.

                    É crónico.   Nao vale a pena.   E o triste, acompanhado da gataria do peito, ia arrastando como podia o seu latim de coadjutor.   Ás veces os acessos de tosse quase que o sufocavam.   Mas lá continuava a mudar o missal e a chegar as galhetas, sem o amparo sequer dum coraçao condoído.   No ramerrao da igreja, a gosma acabou por já nem causar impressao aos fiéis.   -Temos um enterro amanha.   -De quem é?   -Da Deolinda.   Teve um ataque há bocadinho, chamaram-me á pressa para lhe dar a extrema-unçao, e quando lá cheguei estava morta.   É preciso tocar a sinais.   Ficou pensativo, mas o prior nem deu conta.   Saiu da sacristia, foi á torre anunciar a desgraça, e nesse mesmo dia, á tardinha, tratou de abrir a cova da que nao quiserq ser sua mulher por essa razao.   Começou a cavar sem ânimo, aflito por dentro e muito infeliz.   Iam saindo ossos, farrapos, tábuas, – o espólio habitual dos hóspedes passados.   Mas nem reparava.   Só os braços é que trabalhavam.   A sua atençao estava ausente daquelas misérias.   Ou se alheava para atender a um apelo insistente da memória, ou se concentrava no alvoroço do coraçao, a bater descompassado dentro do peito.   Um suor frio, como nunca sentira, começou a humedecê-lo todo.   Gotejante a princípio, alargava-se numa inundaçao.   Pesadas as ferramentas pareciam de chumbo.   Contudo, continuava a manejá-las, numa espécie de automatismo, como uma máquina em movimento que por sí só nao pudesse parar.   Já fundo, quando a campa lhe dava pelo pescoço, o esvaiamento aumentou.  Um garrote invisível apertava-lhe a vida.   Pousou a pá e encostou-se á trincheira.   -Estou pronto.   O lusco-fusco embainhava de tristeza maciça os quatro ciprestes que guardavam os cantos do cemitério.   Nos buxos alinhados havia uma paz cansada, de sono.   -Acabou-se o fadário…   Num adeus quase indiferente, rolou a cabeça á superfície do mundo, como um roberto que nao tivesse corpo.   Cruzes e mais cruzes…   Valeu a pena!…   Depois, sem forças para sair do buraco, aninhou-se nele  o melhor que pôde.   -Esta é para mim…   -murmurou.   -A dela que lha faça quem quiser.   Escusava de ter medo , afinal…

miguel torga

OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO

EM NOME DE GUILLADE (A GAVELA DO GUILLADE)

Publicado o11/09/2020por fontedopazo | Deixar un comentario

“A Gavela do Guillade”. Relembreino ao andar encerellado na lectura dos volumes dos días negros de Xoán Carlos Abad Gallego, Días negros (2015), Máis días negros (2017), ambos publicados polo Instituto de Estudos Vigueses. No primeiro deles, o autor danos relatada conta do carlista-guerrilleiro-bandoleiro-foraxido…, é o que ten perder as guerras que sempre quedas mal, Mateo Guillade, que acadou mítica e incerta fama durante os anos iniciais da Primeira Guerra Carlista (1833-1840). Pouco sabemos do xefe da partida da “Causa Tradicionalista”. Seica fora seminarista. Ben coñecido é que frades, abades e vellos fidalgos acaudillaron a causa de don Carlos no noso país, tamén cos trabucos na man. As primeiras novas que se teñen do líder guerrilleiro localízano, cara a finais de 1836, no sur da provincia lucense como membro dunha partida procedente das montañas asturianas. Despois de fuxir das terras da Ulloa e da Ribeira Sacra pola presión das tropas da rexente María Cristina, a partida, comandada por Mateo Guillade, combateu, os chamados “liberais”, no sur da provincia ourensá e de Pontevedra; sempre nun vai e vén polo Miño, nun agocho aquí e outro acolá na raia seca. Nunca se afastou en exceso da banda fronteiriza e acudía ao refuxio portugués aínda que, tras a derrota da causa miguelista, o goberno de Lisboa tiña tanto interese como o de Madrid en rematar coa aventura carlista. O caso é que dende a desembocadura do Miño ata as serras do Suído, do Leboreiro ou o Val de Monterrei, foron territorios de combate da facción do Guillade, nun escintilante ir e vir de foraxido transfronteirizo que para si quixeran os guionistas de Hollywood; tanto coma nós gorentamos dunha industria cinematográfica propia. Comandaba pois Mateo Guillade a partida carlista máis especificamente miñota e arraiana, unha mestura de heroe e bandoleiro, con evidentes capacidades militares, que acadou a cima do seu prestixio entre 1837 e 1838. O seu creto entre os rebeldes carlistas chegou ao maior nivel cando nunha acción militar, ben preparada, deu morte a un coronel (xullo de 1837) e uns meses despois (abril de 1838) tomou Tui durante unhas horas. O asalto á vila episcopal realizouno tras unha hábil manobra na que dirixiu 200 homes disfrazados de soldados gobernamentais. Segundo parece, estas accións servíronlle para ser nomeado Brigadier e Comandante Xeneral das partidas carlistas en Galicia. Durante dous anos andou guerreando pola “Causa”, sendo protagonista de ducias de enfrontamentos armados, ata que, a resultas dun ousado, e fracasado, ataque á casa forte de Refoxos (Cortegada), na parroquia próxima de Escudeiros: “O xefe carlista chegaba ó fin do seu vivir”, escribiu Otero Pedrayo. Era o 15 de agosto de 1838. Cando se soubo da morte do xefe faccioso, o comandante militar de Ourense deu orde de levar o cadáver á cidade para expoñelo en público. O alcalde mandou que tocasen as campás; chamaron o cirurxián para que lle rebanase a cabeza e colgárona nun gancho. Moita xente de Ourense e bisbarra, aproveitando que era San Roque, acudiu a contemplar a testa degolada de Mateo Guillade. A falta de apoio popular e a presión do exercito liberal remataron coa partida do Guillade. A morte do capitán supuxo a divisón da partida en tres seccións que foron posteriormente aniquiladas, poucos meses antes do Convenio de Vergara que puxo fin á primeira guerra carlista. A vida de Mateo Guillade nos anos de chumbo e lume está documentada, pero sábese moi pouco das andanzas previas. O profesor Barreiro Fernández apunta que foi oficial do exercito realista, mais, con posterioridade, e sen que se coñezan as razóns, destituído; como tampouco nada se sabe sobre o motivo da súa detençón en Portugal. Nesta falta de información móvese un misterioso, ou non tanto, Guillade bandoleiro, que asaltou Baiona en 1820. É o mesmo que o xefe carlista que xuntou sona e terror unha década despois?”

CARLOS MÉIXOME

OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO

ROUBO AO MUSEO SALAZAR

Publicado o12/03/2017por fontedopazo | Deixar un comentario

.

               Passeando xá non sei quando, polas ruas de non sei d’onde, despois de ter subido sem respirar, d’um golpe, toda a calçada do Monte á Graça.   Fai xá muito, muito tempo atrás, alá antano nos tempos de Coré risonha.   Os meus passos pausados e perdidos, levaron-me a unha espécie de “Museo do Norte de África”.   Eu non queria entrar, porque xa era demasiado tarde, mas passei o porteiro, passei a mulher, escalei escadas, baixei por elas, para cima,para baixo, madeiras, estântarias, vitrinas, etc…   Parei diante d’unha estátuazinha de xáde ou alabastro, com dous colares de cores brancas e amarelas que me mirava com um eterno amor, os seus olhos pequenos cintilavan como faíscas.   Foi amor á primeira vista, a sua cegadora sorrisa perdeu-me completamente.   Non fun senhor de pensar nada, com a velocidade do raio, metim-na dentro da alxibeira do cassaco, cuidando a duras penas de manter a normalidade, no rostro e nos xestos tímidos unha apariência de alma cândida.   Xá acompanhado d’esta vez, prosseguim o meu deâmbular sêm tino, escadas abaixo e arriba, para dificultar mais qualquer possíbel perseguiçao.   Até que por fim, milagro, a saída apareceu diante dos meus olhos bem abertos.   Rua fora, sentia unha acêntuada alegria no ar, como se saíra da prisao do Limoeiro, ou retornara á vida após larga enfermidade.   Sentia no meu cassaco um lixeiro pulsar, um latexar cûmplice, como se a valiosa Deusa de pedra cobrara unha vida impossíbel, e disfrutara d’esta inesperada liberdade.   Extranha dança aquela pelas ruas tortuosas da cidade, algo sumamente preciado que volta a disfrutar da luz, despois de passar séculos escondida na escuridade polvorenta d’um Templo das Musas.   Xamais na minha exemplar vida, habia roubado nada, e sentia grande orgulho pelo feito.   Mas ésta Deusa arcaica e luminosa, agora aqui diante dos meus olhos, acabou docemente com toda a minha virtude. 

ANTÓNIO ARGIBAY SEBASTIÁN

…

C’EST LA VIE

Publicado o18/02/2012por fontedopazo | Deixar un comentario

Este canto, tamen pertence á vasta imaxinacion de Adolfo Fernandez, e desarrolhase no comboio Alfa Pendular, que leva a muitos destinos, entre eles a unha convencion de lesbianas que acontecerá  na capital amada de Portugal.
Ha homes, com letra pequena, que quando ven um par de missiles á altura do peito apuntados, se renden completamente. Non apercibiu a nossa víctima, o defeito capital da Senhora com quem desesperadamente intentava estabelecer unha confraternizacion vanal.
Minha cara amiga, todo este mundanal ruído dos mitos eróticos, é totalmente falso e equívoco, pois essa mania de que os negros son tal e qual, carece de fundamentos reais, non son os negros os grandes dotados pela natureza dos super atríbutos necesários, non Senhora, senon os Marroquis, eses  sim que son os verdadeiros sementais.
Tamen, toda a parafernália dos Latin-lovers, dos Casanovas, esses galantes seductores, espertos nas artes amatórias como Don Ovidio, é tudo unha mariconada, pura lama rasteira de aduladores servís. Os verdadeiros grandes amadores, os exímios espertos do deboche, esses sim son os Portugueses.
O home disertou largamente ó seu belo prazer, regodeandose em todo requinte de detalhes, até que encaixou a pregunta fatal, por parte da exímia e talvés Dama.

¿¿ Perdon, e usted como se llama ??

¡¡ Mohamed Da Silva Morais !!

Léria Cultural

…

PARKINGSON

Publicado o11/02/2012por fontedopazo | Deixar un comentario

Ao basto arsenal de Adolfo Fernandez, pertence esta crua obra, que como toda vida humana tivo a seu tráxico final.
¿ Para que te meteches pequeno empresário Adolfo ?, foi para condenacion da tua alma. Tu es merecedor dum destino melhor, a diosa Fortuna, non andou xenerosa no seu reparto.
¿ Quantas humillacions terá que sofrer um home, antes de morrer sem mais ?
Pois a tua tia, coitada, xa non logrou passar a “Inspeccion Tecnica”, polo que foi raudo encaminhada para os desguaces do “Meixoeiro”, sem esperanza de retorno ó mundo dos vivos.
? Pero que hace esta senhora com medicacion de “Parkingson”,  si esta mujer no tiene Parkingson ?
¡¡ Alabado sea dios, mais vale tarde que nunca !!, por fim chegamos a um diagnóstico correcto.
Pois segundo parece, unha médica de cabeceira, receitoulhe unhas pastilhas para a ante citada doença á senhora Tia, e apartir daquela desgraçada data e das malditas pílulas, ela íniciou  um duradeiro tremeliqueo.
Adquiriu sem sabelo unha nova enfermidade, confirmando com os efeitos da cura a veracidade do mal, as doses foron aumentando e os efeitos secundários tamen, no sentido directamente  proporcional das massas do remédio. Confundindo, baralhando, a sagrada lei da causa-efeito, supomos que a senhora Tia non tinha a relapsa e dolorosa intencion de burlarse do prestíxio médico, mas é que ás veces tamen non pomos nada da nossa parte salvaguardar a infalíbilidade da ciencia.

Léria Cultural

…

O Bacalhau à sombra

Publicado o22/01/2012por guilladenses | Deixar un comentario

Esta é unha receita, que non costuma figurar nos melhores manuais das mil e unha maneiras de cozinhar este peixe salgado, tan fortemente apreciado por todos nós.
O método consiste em cozer conxuntamente, unha posta de bacalhau, e unhas batatas.     Quando os tuberculos estan prontos, pendurase diante la lampara que alumia o comedor, a posta do peixe, de maneira que a sombra cáia xusto dentro do prato. Enton chegou a hora de regar tudo com um chorro de aceite, para ir molhando parsimoniosamente o pan e comendo as batatas, saboreando lentamente, sem presas, este manxar espiritual, liberado de toda matéria poluta, que nos prende a este baixo mundo, e nos eleva qualitativamente a categoria de matéria-subtil, a ánima.
Escusado é afirmar, que só paladares dotados de um mínimo de intelixencia, seran capaces de degustar este fruto da imaxinacion mais febril.
Mas como a realidade, sempre supera a fantasia, no pior dos sentidos, vou narrar aquí unha historia verdadeira, que sucedeu na nossa casa de Lisboa. A minha avó  alugou um quarto a um casal de labradores do interior do país, que desertara da sua terra nái, para vir emgrossar um exercito de man de obra miserábel, tan necesária para alimentar o dessarrolhismo moderno.
Estes pobres aldeans, utilizaban unha moderna variante do “Bacalhau á Sombra”, que consistia em cozer repetidas veces a mesma posta de bacalhau, e comer somente as batatas, para que desta maneira o gosto do peixe fora adobando as sucessivas camadas.
A esperanza d’um futuro melhor, foi sacrificada a vida de tanta xente humilde, que perdeu as suas raízes, só por acreditar cegamente no progresso.

Léria Cultural

…

FERMÍN DOMÍNGUEZ FERNÁNDEZ

Publicado o04/02/2018por fontedopazo | Deixar un comentario

.

                            DEMOCRACIA

Yo no soy político

ni enemigo de los ricos,

pero digo lo que veo

y lo que escucho y leo.

De los Mundiales y la Expo

todo el mundo quedó harto,

porque ahora los señores señoritos

se lo quieren recaudar por otros sitios.

Nos ponen tantas cosas de moda

para poder gastar más el dinero,

pero ¿dónde está el dinero?

si el poco que tenemos

nos lo llevan los taberneros.

Dicen que con la democracia

todo el mundo estará drogado,

por el alcohol y las drogas

que se mandan los condenados.

Por donde quiera que paso

sólo miro salas de juego,

para así prostituir y

arreglar mejor el pueblo.

FERMÍN DOMÍNGUEZ FERNÁNDEZ

AI, QUE SOLINHA QUEDACHE MARÍA SOLINHA!

Publicado o04/05/2021por fontedopazo | Deixar un comentario

María Soliña foi detida e torturada nas cárceres segredas do Santo Ofício no ano 1621. Acusada de entregar a súa alma ao diaño e de possuir poderes demoníacos capaces de causar os máis terribeis males, foi sobmetida a tortura física e psicolóxica até que confesou: ser bruxa desde había máis de dúas décadas, afirmando ademais na súa desesperaçón que chegara a manter tratos carnais co demo, o cal se lhe aparecia em forma de home. E mentras isto declaraba, María Soliña suplicaba clemência ao Tribunal proclamando o seu arrependimento, pois asseguraba que só renegára do Nosso Señor de palabra. O 23 de Xaneiro do 1622 chegou por fim a sentênça: foi condenada cunha confiscaçón de bens, debendo portar o hábito penitencial durante meio ano, Non sabemos se chegou a cumprir toda a pena, pois probabelmente a súa vida non duraría muito máis. Xá que as consequências do tormento, non podían deixar de notar-se nunha mulher de setenta anos de idade. A súa acta de defunçón nunca foi atopada até agora. Tal vez algúm día descubrámos onde repousan os seus castigados restos.

COUSAS DE (NÚMERO 6)

.

LONGA NOITE DE PEDRA

Polos camiños de Cangas

a voz do vento xemia:

ai, qué soliña quedache,

María Soliña.

Nos areales de Cangas

muros de noite se erguían:

ai, qué soliña quedache,

María Soliña.

.

As ondas do mar de Cangas

acedos ecos traguían:

ai, qué soliña quedache,

María Soliña.

.

As gueivotas sobre Cangas

soños de medo tecían:

ai, qué soliña quedache,

María Soliña.

.

Baixo os tellados de Cangas,

anda un terror de auga fría:

ai, qué soliña quedache,

María Soliña.

.

CELSO EMILIO FERREIRO (1962)

…

ROBERTO MERA COVAS (HOMENÁXEM A ALEJANDRO VIANA) (10)

Publicado o03/01/2023por fontedopazo | Deixar un comentario

AS PRAIAS DA INFÂMIA

A vaga de refuxiados tras a caída de Catalunya, na que se mesturaban civís e soldados derrotados do exército regular republicano, é o éxodo máis importante producido até ese intre nunha fronteira francesa, pero non era o primeiro. Durante a guerra unhas 160.000 persoas fuxiran a Francia; moitas regresaran a territorio controlado pola República, pero unhas 40.000 ficaran xa exiliadas. Desta volta, centos de milleiros de persoas cruzan en pleno inverno as rotas de montaña baixo a neve, cargadas coas súas pertenzas, a maioría a pé, pero tamén en coches, camións e carros. Esa marea humana entra en Francia a través dos postos fronteirizos de Girona, pechados inicialmente e logo, ante a presión do éxodo, abertos aos civís e aos militares desarmados. En apenas doce días, antes de que as tropas franquístas acaden todos os pasos fronteirizos, medio millón de refuxiados logra pasar a Francia, incluída a práctica totalidade do exército republicano de Catalunya. O éxodo é repentino, improvisado e caótico. Francia non ten ningún dispositivo deseñado para acoller os refuxiados e limítase a adoptar medidas para manter a orde e a seguridade. A única previsión fora a realizada polo Goberno de Negrín, que, a mediados de xaneiro, tras a toma de Tarragona polas tropas de Franco, solicitou a Francia que admitise un continxente de 150.000 refuxiados civís, petición que foi rexeitada polo Goberno francés, só disposto a aceptar un número reducido de nenos e nenas. Nas vagas vividas durante a guerra os refuxiados foran aloxados en igrexas, castelos, casas particulares ou vellos edifícios públicos, como prisións, sanatorios ou escolas. Nesta ocasión, dadas as dimensións do éxodo, a maior parte dos exiliados son internados en campos de refuxiados, coñecidos como campos de concentración. En realidade son praias cercadas con arame farpado. As familias sofren a política de dispersión: as mulleres, crianzas e anciáns son conducidos a localidades do centro e do oeste de Francia, mentres que os varóns adultos son recluídos nas praias das localidades próximas á fronteira. As autoridades francesas habilitan dez campos en Francia e seis no norte de África onde son confinados uns 250.000 refuxiados. Neles vivirán durante meses, e incluso anos, en condicións infrahumanas, con escaseza de alimentos, en moitos casos sen teito e en ausencia das máis elementais medidas hixiénicas. Miles deles morrerán. As cifras das praias de Saint Cyprien, con 90.000 refuxiados, e de Argelès-sur-Mer, con preto de 80.000, axudan a comprender a magnitude do sufrimento, da degradaçón e do trato inhumano que os republicanos experimentan neses terroríficos meses do xélido inverno de 1939. Os refuxiados vense obrigados a cavar buracos na area para protexerse do vento e das inclemencias do tempo; as pésimas condicións sanitarias da auga provocan epidemias como a disentería e a sarna; os piollos esténdense sen control, e o reparto caótico de alimentos dá lugar a humillantes situacións nas que os exiliados pelexan por conseguir algo que levar á boca.

ROBERTO MERA COVAS

…

0 ILHA (13) (CONTOS DE UNHA XUVENTUDE ENLUTADA)

Publicado o04/01/2023por fontedopazo | Deixar un comentario

A MINHA HISTÓRIA CNA. (CAPÍTULO 5)

Existia um professor baixinho; cara risonha que via todos os dias no corredor, mais ou menos na galhofa com os alunos que conhecia. Parece-me que se tratava do Dr. Alves ou “pica-pau”. Este homem faleceu. Estávamos às portas das festas. A Direcçao do Colégio decretou unha espécie de luto onde a “praxe” ficava suspensa e as famosas fugas ficavam prohibidas. Um tal “comité da praxe”, em princípio, negou-se. Deram uma espécie de consultas boca-a-boca e os alunos-veteranos estávamos decididos a dizer: Nao; pretendíamos manter a ditosa tradiçao. Tudo estava encaminhado para a rebeldia, quando o ditoso “comité da Praxe”, cede e aceita as directrizes institucionais. No entanto, um grupo de onze alunos, resolve manter a tradiçao e continuou com os preparativos da sua fuga. Tornava-se mais difícil e seria importante nao ser apanhado. Teríamos que desaparecer durante a noite e como mandavam as regras, depois da meia-noite. Teríamos que saltar do quarto para a rua e desaparecer da cidade antes que o Sol nascesse. Estávamos no andar do Manuel Faia. Até ao tecto do que creio recordar que era a enfermaria ou alguma dependência logística que estava por alí, havia dois andares. Arranjamos uns cordeis relativamente fortes e demo-nos ao trabalho de os unir. Non pensamos nos nós, ou pensamos, mas, non tivemos em conta o efeito dos nós nas nossas máos. Passada a meia-noite os onze predestinados reunimo-nos no meu quarto. O meu quarto fugiu em pleno, menos, o necessário colaborador, que ficava para aguentar a cama e desatar a corda e manda-la pela janela fora. Adianto, desta fuga, três nomes; dos outros nomes … nao me lembro; pode ser que um dia nos xuntemos aqui ou numa almoçarada e venham à luz do dia; um era eu; outro era o Hélder F. e o outro era o homem para tudo: J. Manuel L. Sousa. Passada a meia-noite, desparafusamos a janela; atamos o cordel-corda a uma cama e toca para o telhado daquele andar rasteirinho. Eu e vários dos aventureiros quando chegamos aquele telhado, tinhamos as gemas dos dedos destroçadas pelos nós do cordel-corda. Era difícil agarrar bem e chegamos ao telhadinho resvalando e as maos padeceram seriamente a acçao. Desse rés-do-chao chegamos à rua, deslizando-nos pelos canos que escoavam a água da chuva. Com os pés já bem assentes na estrada, começou entao, o correr sigiloso caminho da estaçao para apanhar o primeiro comboio para Torres Novas. Lá fomos olhando ou sem olhar, para as nossas ferídas maos. Apanhamos o comboio muito cedo e ficamos muito felizes, porque o frio estava a fazer das suas nas feridas. Chegamos a Torres Novas e como estava programado, fomos rio acima para estar bem protegidos das intençoes malévolas do caça-fugitivos Pinto. Caminhamos. Depois de andar um bocado encontramos uma casa-bar à beira-rio, que tinha conservas e outras coisas para abastecer os pescadores. Juntamos os trocos e compramos as conservas que queríamos e penso que mais alguma coisa como pao. Quando chegou a hora do almoço montamos o nosso “pic-nic”. As sardinhas em tomate que comi, souberam-me a glória. Ainda hoje recordo a satisfaçao que senti. Foi-se fazendo noite e fomos regressando, cautelosamente, a Torres Novas para regressar e entrar no Colégio antes das aulas, para isso, teríamos que estar aptos para enfiarmo-nos entre os alunos externos. Dormimos aquela noite num descampado onde havia carros meio abandonados. Eu dormi num “Citroen”. Pela manhazinha já chegamos a Tomar e, pé ante pé, fomos aproximando-nos da porta traseira, por onde entravam os alunos externos. Entramos. Sentimos como o Pinto chuchara o dedo. As feridas doíam. Mal entrei, num corredor o calor parece que beijou as minhas feridas e sentí-me aliviado. Mas, eilaí-eilaó !!!! Finalmente, estávamos debaixo de olho…. Fomos direitinhos para o escritório do Doutor Raul Lopes. A táctica consistia em dizer que nao sabíamos nada da suspensao da praxe. O Doutor Raul, semblante sério, estava com ar de quem, puxaria da vara mágica e a Terra tremeria. CAIU CASTIGO !!!!!!!!! Mas, a “minha memória selectiva”, non me sabe dizer bem a totalidade do castigo. Uma semana de estudos de meia-noite, caíu com toda a certeza, certezinha; um fim-de-semana sem sair, também caíu. No entanto, creio que foi desta feita, que fúi (fomos) parar a um quarto-cela. Recordo-me, sentado no chao numa sala isolada, portanto, também deve ter caído “isolamento”. Nao recordo outra ocasiao onde o castigo possível fosse: “estar de cana”. Hoje, vendo-me e revendo-me, sinto-me satisfeito por ter desobedecido, tanto à instituiçao como ao tal comité da praxe.

JOSÉ LUÍS MONTERO MONTERO

…

¿POR QUÉ EXISTE UM UNIVERSO E POR QUÉ É COMO É? (FI-64)

Publicado o26/01/2023por fontedopazo | Deixar un comentario

Segundo a tribu dos Boshongo da África central, no início só había obscuridade, água e o grande deus Bumba. Um dia, Bumba, nunha dor de estômago, vomitou o Sol. Transcorrido um tempo, o Sol secou parte da água e deixou ao descoberto terra firme, mas Bumba todavía padecía a dor e vomitou mais cousas: a Lua, as estrelas e algúns animais: o leopardo, o cocodrilo, a tartaruga e, finalmente, o home. Os maias de México e América Central falan de unha época semelhante antes da criaçón, quando tudo o que existía era o mar, o céu e “El Hacedor”. Na lenda maia, o Hacedor, entristecido porque ninguém o adoraba, criou a terra, as montanhas, as árbores e a maioría de animais. Mas, como os animais non podíam falar, decidíu criar os humanos. Primeiro fixo-os de barro, mas so decíam cousas sem sentido. Deixou que se desfixéram e intentou de novo, fazendo-os agora de madeira, mas essa xente era muito torpe. Decidíu destruílos, mas escaparom para a selva, sufrindo sucessivos danos ao largo da sua carreira, transformando-se em macacos. Depois deste fracaso, El Hacedor finalmente encontrou a fórmula que funcionou, e construíu os primeiros humanos com milho verde, branco e amarelo. Actualmente fazemos etanol com milho verde, mas ainda non conseguímos repetir o fito de El Hacedor, de construir xente que o beba. Mitos da criaçón como estes intentam dar resposta às perguntas que nos formulamos neste libro. ¿Por qué existe um universo e por qué o universo é como é? A nossa capacidade de tratar tais questóns foi crescendo ao largo dos séculos, desde os antigos gregos e de maneira mais profunda no último século. Pertrechados com as bases proporcionadas polos capítulos anteriores, estamos em disposiçón de oferecer unha possíbel resposta a estas perguntas. Unha cousa que resultou evidente incluso em tempos muito primitivos foi que, ou bem o universo é unha criaçón muito recente, ou bem os humanos só existirom durante um pequeno lápso de tempo na história do universo. Isto é assim, porque a espécie humana foi melhorando (ou empiorando), de forma tán rápida em conhecimentos e tecnoloxía que, se a xente tivéra estádo aquí durante milhóns de anos, a nossa espécie estaría muito mais avanzada nas suas destrezas e conhecimentos (isto, sempre que os avances foram num sentido positivo, cousa que está bem lonxe de ser assim).

STEPHEN HAWKING E LEONARD MLODINOW

…

ROUBO AO MUSEO SALAZAR

Publicado o12/03/2017por fontedopazo | Deixar un comentario

.

               Passeando xá non sei quando, polas ruas de non sei d’onde, despois de ter subido sem respirar, d’um golpe, toda a calçada do Monte á Graça.   Fai xá muito, muito tempo atrás, alá antano nos tempos de Coré risonha.   Os meus passos pausados e perdidos, levaron-me a unha espécie de “Museo do Norte de África”.   Eu non queria entrar, porque xa era demasiado tarde, mas passei o porteiro, passei a mulher, escalei escadas, baixei por elas, para cima,para baixo, madeiras, estântarias, vitrinas, etc…   Parei diante d’unha estátuazinha de xáde ou alabastro, com dous colares de cores brancas e amarelas que me mirava com um eterno amor, os seus olhos pequenos cintilavan como faíscas.   Foi amor á primeira vista, a sua cegadora sorrisa perdeu-me completamente.   Non fun senhor de pensar nada, com a velocidade do raio, metim-na dentro da alxibeira do cassaco, cuidando a duras penas de manter a normalidade, no rostro e nos xestos tímidos unha apariência de alma cândida.   Xá acompanhado d’esta vez, prosseguim o meu deâmbular sêm tino, escadas abaixo e arriba, para dificultar mais qualquer possíbel perseguiçao.   Até que por fim, milagro, a saída apareceu diante dos meus olhos bem abertos.   Rua fora, sentia unha acêntuada alegria no ar, como se saíra da prisao do Limoeiro, ou retornara á vida após larga enfermidade.   Sentia no meu cassaco um lixeiro pulsar, um latexar cûmplice, como se a valiosa Deusa de pedra cobrara unha vida impossíbel, e disfrutara d’esta inesperada liberdade.   Extranha dança aquela pelas ruas tortuosas da cidade, algo sumamente preciado que volta a disfrutar da luz, despois de passar séculos escondida na escuridade polvorenta d’um Templo das Musas.   Xamais na minha exemplar vida, habia roubado nada, e sentia grande orgulho pelo feito.   Mas ésta Deusa arcaica e luminosa, agora aqui diante dos meus olhos, acabou docemente com toda a minha virtude. 

ANTÓNIO ARGIBAY SEBASTIÁN

…

GALIZA DE CONTO (A BLANCAFLOR)

Publicado o17/03/2023por fontedopazo | Deixar un comentario

Um home chamado Manoeleiro foi, dunha vez, ao xogo, e tanto xogou e con tan ruín sorte, que perdeu cantos cartos tiña e tamén a capa e o cabalo. E cando acabou con todo, foise pra casa enrabeado e maldecindo da súa fada. Iba andando e, conforme camiñaba, alcontrouse cun caballero, moi ben posto, que entrou en conversa coíl e, dunha cousa na outra, perguntoulle se tiña algún desgusto ou se lle pasara algunha disgracia. E o Manoeleiro respondeulle que andaba desgustado, porque fora ao xogo e perdera canto levaba consigo. E entón o caballero quedouse plantado a mirar para il, e púxoselle: -Se eres home pra me dar unha palabra, eu douche unha baraxa pra que rescates todo o que perdiches e máis, se queres. E o Manoeleiro, que estaba cego pola perda que tivera, acetou o trato, e o outro deulle unha baraxa. E volveu coela ao xogo, e non soio rescatou o que deixara, senón que ganou moitísimo diñeiro. E cando marchaba co peto ben cheo, o caballero que lle dira a baraxa, díxolle: -O que eu prometín xa está feito. Agora ti, tes que cumprir a palabra que me diches. Goberna as cousas que teñas que gobernar e bótate polo mundo adiante, deica que alcontres o castillo de Irás e non Volverás. E despois, xá falaremos. Foise pra casa o Manoeleiro, gobernou os seus asuntos, despediuse da familia e máis dos veciños e botouse polo mundo adiante a perguntar se alguén sabía do castillo de Irás e non Volverás. Andivo moitas terras, e a poder de perguntar, sen que ninguén lle dera razón do sitio, houbo unha persoa que lle falou dun señor que era dono de meio sol, de meia lúa e de meio mundo, e que lle dixo que fora onda il a ver se sabía do castillo. Foi alá o Manoeleiro, e o señor, despois de matinar un pedazo, respondeulle que il no ouvira falar nunca de semellante castillo, máis que había outro señor que tiña un libro para chamar polas aves todas, que quizais soupera dil. E, camiñando moito, chegouse o Manoeleiro xunto de tal señor, que en canto se enterou de pra que viña, púxose a ler no libro que chamaba polas aves. Cando acabou de ler, acodiron as aves, e o señor contounas e notou que faltaba unha. Perguntoulle, así e todo, ás presentes, se sabían do castillo de Irás e non Volverás, e ningunha lle deu razón dil. E entón, díxolle ao Manoeleiro: -Hai que agardar uns días a ver se chega isa ave que falta, pois, se non morreu, non pode tardar moito. E ao cabo de tres días, apareceu a ave diante do señor que lle perguntou como fora pra tardar tanto, e ela contestoulle que viña de moi largas terras, das terras onde estaba o castillo de Irás e non Volverás. Deseguida o señor díxolle á ave se ela era valente pra levar alá ao Manoeleiro, e ela contestoulle que si, máis que coma o viaxe era moi longo, tiñana que manter todo o tempo que durara a poder de carne. O Manoeleiro acetou a condición e comprou dous bois dos máis grandes que había naquil país, mais denantes de rematar o viaxe xa os consumira a ave e, pra cumprir o tratado, ía xa o Manoeleiro a cortar un pedazo de carne das súas propias nádegas, cando a ave lle dixo que aquelo non podía ser, que agora xa estaban ao cabo do camiño e que pro que quedaba por andar, que pasaría sen nada. E cando chegaron a dar vista ao castillo, a ave, que se fixera amiga do Manoeleiro e que quería facerlle ben, díxolle: -Mira, ti vaste quedar eiquí ao pé diste tanque, ben escondido. E cando veñan bañárense as tres fillas do dono do castillo, que son mozas e moi ben parecidas, ti tes que collerlle a roupa á máis pequena e que esconderlla. E non lla volvas, a menos que che dea palabra de librarte de tódolos traballos que che ha pór o seu pai. Marchou a ave e o Manoeleiro meteuse atrás dunha peneda, e dalí a pouco chegaron as tres mozas que se espiron e metéronse na auga. E foi il, e veloulle a roupa à mais pequena, e, en canto viu que andaban a bañárense, escondeulla nun sitio retirado. E cando saíron as tres da auga, as dúas maiores colleron a súa roupa, vestíronse e fuxiron; mais a pequena, cando se fartou de buscar, berrou altamente: -Vaite, correndo, onda o meu pai e pergúntalle que traballo che dá pra mañá. Foi, e o pai díxolle que estaba sen viño pro mediodía, e que tiña, na mañá, que pór as cepas, podalas, atalas, azufralas e traguerlle o viño pro xantar. E cando soupo cal era o seu traballo, marchou onda a Blancaflor, que era como lle chamaban á rapaza, contoulle o que tiña que facer e que non sabía cómo cumprir o que lle mandaran. E entón ela sacou unha variña e dixo: -Variña: pola bondade que ti tes e pola virtude que Dios che deu, vai a ise terreo, pon as cepas, átalas, azúfralas e tráeme o viño pro xantar. E o Manoeleiro, non ben a variña fixo todo, levoulle o viño ao pai de Blancaflor. E deseguida perguntoulle que traballo lle daba pro outro día, e il respondeulle que fose a un terreo, que sementase o pan, que o segase, que o mallase, que o cocese e que o trouguese pro mediodía, pois facíalle moita falta. E en canto o Manoeleiro informou á Blancaflor do traballo que lle puxeran, foi ela e mandoulle á variña: -Variña: pola bondade que ti tes e pola virtude que Dios che deu, vai a ise terreo, sementa o pan, ségao, mállao, cóceo e traino pro mediodía. E pro mediodía presentouse o Manoeleiro, co pan, diante do pai da Blancaflor, e perguntoulle que traballo tiña que facer pro outro día. E il díxolle que fose a unha montaña moi alta, a máis alta que por alí había, e que fixese, sen cimentos, unha torre que non se lle dise vista. Foi o Manoeleiro contarlle o caso á Blancaflor, que colleu a variña e díxolle: -Variña pola bondade que ti tes e pola virtude que Dios che deu, vai a aquil monte e fai unha torre, sen cimentos, que non se lle dea vista. E dalí a un pouco a torre estaba feita, e ao vela feita o pai, púxoselle ao Manoeleiro: -Non sei como poideches facela. Paréceme que anda a miña filla, Blancaflor, contigo. Mais o Manoeleiro respondeulle que non coñecía tal filla, e que non sabía quen era. E o pai díxolle, entón: -Eso xa o veremos.

Pra mañá vouche dar outro traballo, e quero ver como saes dil. O bisavó do meu avó, paseando un día polo meio do mare, perdeu un anel que ten que estar ainda no sitio. Vai por il e tráemo. Volveu o Manoeleiro onda Blancaflor, e cando lle contou o traballo que lle puxera o pai, díxolle ela: -É un traballo ben malo, mais hemos saír adiante. Mira, tes que ir á casa; traguer unha mesa, unha servilleta de lanzanisco, un coitelo que corte ben e unha fonte bastante grande. Despois plántasme por riba da mesa e co coitelo ródasme, como se fora unha pescada. Ao ouvir aquelo o Manoeleiro, pasmouse todo, e contestoulle que como lle había faguer un daño tan grande a unha persoa que tanto ben lle fixera. Mais a Blancaflor, botouse a rir e díxolle: -Por iso non teñas medo, que a min ningún mal me virá, e se non a fas meu pai mátate. Anda, ródame na mesa, e así que estea rodada bótame ao mare; mais ten tino que non saia sangue fóra da servilleta, porque se sai descóbrennos e somos perdidos. E o Manoeleiro fixo como lle decían, e soio ao meterlle o coitelo a primeira vez, brincou pra fóra da servilleta unha pinga de sangue. E así que a tivo rodada, puxo os cachos na fonte, recolleu o sangue na servilleta e botou todo ao mare. E dalí a un pedazo viu que saía da auga a Blancaflor enteira, co seu corpo e a sua cara e co anel na man. E soio lle faltaba a puntiña do dedo meniño, por causa da pinga de sangue que brincara para fóra da servilleta de lanzanisco. Contentouse moito o Manoeleiro ao vela, e a Blancaflor díxolle: -¿Non che dixen que non me había pasar nada? Agora xa o ves. E agora, anda, vaite á présa levarlle o anel ao meu pai, e en canto llo presentes il hache decir que ten tres fillas, que vas casar cunha delas escollida por ti, e que, pra escolleres, non lles has de ver ás tres máis que un dedo que che mostrarán polo burato dunha pechadura. E fíxate ben agora, que eu hei meter o dedo meniño porque lle falta a puntiña. E así podes escoller en min. E o Manoeleiro levoulle o anel ao pai e pasou todo como dixera a Blancaflor. E cando as tres fillas meteron os dedos polo burato da chave, il escolheu na que lle faltaba a puntiña do dedo meniño. E pasado algún tempo, casaron, e na noite do día da voda, fóronse deitar xuntos. E estando xa deitados, díxolle a Blancaflor ao Manoeleiro: -O meu pai está cheo de carraxe e vai vir logo contra de nós. Temos que fuxir e deseguida. Vou preparar eiquí nun instante o que nos fai falta e ti chégate correndo, á corte dos cabalos, que alí están dous, un do Pensamento e outro do Aire. Non te enganes. O do Aire é gordo e o do Pensamento é moi flaquiño. Fíxate ben e trai o flaquiño, que é o que nos cómpre, porque é o que corre máis. Marchou o Manoeleiro, e mentras tanto ela colleu dous pelexos de viño, preparounos moi xuntos, facendo de matrimonio cas súas cabezas arriba e depois puxo un pouco de cuspe no cabezal, pra que aquil cuspe falara por ela. E coma o cabalo xa estaba, daquela, listo, montaron os dous e botaron a correr que voaban. Mais o Manoeleiro enganárase, e en vez de iren montados no cabalo do Pensamento ían montados no do Aire. Alá pola meia-noite, o pai foise chegando ao coarto en que il coidaba que estaban os recén casados e petou na porta. E o cuspe falou, anque non moi claro, pois solo deu así como un rosmido. E dalí a pouco volveu chamar: -Blancaflor. Mais, como había menos cuspe, a resposta foi mais baixa; como se case estiveran dormidos. E o pai foi entón por un coitelo, entrou adispacio no coarto e acoitelou os dous pelexos que reventaron, deitando o viño coma se fora sangue. E crendo que quedaban mortos a Blancaflor e mais o Manoeleiro, foise onda a súa muller e díxolle: -Xa quedan mortos. Está a cama toda chea de sangue. Mais a muller, que era máis aguda que il, púxoselle: -¡Ah, burro! Que non che eran iles. Vaite á corte, correndo, e mira que cabalo levaron. Foi, e viu que levaran o do Aire. E entón il montou no do Pensamento. E a muller, berráballe: -Vaite alá, e corre a buscalos. Como o cabalo do Pensamento corría moito mais que o do Aire, axiña lle deu alcance. A Blancaflor viuno chegar, colleu moito medo e díxolle ao seu home: -Alá vén o meu pai. Se non andamos listos, somos perdidos. E sacou a variña e púxoselle: -Variña: pola bondade que ti tes e pola virtude que Dios che deu, fai de min unha eirexa, do cabalo un sacristán e do meu Manoeleiro un crego pra decir a misa. Chegou o pai, e díxolle ao sancristán que estaba tocando a misa: -¿Il viu pasar por eiquí un home e unha mulher dacabalo dun cabalo? -Estoulle tocando a misa. ¿E logo, que di vostede? -¿Se viu pasar por eiquí un home e unha muller dacabalo dun cabalo? -Non lle digo iso. -¿E logo, que? -Se quere vir á misa veña, que lle está saíndo o crego. E entón o pai volveuse, e ao chegar á casa contoulle á muller o que lle pasara. E púxoselle ela: Éranche aqueles. Volve alá deseguida. Correu outra vez o pai, e, ao velo vir, dixo a Blancaflor: -Alá volve o meu pai. E colleu a variña decindo: -Variña pola bondade que ti tes e pola virtude que Dios che deu, fai de min unha horta, do meu Manoeleiro os repolos e do cabalo o hortelán. E cando chegou o pai ao pé diles, perguntoulle ao hortelán:

-¿Il viu pasar por eiquí un home e unha muller dacabalo dun cabalo? -Teño boos repolos. -Non lle digo iso. Dígolle se viu pasar un home e unha muller dacabalo dun cabalo. -Se quere, véndollos, e se non déixeos. E o pai volveuse pra casa, tan incomodado que botaba lume, e contoulle á muller o que lle pasara. E a muller, púxoselle: -Éranche iles. Corre, a ver se aínda os colles. Ou senón, trai o cabalo que vou eu, que a min non me enganan. Cando a Blancaflor avistou á sua nai, díxolle ao Manoeleiro: -Agora si que somos perdidos, que vén alí a miña nai. Mais colleu a variña e mandoulle: -Variña: pola bondade que ti tes e pola virtude que Dios che deu, fai de min un río, do meu Manoeleiro unha barca e do cabalo un barqueiro. E cando a nai de Blancaflor chegou á beira do río, parouse e berrou: -¡Blancaflor! Mais vendo que o barqueiro remaba pra diante, volveu a berrar moi incomodada: -¡Ai, barqueiro! E o barqueiro remaba pra diante. Entón a nai, de enrabechada que ía, meteuse polo rio adiante; a corrente levouna e afogouse. O Manoeleiro e mais a muller, visto o que sucedera, foron pra atrás cara á casa dil, e cando chegaron cerca díxolle a Blancaflor ao seu home: -Ten moito tino que non che dían un beixo ou un abrazo, sobre todo xente da túa familia, porque se cho dan, marchouse o encanto e xa non nos coñeceremos máis. E cando chegaron ao lugar do Manoeleiro, viñeron as veciñas e os veciños aos fatos, decíndolle que xa pensaban que non volvía nunca, e todos se lle puñan diante a perguntarlle que fixera en tanto tempo e por que terras andivera. E ca xente toda veu unha tía do Manoeleiro, que por atrás chegouse a il e deulle un abrazo, decindo: -Ai, meu sobrinciño; que nunca pensei de te volver ver. E no mesmo intre quedaron desencantados, e nen a Blancaflor conheceu ao Manoeleiro nen o Manoeleiro á Blancaflor. E ela fixo unha casa no lugar e os mozos ían pretendela porque era moi boa rapaza, mais, como estaba soia, todos lle propuñan de dormiren xuntos. A Blancaflor decíalles sempre que si, e cando se ían deitar, metíase ela primeiro na cama e despois púñase faguendo como se quixera erguerse: -Ai, que deixei aberta unha ventana. Vouna pechar. E o mozo, entón, decíalle que non se erguese que el a iría pechar, e en canto lle botaba a man á ventana quedaba alí toda a noite sen se poder desenredar dela. E outras veces, despois que a Blancaflor estaba na cama, decía que ía erguerse pra arreglar unhas botellas pra tomaren unhas copas pola mañán, e o mozo decíalle que non se erguese que il iría, e en canto se chegaba ás botellas quedaba enredado coelas toda a noite. E pasaron así uns cantos, deica que chegou un que non a pretendeu pra dormiren xuntos. E trataron o casamento, e casaron. Mais como o noivo viña sendo íntimo amigo do Manoeleiro, chamouno á voda e ao acabaren de xantar trataron de que cada un había de contar os traballos que pasara na vida. E emprincipiou a Blancaflor, e en canto rematou foi o Manoeleiro e contou os seus. E resultaron seren os mesmos. E a Blancaflor, dixo: -¡Iste é o meu home! E o Manoeleiro: -¡Ista é a miña muller! E entón abrazáronse e viviron sempre os dous xuntos.

LÓPEZ CUEVILLAS, F. ; FERNÁNDEZ HERMIDA, V. ; E LORENZO FERNÁNDEZ, X. , 1936: ALDEIA DE VELLE, SEMINARIO DE ESTUDOS GALEGOS, SANTIAGO DE COMPOSTELA.

…

EM NOME DE GUILLADE (AS LUTAS CONTRA O DEBAIXO DE SAN MIGUEL)

Publicado o12/05/2023por fontedopazo | Deixar un comentario

DO ENFERMO IMAXINÁRIO AO ENFERMO MILLONÁRIO

La Seguridad Social acaba de detectar en la provincia de Pontevedra el curiosísimo caso del alcalde de Ponteareas cuando llevaba ya tres años y ciento cuarenta y cuatro días de baja laboral en su puesto de funcionario del INEM, a consecuencia de una simple afección ocular leve. José Castro Alvarez, lince en cuestión, acudió a su médico de cabecera, doctor Guerra, el qual lo remitió al correspondiente especialista de la Seguridad Social, el oftalmólogo R. Sanmartin Alonso, que diagnosticó una “luxación de cristalino con hipertensión secundaria en el ojo derecho” del señor alcalde ponteareano. Para el lector no iniciado, una simple afección ocular leve. Conociendo el tema, el inspector médico Bibiano Fernández, la Seguridad Social admitió su baja laboral en la que estuvo tres años y cinco meses y por la que percibió un total de 3.232.006 pesetas, aparte de otra cantidad sin duda superior al millón que le devengó su propia empresa. el INEM. Cuando se trató de hablar con el citado inspector médico, dijo que no se acordaba del caso y que de todos modos, no tenia “ninguna declaración que hacer”. Durante todo el tiempo que estuvo de baja, percibiendo de la Seguridad Social casi ochenta mil pesetas mensuales, José Castro Alvarez puso su ojo enfermo en varios cargos políticos remunerados y fue – es – alcalde de Ponteareas, vicepresidente de la Diputación de Pontevedra, diputado delegado por la misma institución provincial para el hospital Psiquiátrico de El Rebullón, presidente de la Comisión de Cooperación del mismo lugar y vicepresidente provincial de Alianza Popular. Entre sus múltiples cargos en la Diputación el “enfermo” vino levantando al mes ciento cuatro mil pesetas que, unidas a las noventa mil que gana por ser alcalde, dan el poco corriente ingreso mensual de cerca de cuarenta mil duros. Si a esto se le suman las ochenta mil del ala que cobró como trabajador en baja por enfermedad, el señor Castro Alvarez lleva a casa la bonita cifra de doscientas ochenta mil pesetas. Tiene, además, coche oficial, chófer y dietas diarias de seis mil pesetas para sus viajes. No está mal para un trabajador al que determinados médicos certificaron que debía estar de baja. ¿Cuánto ganaría si se pusiera realmente a trabajar? No hay en esta vida como sabérselo montar.

PERFECTO CONDE (SEMANÁRIO INTERVIU)

PUBLICADO EM “A PENEIRA (ANO I – 1984)

…

O RENTÁBEL OFÍCIO DE SER NEGRO

Publicado o15/05/2023por fontedopazo | Deixar un comentario

A memória é caprichosa; selectiva dirám algúns. Mas, toda a escolha tem muito de arbitrário. O segundo anûncio para “professor xovem de Latím”, quando o Villán saíu da entrevista dicendo “isto tem mala pinta”, recordou-me a primeira experiência catalanista, e esta, aos xogadores do Condal. “Áten-me ustedes esa mosca polo rabo”. Ao ouvir o Villán, pensei que malos “rollos” voltabam a politizar o meu Latím e subíu-se-me a sangre à cabeça. De todas formas tratei de non sacar conclusóns apresuradas. Ao Villán rodeába-o, de contínuo, um hermetismo que igual podía significar unha cousa que a sua contrária. Parecía galego e com el nunca sabías a que ater-te. Esperei, pois, para ver com os meus próprios olhos que sucedía. O que tinha posto o anûncio era o vivo retrato do “dómine Cabra” de “El Buscón”. Desde os cuévanos onde se sepultabam os seus olhos, saíam lûmes, e os peléxos da sua cabeira davam-lhe um ar de mómia. Como se padecera abstinência desde há séculos, era puro peléxo e ossos. O casaco e as calças bambaleávam-se sobre o fráxil cabide do seu esqueleto e non facía falta vento para tán violentas oscilaçóns, era unha radiografía de home, máns de pergaminho arrugado que parecíam garras. Certamente, aquilo non tinha boa pinta. Aquel andráxo de home, era frade exclaustrado, cousa que logo deixou clara, para reafirmar a sua sabedoría em latíns. Ainda que el non mo dixéra, eu xá o tinha adivinhado. Facía vida marital com unha monxa, também exclaustrada, com a que tinha enxendrádo meia dúzia de filhos; isto também mo explicou logo, suponho que para manifestar a sua moral contumaz e relápsa. Os enxendros andabam pola casa como diabinhos e diabésas. Acaso essa fecundidade, e o que parecía unha luxúria salvaxe cada vez que miraba à excomulgada, que o tinha tán esqueléctico. Depois de definir-se em latins e moral, perguntou-me polos meus fundamentos clássicos. Respondim-lhe em latim e a dúvida quedou resolvída no instânte. Depois, aquel lûme tembloroso indagou, se também sabía grego, história, literatura e de matemáticas? Em conxunto, salvo a lacerante ferída das matemáticas, o resultado da investigaçón foi satisfactório. De momento, non se me alcanzou, o sentido de tán plural examen, pois o anûncio de “La Vanguardia” estaba claro: “Se necesita profesor muy joven de latín”. Ao acabar o interrogatório, aquel espantalho temeroso díxo-me: -Muchacho, tu és o home. O trabalho é teu! O mesmo que me tinham dito meses atrás. Certamente aquilo non tinha boa pinta! Mas, estaba tán famínto que, em vez de pôr-me a pensar sobre possíbeis inconvenientes, perguntei com ansiedade indissimulada: -¿Quando comêço?

JAVIER VILLÁN E DAVID OURO

…

GALIZA DE CONTO (O PRÍNCIPE LAGARTO)

Publicado o21/05/2023por fontedopazo | Deixar un comentario

Era o rei e a reina de un país, que non tiñan fillos, i estando un día a reina asomada no balcón viu pasar por baixo un lagarto e dixo: -Quen me dera ter un fillo, anque fora como ese lagarto. En efeuto, saliu embarazada e no seu tempo deu a luz un rapaz igoal a un lagarto. Pasaron anos e un día o príncipe lagarto díxolle á súa mai: -Eu quérome casar. -¿E con quen te vas casar, queridiño? É millor que se che tire esa ideia da cabeza porque ó fin niguén te vai querer. E contestoulle o príncipe: -Boeno. Eu quérome casar. I entón a mai foi falar con tres irmás que eran moi probes para ver se querían o seu fillo. E como as tres dixeron que sí, propúxolles a reina que a que resistise os beixos do príncipe aquela había ser a que casara. Foi a máis vella e ó chegarlle o lagarto onde o peito xa quedou desmaiada. Foi a segunda e pasoulle o mesmo, e foi a máis nova e dixo: -Pois eu hei resistir. E así pasou. O lagarto subiu, baixou, e beixouna canto quixo, i ela tan campante. Chamaron os padriños, foron onda o abade, e casáronse. E pro outro día da voda a reina faloulle á súa nora: -¿Que tal pasaches a noite, miña filla? -Moi ben. ¡Ai si vira que mozo bonito é o príncipe cando se quita de noite a pelica do lagarto! I entre as dúas ordearon de que cando il estivera durmindo roubarlle a pelica e queimarlla para que non a volvera a pór, e de esa forma andivera sempre como os demais homes. E así o figueron. Mais á maná perguntoulle o príncipe á súa muller: -¿Onde me puxeches o vestido? -Eu non che sei de il. -Pois xa que non sabes nada, ou mo tras ou marcho polo mundo adiante. E o príncipe fuxiu da casa e botouse polo mundo adiante sen saber onde iba parar, mais tivo a sorte de meterse nun reinado onde falou ca filla do rei e namoráronse un do outro. E a muller do príncipe andaba toda desgustada sen saber do paradeiro do seu home e botouse a buscalo por un lado e polo outro. Indo de camiño alcontrou unha muller vella que lle perguntou: -¿E logo pra onde vas? -Vou buscar ó meu marido que se me marchou. -Pois mira, marcha de présa que o teu home vai casar ca filla do rei de aquil reinado. E ti has facer de esta maneira: colle esta mazá, esta pera e esta laranxa e vai pórte nas escaleiras do pazo do rei. E primeiro abres a mazá e sairache unha roca e un fuso de ouro e brillantes e ti has fiar coíles hastra que pase a noiva do teu marido, e cando che diga se vendes o fuso e a roca, ti dislle que non, e que soio llos das se che deixa dormir unha noite co seu mozo. A muller do príncipe foi andando e chegou ó pazo do rei e púxose nas escaleiras co fuso e a roca, e pasou todo asegún dixera a vella. Non lle gostaba moito á filla do rei que aquela muller se deitara co seu home, mais por fin, como se lle antoxaran a roca e o fuso, deixou que dormiran xuntos. Mais á noitiña, a princesa deulle ó príncipe lagarto unha auga dormideira pra que en toda a noite non falara coela. Deitouse a muller na cama co seu home e díxolle: -¿Pero ti non me conoces? Mira que son a túa muller de denantes, a que che queimou o vestido. Fálame, non me mates porque xa ando moito tempo perdida sen saber de ti. Mais il dormía e non lle contestaba. Veu a mañá e ela egueuse e il quedou sen saber nada do que pasara. I ela entón volveu á escaleira do pazo e abriu a pera e sacou un sarillo de ouro e brillantes, máis bonito aínda que a roca e o fuso, e púxose a ensarillar e cando pasou a princesa e antoxóuselle o sarillo, ela díxolle que non llo daba se non a deixaba dormir outra vez co seu noivo. E deulle o permiso. Mais volveron a pasar as mesmas cousas que a noite anterior porque a princesa tamén lle deu auga dormideira ó seu mozo, e a pesares de que a muller toda se mataba a falarlle il non lle contestaba cousa ningunha. I ergueuse e marchou con moita pena. Pero o goardia que gardaba o pazo díxolle ó príncipe que xa había dúas noites que estaba coíl unha muller na cama e que lle falaba e lle decía se non se acordaba de cando estaban casados, se non a coñecía e que se fose coela. Entón il deuse de conta de que era a súa primeira muller. Entrementres ela volveu pórse na escaleira do pazo e abriu a laranxa, que era o último que lle quedaba, e sacou unha debandoira de ouro e brillantes. Pasou a filla do rei, viuna e antoxóuselle, mais a muller díxolle que non lla daba se non a deixaba dormir outra noite co seu mozo. E a princesa respondeulle que si. Mais de aquela o príncipe, en vez de beber a auga dormideira, botouna polo peito abaixo. I estando na cama volveu a profiarlle se non se acordaba de ela e de aquiles tempos pasados. Que lle falase, que non a fixese sofrir, que se non lle falaba aquela noite que ela xa estaba perdida. Il ben ouvía, mais non lle decía nada nin llo dixo tampouco en toda a noite. Cando foi día, o príncipe ergueuse e marchou xunto ó rei de aquil reinado e falaron. E dixo o príncipe: -Eu teño un baúl e perdinlle as chaves e agora figuen outras novas. Súa Maxestade me dirá coales son millores, as que tiña ou as que figuen novas pra mesma pechadura. E o rei respondeulle: -Millores son as que eran nativas do baúl. E contestou o príncipe: -Eu era casado, deixei a muller e vin por aiquí, mais agora apareceume a muller. Xusto é que me marche coela e que deixe á súa filla. O rei quixo mudarse, mais por fin tivo que cumplir o que denantes dixera e deixar ó príncipe lagarto que marchara na compañia da súa primeira muller.

HÉRCULES DE EDICIONES (LÓPEZ CUEVILLAS, F. E LOURENZO FERNÁNDEZ, X., 1930: VILA DE CALVOS: NOTAS ETNOGRÁFICAS E FOLKLÓRICAS, SEMINARIO DE ESTUDOS GALEGOS, SANTIAGO DE COMPOSTELA.

…

EN VIAJE, 1881 – 1882

Publicado o06/07/2023por fontedopazo | Deixar un comentario

Aquí nas costas de África, Goroa, com o seu vulgar aspecto europeio; Dakar, de areais brilhantes, insoportábeis, e as suas palmeiras raquíticas, e o seu ar de miséria e tristeza infinita. Os seus negrinhos nas piráguas primitivas ou nadando ó redor do barco, como cetáceos. A falanxe de bordo aumenta; todos esses “pioneers” de África venhem quebrantados, macilhentos, exhaustos. As mulheres transparentes, desfeitas e, ainda as mais novas, com o carimbo da morte prematura. Assim subía em 1874 aquela doce e tríste criatura, aquela irmán da caridade de vinte anos, que voltaba para França depois de haber cumprído o seu tempo nos hospitais do Senegal. Silenciosa e tímida, quixo andar só ao pisar a coberta; as suas forças fraquexárom, oscilou e todas as senhoras que a bordo se encontrabam, correrom para ampará-la. Todos os dias era conducída à ponte, para respirar e absorber o ar vivificante do Oceáno; os nenos a rodeabam, deitando-se a seus pés e alí permaneciam quiétinhos, mentras ela lhes falába com voz débil, como um sopro, impregnada desse eco, íntimo e profundo que anunciába xá a libertaçón. ¡Xamais mulher algunha me inspirou um sentimento mais complexo, que esta xovem desgraçada; mistura de lástima, respeito, carinho, irritaçón polos que a lanzarom a essa vía de sufrimento, indignaçón contra esse destino miserábel! Parecia confundida polos cuidados que lhe prodigabam, falába, com olhos húmedos, dos seres queridos que voltaría a ver, se Deus lho permitía… À caída dunha tarde serena abríu-se diante das nossas miradas ávidas o belo quadro da Gironda, rodeado de encantos, polas sensaçóns da chegada. A alegría reinaba a bordo, trocábam-se apretóns de máns, había sonrisas até para os indiferêntes. Quando salvamos a barra e aparecerom as alegres ribeiras do Paulliac, com os seus castelos banhados polo último raio de sol, os vinhedos trepando polas colinas… a irmán da caridade, levou as duas máns ao peito, oprimía a cruz e levantando os olhos ao céu, rendía a vida nunha suprema e muda oraçón… Quando a notícia, que correu a bordo, apagou todos os ruidos e exterminou todas as alegrías.

MIGUEL CANÉ

.

O ILHA (CONTO 1)

Publicado o09/07/2023por fontedopazo | Deixar un comentario

O CONTO DA VERDADE

O dominó nao era o seu jogo. O barulho dos xogadores menos; era irritante. Josué, depois de ler os xornais, fuxia do Café a sete pés. O seu tempo ou tinha valor ou ocupaçón. A sua paciência non era gasta no meio dos mortos-vivos. Sentia-se cansado e nao encontrava forma de reconduzir a situaçón. A filha ultrapassara os vinte anos e estava perto de acabar Direito, mas nao albergava esperanças de colocaçao. Nao era filha de Advogados e nao tinha padrinhos no Restelo ou em Alvalade. Infelizmente, os tempos da outra senhora continuavam a dominar as colocaçoes. O vinticinco de Abril jazia no charco do lodo e no miradouro das cunhas. Alguns Capitaes de Abril apareciam nos jornais a maldizer o Governo, mas a sua estética pançuda, a sua falacrose e esse sotáque saudosista e heroico, desanimava à primeira vista. Josué nao era dado a suicídios; no entanto, no rumor que invadia as conversas miudinhas no trabalho ou no Café sempre aparecia um morto voluntário. Josué emudecia. Perdia-se no tempo e no espaço e parecia que estacionava numa ponte de vidro, onde via o precipício com toda a sua grandeza e profundidade. Sentia que o suicídio era unha aventura intensa, tanto no tempo como nas sensaçóes. Depois de esse vaguear, virava-se para alguma actividade intensa e frenética. Uma manha, enquanto classificava os seus trabalhos de contabilista no escritório, o telefone tocou com estridência. Era a filha; A Jacinta, contra todo o costume, reclamava um encontro urgente. A Pastelaria dos pratinhos ao balcao, perto do Saldanha serviu de espaço familiar. Sentados numa mesa da esquina, falaram com alguma gestualidade. A cara do Josué ganhou rasgos cadavéricos. Jacinta, entre uma expressao tensa e um olhar de clemência, parecia ter uma decisao forte mais que tomada. Pai: esta sociedade nao tem moral; nao me obrigues a mal viver por manter uma moral que nao existe… Estas palavras finais ribombaram nos ouvidos e no coraçao de Josué como bombas a tropel. Jacinta tinha uma proposta de trabalho sobre a mesa. Um famoso escritório de Advogados de Lisboa oferecia-lhe emprego. Viajaria por todo o Mundo. Ganharia dez mil euros mensais. O seu trabalho consistiria em acompanhar homens das finanças, empresas ou mesmo políticos e grandes xornalistas nas suas deslocaçoes ao estrangeiro. Deveria fazer tudo ao seu alcance para que se sentiram felizes. Josué abandonou a mesa sem articular palavra. Perdeu-se entre a multidao, caminho do Marquês de Pombal, Jacinta viu-o partir e deixou cair alguma lágrima. As nove da noite quando se sentaram à mesa para xantar manteve-se calada. Josué depois de comer a sopa de legumes do costume, começou a falar do seu tempo de estudante e das suas idas e vindas aos bailes do Grupo Desportivo da Mouraria. Quando se levantaram, Jacinto aproximou-se ao ouvido da filha. Segredou. -Gere a tua vida; eu estarei preso pelo coraçao em qualquer dos casos…

JOSÉ LUÍS MONTERO (11/06/2013)

.

ALÁ RIBA NON SEI ONDE, PERDÍN O MEU ASUBÍO.

Publicado o11/07/2023por fontedopazo | Deixar un comentario

A min gostame asubiar. Enterralas duas mans nos petos do pantalón, botarme andar con paso inquedo e soltar o asubío é todo un mesmo feito. Con perdón, xa sei que iso demostra unha grandísima falta de educación, que lle imos facer. O meu é ir indo co asubío na frol dos beizos desta miña mocedade, sempre cara nengures, pois o que máis me gusta, máis que durmir, enamoriscar, comprar favores ou vendelos. o que me gusta facer de verdade, digo, é non facer nada; pero sempre co meu asubío por de diante. Así que, sen pensar en nada malo, déixome ir rúa arriba saúdo ao paso o Liola, aparto do bruído dun tractor, acénolle coa cabeza ao Maro, o pescantín; veñen catro escaleiras e estou diante da casa do concello. Como era sabido o Pleno estaba por comezar. Así que antes de continuar asubiando deica nengures, resolvín cumplir cos deberes de bó cidadán e asistir á xuntanza. Sacudín as botas na entrada pois que non fosen poñer conmigo, que aínda un ten o seu respeto, e subín ao primeiro piso. Alí estaban eles todos. A miña dereita -eu era un espectador-, os concellais de D. Hermenexildo (J. A. – A. Pé. ; bó, vos xa sabedes), sentados nunha fileira de sillas desas que fan poñer moi dereita a espiña e as nádegas duras e ceremoniosas. Ao fondo, após dunha mesa austera, respetábel e escura, había un señor regordete; no centro. D. Hermenexildo, xusto a contraluz dunha grande fiestra que ten o escudo da vila grabado limpamente no cristal; logo, a segredaria. Na parede, á dereita, a foto do Rei. Na parede, á esquerda, a cruz de Cristo, en madeira sen adornos. Frente por frente dos concellais de D. Hermenexildo estaban os da oposición, catro seguro; ou cinco. A señora segredaria comenzou a ler. Lía con presa, con moita presa, quería chegar ao fin e o fin cada vez máis lonxe; e eu que non entendía nada de todo aquilo e aquilo que non acababa. As verbas empezaron a bailarme na cachola: “indice-presupuestario-montante-haciendas-municipales-débitos-concepto-parroquia-carácter-artículo. Ao fin rematou e todos atentamos, ela tamen suspirou fondo. Empezou o pleno. Pola calada, sen que me visen, deime unha frega de mans, veña esa Orde do Día, díxenme. Veu o primeiro punto daquela orde do día. Mellor non viñera. Leuse. Alguén quixo dicir algo importante. ¡Chee! ¡Alto aí! Primeiro falo eu, dixo D. Hermenexildo, mais ou menos, pero educadamente. E falou. (Non debeu facerme iso a min. Eu que estaba alí sen pensar en nada malo). Falouse castelán técnico, tecnócrata, tecnolóxico que empregan os ministros de sucedáneo cando queren dar gato por lebre. Non, non falou. Discursou. Dilocidou. Inquiríu. Periparafraseou. Parlamentariou. E non dixo nada! Ao remate daquela disertación empezoume a querer deserta-lo meu asubío. Salvoume a oposición cos seus martelos. O martelo do Gago é como eses que saen na televisión as tardes do sábado antes de comenzar algunhas películas: un gong xigante dun golpe só, guiado por man baruda, tamén xigante, que deixa estremecer o eco con longura. O martelo do Rivera é frío e remachador, preciso, que percura o obxectivo con ollo de cirurxano, impertérrito, sen miramentos. O martelo do Miro é martelo doméstico, de pau de buxo: avanza cara adiante de todo, dí logo, educadamente, “con permiso” e a seguir xa: ¡Toc! ¡Toc! ¡Toc! plancha o bife. O martelo do Manolo é como ises marteliños que hai nas festas, lembrase del, sácao e, sen preludios: ¡Poing! ¡Poing! ¡Poing! ¡Poing! Machaca duramente. O Almuiña non topa o seu martelo. “Pero home, onde o puxeche?” parece que interrogan os compañeiros coa ollada. Que sería de min, de nós, sen eses martelos todos? Son martelos que salvan o asubío. Quero todo-los martelos xuntos, os grandes, os pequechos, martelos de golpe a golpe, con dignidade, que saiban denunciar sen medo cando é preciso ou descansar na paz de cada quen se así se tercia. Pero cal non sería a miña surpresa cando ao levantar os ollos destes pensares fondos .ainda resoaban os golpes naquela, polo menos, demócrata estancia- vexo ao noso máximo representante, o noso alcalde eleito, de “pierna cruzada” co-pe-de-bombón (o pé de ir “A Pé”, sí; mai-lo zapato, claro) e sumido na leitura dun periódico. ¡O que decía a outra xente, así como así, escorregáballe! Definitivamente perdín o meu asubío querido naquel local de angurias. E ainda logo, coa lonxana espranza de atopa-lo, percurei axuda nos “muchachos” de D. Hermenexildo e vín que algún quedárase tal qual, así de teso; así, adormiñado, pegándose co queixo queixadas no esternón. Algún outro estaba entretido buscando sesudo o pestillo a fiestra e cando non topou tan recondito artiluxio pedíu axuda solidaria a un compañeiro, xa eran dous. Tranquilos, a fiestra abríuse. Así, deste xeito, pasou o segundo punto na Orde de ese día. E pasou o terceiro. O cuarto xa non sei se pasou. Cando unha lingua mala, requetemala, me dixo ao oido que o pleno fora feito xá noutro sitio, a outras horas, “extraoficialmente”; eu non quixen dar creto a semellantes barbaridades pero, por se acaso, funme de alí. Funme coas mans encasquetadas nos bolsos, cos ollos murchos, o paso inquedo de sempre. Sen asubío! Que ninguén pense que conto estas lerias por divertimento. Que o meu é o pan de cada día, en paz conmigo mesmo, sen negruras e sen envexas. O meu non é a guerra. Os tiros fanme feridas nas orellas, fan bruido, non me gostan. Os odios e rencores doenme alá por dentro, quen sabe onde, alá por dentro. E son da man aberta. Pero non lla podo dar, ao mesmo tempo, aos homes libres e aos que percuran facerse ver, facerse ademirar polo que non son. Non sei calar de diante da miseria dos cerebros carcomidos. E teño que dicir que a ditadura non é, nen roxa nem azul, non é o camiño noso. O perigo non está en Arbo, que é un pobo máis, perdido na xeografía, as consecuencias dos erros de eiquí só as sofren persoas inmediatas a esta vila, non cambian as canles dunha nación enteira. O perigo está en que haxa moitos Arbos, entón todo o traballo feito na sombra durante tantos anos, toda a defensa da dignidade humana e o seu entorno, todo-los golpes recibidos e o seu sangue verquido sen xusticia, non nos servíu de nada. Pero mellor remato xa, estou de mala uva. A culpa é de que no día de hoxe, alá riba, perdín o meu asubío. ¿Cómo hei camiñar deica ningures, inquedo, sen ese instrumento meu, a miña música, o chiflo, o meu apito, a gaita miña de cada día? ¿Cómo. eh, cómo? ¿Alguén pode dicirmo? Saúde!!

X. X. R. R. (PUBLICADO EM “A PENEIRA” ANO I – 1984)

.

GALIZA DE CONTO (O CAZADOR E O LAGARTO)

Publicado o20/07/2023por fontedopazo | Deixar un comentario

Iba certo cazador de caza e descobrindo un lagarto arnal muy grande, párase e monta a escopeta; mais ó tempo de arrimala á cara pra tirarlle, érgue a cabeza o lagarto e dille: – Si me tiras non me matas e, si non me matas, cómote. Sorprendeuse o home, baixou de pronto a escopeta e, ó ver que o lagarto se lle achegaba, tomou medo, volveu a arma á cara, tratou de fixar ben a puntería e, conecéndoo o lagarto, díxolle outra vez, alborotado: -Si me tiras non me matas e, si non me matas, cómote. Entonces o cazador baixou de novo a escopeta, perdeu os ánemos e, medio tembrando, dixo tamén ó lagarto: -Pois ¿que hei de facer pra que non me comas? -Eu cho direi, escoita. Tes tres fillas; déixame casar con calquera delas e líbraste de que te coma. -Falareino alá na casa, e se algunha das tres consinte, eiquí cha traguerei mañá. -Está ben; pro mira que, si me enganas, xa sabes o que che espera e da miña boca non te escapas. Foise o home pra súa casa pesaroso; xuntou nun cuarto as fillas, contoulles o que pasaba, e dixo: -Sodes tres; algunha ten que casar por forza co lagarto, i así vexamos cal é a que se arresga. -¡Ai! Eu non. ¡Fo! ¡Que porquería!, respondeu a máis vella. -Nin eu tampouco, dixo a que lle seguía. -Pois eu si, contestou a máis moza. Marcharon pai e filla direitos ó sitio onde o lagarto aparecera; aviscounos este e, saíndolles ó encontro, dixo ó pai: -¿Conque esa que vén contigo é a miña noiva? -Si, a máis nova das miñas fillas. -Parece lista. E dirixíndose a ela, añadeu: -Acércate, rapaza, non teñas medo, inda non casamos hoxe; pro quero que seas panadeira. Toma esta cunquiña que, con soilo que lle digas “cunquiña, pola gracia que Dios che dou, dame esto, ou aquelo”, darache canto lle pidas. Colleu a moza a cunquiña, volveuse con seu pai á casa, amasou de noite dous pas, coceunos e foise con eles a unha feira que había cerca. Como era bonita i espabilada, pronto acudiron mozos ó seu lado; tres, sobre todo, que con aquela de mercarlle pan, metérona en conversa e ousequiárona con rosquillas. Un deles acompañouna, de volta, hastra á casa, e nesta xa, vendo a rapaza que o acompañante non se despedía, bota man á cunquiña do lagarto e di “cunquiña, pola gracia que Dios che dou, fai que este mozo estea peneirando en fariña toda a noite”. E, sin máis nada, por arte de birlique birloque, púxose o mozo a peneirar e peneirando estivo hastra o día. Chasqueado así foise, e co rabo entre pernas, onde ós outros dous mozos que, deseosos de saber como a rapaza o tratara, perguntáronlle ó instante: -E ¿que tal, que tal? -Dígovos que noite máis alegre que a de onte nunca a pasei: a rapaza non é de perda: ide á súa casa e xa verés; pro un primeiro e dempois o outro, que, se ides xuntos, non dá entrada. O acompañante falaba así para que se levaran chasco como el e ningún tivera de que gabarse. Socedeu, pois, que ó escurecer daquel mesmo día vaise alá un dos que se quedaran. Chamou á porta, axexou a rapaza pola pechadura, e vendo quen era el colle a cunquiña e di: “Cunquiña, pola gracia que Dios che dou, fai que este mozo estea abrindo e cerrando toda a noite a porta da nosa casa”. E, sin máis nada, por arte de birlique birloque, púxose o mozo a abrir e cerrar na porta, e abrindo e cerrando estivo hastra o día. Foise tamén co rabo entre pernas onde o outro mozo que a casa da rapaza inda non fora, e percurando enganalo, como a entrambos enganara o primeiro, díxolle: -Chico, véñoche prendado da rapaza ¡Que atenta! ¡Que cariñosa! Faladeira, como ela sola. Adivirtida, ¡nai que me pareu! Dígoche que si ti non vas a vela hoxe, eu vólvoche. -Hoxe tócame a min e teño de ir. -Vai, pois, e xa verás si minto. Corre alá o galán terceiro, mui confiado no que xa oíra ós dous primeiros. Chamou á porta, axexou a rapaza pola pechadura, e vendo que era el, colle a cunquiña e di: “Cunquiña, pola gracia que Dios che dou, fai que este mozo coide de que nosos porquiños mamen toda a noite na porca que temos aí no cortello”. E sin máis nada, por arte de birlique birloque, abreuse a porta do cortello, púxose o mozo a chamar nos porquiños e, agarra un deixa outro, fixo que na porca mamaran toda a noite. Chasqueados os tres mozos e cada un de diferente modo, sumáronse certo día; tratan de vengarse, de armarlle unha zancadilla á noiva do lagarto, e demándana ante o xuez. Ela, que se ve citada e obrigada a decrarar en xuício, colle a cunquiña e marcha direita ó xuzgado. Aberta a audencia, chama un alguacil pra decrarar; pro, antes que o xuez a xuramentase i o escribao empezase á escribir prumada, tira de cunquiña con disimulo e di en voz baixa: “Cunquiña, pola gracia que Dios che dou, fai que estes señores se pelexen hastra que os mande eu parar”. E, sin máis nin menos, por arte de birlique birloque, póñense xuez, escribao e alguacil a bofetadas de tal maneira que era cousa pra un morrerse de risa, porque non se vían desengarrados e o que menos forza tiña máis bofetadas e trompicós levaba. A rapaza ría que partía e, logo que se fartou de rir, berroulles: -Señores, non sean tolos; asoséguense, ou ¿queren que haxa aquí unha morte? Cesou estonces a pelexa. Acupou cada un o seu lugar, e acercándose ó xuez un dos demandantes, o mozo que peneirando estivera en fariña toda a noite, faloulle ó oído: -Señor, ouservando estiven os movementos todos desa rapaza e, ou está encantada, ou trai consigo un encanto. Sírvase usía mandala volver mañá, e ó tempo de entrar na audiencia que o aguacil, sin que a rapaza se aperciba, lle tape o bico mentras eu a rexistro. -¿Y si nada se consigue? -Señor, ¿quen sabe? -Lo pensaré. Saíu o mozo pra fóra e dixo enseguida o xuez: – Se suspende la audiencia de este día; retírese la demandada y mañana, a la hora de hoy, comparezca de nuevo ante el Juzgado. Pois amigo ó outro día, a penas se abriu a porta da sala da audiencia e cando a muller iba a entrar, bótalle unha mán polo lombo o aguacil, tápalle coa outra a boca, bótalle o mozo tamén man á faltriqueira de lenzo que levaba por riba do refaixo e, vendo dentro unha cunquiña, tanto quixo apreta-la faltriqueira, que, como a cunquiña era de barro mal cocido, toda se esfarelou i adios encanto. Estonces o aguacil tiroulle a man da boca, levouna a decrarar e decrarou a verdá do caso, hastra o sitio en que o lagarto aparecera. Vaise alá o xuez, e o escribao i os aguacís, vanse tamén os demandantes, xúntase alí un fato de mocedá, e postos todos en busca do lagarto, que tomando estaba o sol ó pé dun valo, mátano en seguida, cólgano alí nun pau e cada un dá volta pra a súa casa, menos o mozo que a cunca esfarelara. Este veuse á da rapaza, fala com ela, pídella a seu pai por muller, i a noiva do lagarto, a máis nova das tres hirmás, casou primeiro que as outras dúas.

HÉRCULES DE EDICIONES -GALICIA DE CONTO (VALLADARES, M. (REC.), 1888: Galicia humorística, t. I, núm. 7, Santiago de Compostela.)

,

O RENTÁBEL OFÍCIO DE SER NEGRO (III)

Publicado o13/09/2023por fontedopazo | Deixar un comentario

Por unha “reválida” de quarto ano oferecía-me nove mil pesetas; por unha de sexto, doze mil. As asignaturas soltas, segundo as dificuldades, andabam entre dous mil e quatro mil. Aceitei tudo sem protestar, tudo com entusiasmo, como se de golpe a prosperidade tivéra vindo ao meu encontro por unha cabriola do destino. Aquilo podía ser um dinheiral. Eu, non me parei a pensar, se me importaba, os benefícios que aquel esqueleto conseguía . Durante os meses de Maio, Xunho e Xulho fun, sucessivamente, os seguintes indivíduos: primeiro, Jordi Casademunt, ao qual lhe aprobei tudo o que lhe quedaba de quarto e a “reválida”; depois, Manuel Pérez Monzó, ao que se lhe tinham atragantado latím e grego de 5.º; e, por último, Joan Casamajor, a quem resolvím a “reválida” de sexto. Ou sexa, que em apenas cinco meses mudei três vezes de personalidade com lixeiríssimos câmbios de caracterizaçón: unhas vezes com óculos e outras sem eles, em ocasións penteado com raia e, outras com o cabelo rapádo quase a cero. E non me convertím em Nieves Villalba Sabater de puto milágre. A avarícia, ou a necessidade, de Don Antonio non lhe permitía pôr-se limítes. Mas quando o falsificador se meteu no sarilho de substituir a fotografia do libro de estudos, caíu na conta do despropósito e deu marcha atrás. Póida que o examinador non comprobára o libro; mas podía acontecer que sim, era o mais normal. E, a ver quém tragaba que eu, com aquela cara de réprobo e mal barbeáda, me chamaba Nieves. -“Som um professional e non vou xogar-me o tipo por ninguém. Uns canalhas desvergonzados, é o que sois vossas excelências”. Nieves Villalba, tívo que cargar com os “suspensos”, porque o negócio de Don Antonio estaba a meio desarrolhar e ainda non contaba com mulheres tán sabídas em latines. Nem tán pícaras. Nem tanto de fiar, como eu. Total que, entre unhas cousas e outras, afanei um dinheiro que me daba muita seguridade para andar polo mundo. E descubrím que tinha boa manha para dilapidar o que com tanta facilidade ganhaba. Durante um tempo acabárom-se as fámes. Em Septembro dediquei-me a outra “reválida” que apareceu, para um protésico dental, ou sexa mecânico da boca, que necessitaba de um dentista titulado como aval da sua clínica. O aluguer do título custába-lhe um olho da cara. Essa “reválida” saquei-lha com unha nota de dezoito e meio e o home, Arsenio Puig Conde, entusiasmou-se tanto com o seu novo historial académico que quixo conhecer-me. Don Antonio, o zacâna, esteve demorando o encontro mentras púido, até que, ao fím, non tívo mais remédio que ceder. Do encontro com Arsenio Puig, saltou unha cousa: o conhecimento de que o excomulgado quedaba, polas suas labores de tercería, com mais do dobro do que me daba. De certo modo, carecía de razón para pôr-me como me puxem, pois Don Antonio cumpríra com as tarifas pactádas. Mas unha cobíça malvada, que nunca tivéra suspeitádo em mím, encendéu-me o ánimo tanto que por pouco desconxunto o taimado esqueleto. Arsenio Puig tinha-lhe pagado pola “reválida” vinticinco mil pesetas. E, os meus honorários, deshonrosos se queremos, mas honorários pactádos ao fím e ao cabo, eram saldados com seis mil pesetas.

JAVIER VILLÁN E DAVID OURO

.

GALIZA DE CONTO (XANÍN-EL-OSO)

Publicado o17/09/2023por fontedopazo | Deixar un comentario

Dizque hai muitos anos, había unha rapacía mui ben guapa nun lugar da serra. Un día mandáronna lendar no gado no monte e condo estaba alí, viula el oso. Daquela el animalón quixo levala con el, pero ela negouse, así que el oso garroula e levoula para a súa cova. Cuidoula muito ben, pois cada día leváballe un pouco de mel, amoras e máis cousas para que non tivese fame ninguha, pero cada vez que el salía da cova, poía un penedo ben grandón delantre pra que ela non fuxise. En pasando delas horas, os pais da moza preocupáronse al veren que a filla non volvía para el lugar. Al outro día fixeron uha xunta todos os vecíos e saliron buscala, pero cansaron al cabo duns días e volveron para el lugar coas maos baleiras. Pasaron delos anos nos que todos pensaron que a rapaza morrera. Entrementres, a rapaza tevo un fillo que era metade oso e metade humano, al que chamou Xanín, e que estaba todo cuberto de pelos pardos como os osos e era tan forte como elos. Nin Xanín nin súa mai podían salir da cova, conque vivían alí metidíos sempre ambos delos sen saberen nada del que había por fóra. El oso vía dacondo con algo para comeren e lougo pechaba a porta coel penedo grandísimo. El rapacín, da que medraba, íase fendo máis e máis forte, até que un día tevo forza a esgalla para mover na pedroa que torgaba a porta e puderon salir el e súa mai. Da que corrían monte abaixo, víulos el oso e quixo perseguilos, pero xa elos estaban mui lonxe e non foi a garralos. A moza volveu para el sou lugar, mais como pasaran muitos anos xa ninguén se recordaba dela. Pero os sous pais acordáronse ben desque a viron e acolléronna muito ben. Lougo acenaron para el neno que parecía un oso e perguntáronlle á filla quen era aquel. Ela respondeulles: -Este é meu fillo. Chámase Xanín. -Pois semella un oso – dixeron os sous avolos. E dende aquela chamáronlle “Xanín-el-Oso”. Os vecíos da aldea xuntáronse pra iren á cova del oso. El animal, que estaba alí, sentiulos vir e antes de que puderan atrapalo, botou a correr monte enriba, logrando escapar dos vecíos por ben pouco. Xanín seguiu a medrar e houbo ir á escola, pero non se levaba cos compañeiros. Era muito máis forte que elos e estaba todo el día en agarradelas porque elos se rían del. Por eso, un día díxolle á súa mai: -Madre, eu hei marchar. Eu non podo vivir máis aquí onde todos me tein por un oso. A mai quedou ben atristallada, máis Xanín, que daquela xa era todo un mozo, marchou del lugar. Botou a andar al rebolón, até que uha mañá, da que cruzaba un bosque chen de árbores, atopou un homón que estaba sentado sobre un toro caído e tía toda a facha de ter muitísima forza. Xanín miroulo un pedazo. Comprobou que despois dun intre e estar sentado, el home ergueu-se e foi até el árbore máis próxima e arrincábala coa forza dos sous brazos. Díxolle lougo Xanín: -Bon día. ¿Como te chamas? -Chámanme Arrincapinos. -Eu son Xanín-el-Oso. ¿Queres vir comigo? -Está ben, eu xa tou ben chen deste traballo. E dende aquela, Xanín-el-Oso tevo a Arrincapinos como compañeiro. Andaron os dous durante algún tempo, e para volaren en cuartos fían os labores que os vecíos das vilas polas que pasaban lles encargaban, e elos faíannos de présa e ben. Nesas estaban, condo foron cruzar un río e atoparon un barqueiro que pasaba a xente duha ourela para el outra. Era un paisano mui ben forte que movía a barca toda chea de xente solo con empuxar dun pértigo que espetaba no fondo del río. Así faía a barca moverse. Falou Xanín con el: -¿Préstache el tou traballo? -Para nada. -Queres lougo, vir con nós que de seguro volamos en muitos máis cuartos faendo as xeiras que nos encarga a xente por aí? El barqueiro dixo que si e marchou con elos mui contento. Os tres foron fendo cuartos de vila en vila, até que chegarón onde vivía el rei, que estaba mui apurado polo que estaba a pasar no sou palacio. Condo soubo el monarca que estaban aquelos tres personaxes no sou reino, féxolos chamar e díxolles: Hai un trasno que roubou mía filla e que me está a alouriar. A ver se vós sodes a mandalo lonxe de aquí. Cuntáronlles que el trasno vivía nun palacio del outro lado del río e non se podía pasar deiquia alí de ningún xeito. Xanín-el-Oso, Arrincapinos e Pertigueiro -querse dicir, el barqueiro- chegaron deiquia el río que ninguén non podía atravesar. Dixo Xanín al pertigueiro: -¿Por que non nos axudas a pasar del outra ourela? El pertigueiro colleu un casqueiro mui grande de carballo e mandou aos amigos que subisen. Lougo empuxou el toro al augua e púxose a cruzar el río coa axuda del sou pértigo. Condo chegaron al outro lado, erguíase diante delos un castelo de altas torres que rabuñaban as nubres e as súas paredes longas non permitían que ninguén, no caso de que tivese cruzado el río, pudese chegar al crume delas. Había uha porta de castañeiro que para facela houbo que talar todo un souto coel aquel de sacar toda a madeira. Xanín dixo a Arrincapinos: -¿Por que non arrincas esa porta? E Arrincapinos púxose enfrente da porta, meteu os didos pola fendedura de embaixo e así podela erguer abondo como pra sacala das ántolas. Así, acabou de quitar na porta del sou sito e tirou nela sobre el río, fendo daquel xeito uha ponte ben guapía. Condo tiveron paso libre, entraron os tres. Xanín encamiñouse á sala principal del castelo e alí atopou a princesa mais el trasno, que era feo de meter medo. Condo aquel viu a Xanín, espetoulle: -Fuche mui xeitoso para chegares até aquí. A ver se es quen a me vencer coas espadas. Escolle a que queiras. Na parede del salón había dúas espadas: uha vella e ferruxenta e outra nova e limpa. Todo convidaba a escolher a nova, pero a princesa achegouse a Xanín e díxolle. -Colle a vella e ferruxenta, que che é mellor. Xanín féxolle caso e colleu a que ela lle indicara e dixo al trasno: -Eu luitarei coa vella e ferruxenta. El trasno riuse porque cuidaba que el rapaz era un fato. Empezaron a se bater coas espadas e axiña Xanín comprobou que a súa cuase que se movía sola e petaba con forza na espada del trasno, el cual caeu vencido de alí a pouco. Xanín púxolle a súa espada na testa e díxolle: -Ou marchas desta terra para sempre ou heiche cortar as orellas e a lingua. El trasno houbo dicir que si e prometeu non volver máis. Despois, Xanín regresou cos sous amigos onde el rei, el cual deulle a mao da súa filla e casaron e foron felices.

FRÍAS CONDE, X., 2000: CONTOS E CANTIGAS EONAVIEGOS, VTP EDITORIAL, XIXÓN. (GALICIA DE CONTO – HÉRCULES DE EDICIONES)

.

GALIZA DE CONTO (A ALBRE DAS TRES TORONDAS)

Publicado o18/11/2023por fontedopazo | Deixar un comentario

Ele foi unha vez un fillo dun rei, que cando voltaba de unha cazata, ouviu falas de muller que non entendia; quixo saber que era, e viu unha moura a partir unha cruz con unha macheta; ao fillo do siñor el rei pareceulle que aquelo non estaba ben feito, e dirixiuse á moura a lle tira-la cruz das mas; profiaron un pouco, mas, gañou o home, e daquela a muller, sulfúrea, comenzou de bradar na súa lingua estrana, pra logo, ollando ao rapás, botarlle unha maldición: -¡Inda ti vaias parare a albre das tres torondas! Dende aquela, o fillo do siñor el rei, debecía por saber o que era a albre das tres torondas, e como tiña de facer pra dar con ela, e foi tanto o que medrou o seu anceio, que un día dispuxo de a ire buscar, e montando no seu cabalo, Pensamento, botouse polo mundo na súa precura. Moito andivo, moito, non deixou porta sen perguntar nela, e dimpois de tanto andar, chegou ao cabo á casa das estrelas; cando petou na porta, aparecéuselle unha velliña enrugada, máis vella que o tempo, e demandoulle: -¿E logo, ti que é o que queres, rapaz? -Siñora -dixo o fillo do siñor el rei-, eu saín da casa na precura da arbre das tres torondas, e non dou con ela, non atopo quen me de razón. -É que está moi lonxe, moi lonxe, mas, non sei onde ele é. Se quixeres agardar un pouquecho, logo virá a miña filla máis vella, que esa si sabe onde é. O rapaz agardou, e de chega-la filla, entrou na casa decindo que traguía moita fame e que alí recendía a carne molar de home novo. A nai díxolle que era certo, que chegara un rapaz que andaba na precura da arbre das tres torondas, e que se poidera queríao axudar de boa gana; a filla máis vella quería comer e ao cabo díxolle á nai: -Mándeo á casa do sol, que alí o meu irmán, ele ha saber -e a vella mandou ao fillo do siñor el rei, que fose perguntar na casa do sol, e alá foi. O fillo do rei emprencipiou o novo viaxe, e de chegar á casa do sol, mandárano que fosse á casa da lúa, que como muller era sabedora de máis cousas; e na casa da lúa, tivo que agardar á súa volta, porque chegou cando era noite, e a lúa andaba fóra. A lúa tampouco sabía onde estaba a albre das tres torondas, mas, díxolle: -Vaite da miña parte á casa do ar, que ele corre toda a terra e amais de saber desa arbre da que ti andas na precura, ele mesmo guiarache se eres home a andar como ele anda. Chegou por fin o fillo do siñor el rei á casa do ar, e de lle dicir que o mandara a lúa, recibiuno moi ben, prometéndolle de o servir, non embargantes díxolle: -Eu levar, lévote, mas, ¿ti sabes que para ires tes que marchar de par de min? Mira, que si non corres ben, deixareiche no camiño. O rapaz brincou no seu cabalo, e coa mesma díxolle ao ar: Veña xa; vostede ande ben, siñor, que eu heino seguir. E partiron os dous, e daquela o ar, vendo correr o cabalo Pensamento, dixo ele: -Non coidei que foses tan lixeiro; sei que aínda corres máis que min. -Como non hei ser siñor, se ao meu cabalo chámolle Pensamento, porque corre tanto como corren os pensamentos. Ao cabo, o fillo do siñor el rei chegou a un lindo xardín onde se atopaba a arbre das tres torondas, e daquela o ar, asinalandolle pra ele díxolle: -Eis, ahí tes a arbre das tres torondas. O fillo do siñor el rei, decontado que as viu, pillounas sen perda de tempo, e brincando outra vez no cabalo, botouno aos catro pés, do po do camiño e de tanto correr de acabalo, gañou moita sede, quixo matala, e non atopou fonte, nen pinga de auga; lembrouse das tres torondas que levaba no farde, e cavilou que ben podía abrir unha pra se refrescar a gorxa, e abriuna; de o facer, apresentóuselle unha fermosa doncela que sen perda de tempo demandoulle: -¿E logo, ti tes auga pra me lavar, pieites pra me peitear, e un espello pra me mirar? -Non, dixo o fillo do siñor el rei, pois o rapaz non tiña ningunha de estas cousas, e daquela a moza decíndolle: -Non sabes canto é o que perdiches -voltouse á toronda. Quedou moi sentido o home e seguiu o seu camiño; máis adiante, xa esligaba coa sede, abriu outra toronda, e outra vez aparecéuselle unha fermosa doncela, máis linda e xangal que a de enantes, decíndolle como a primeira: -E logo, ti tes auga pra me lavar, pieites pra me peitear e un espello pra me mirar? -Non, -voltou a lle dicir o fillo do siñor el rei, pois o rapaz non tiña tampouco ningunha de estas tres cousas, e daquela a moza, dicíndolle tamén: -Non sabes canto é o que perdiches- voltouse á toronda. Quedou tan sentido o home como quedara a primeira vez, e prometeuse non abri-la terceira toronda, por mais sede que tiver, até se facer coas tres cousas que as rapazas pedían, e precurou pieites e mais espello, e en chegando diante de unha fonteliña, abriu a terceira toronda, e a doncela era ben máis belida que as devanceiras, e cando lle pediu a auga pra se lavar, os pieites para se peitear, e o espello pra se mirar, o fillo do siñor el rei foille dando cada cousa, non desaparecendo a muller que quedou onda ele, e casaron. O fillo do siñor el rei, mandoullo a decir ao seu pai, e agardou que chamara por ele. No seu tempo, a doncela trouxo un fillo, o siñor el rei mandounos a chamar aos tres, e tanta era a présa que o rapaz tiña por levar onde os seus pais os siñores reises a linda muller que tiña, e mais o pequeno, que de contado poñéronse en camiño. Chegados a unha fonte, ao pé dun carbalho, xa na raia do reino do pai, o mozo ordeou de se adiantar ele na precura de unha carroza e roupas de festa pra facer unha boa entrada no pazo reial, e deixou a muller, encargándolle moito de se non deixar vere de home nen de calesquer outro humán. Cando a nai na beira da fonte tiña o neno no colo, presentóuselle a moura sen que a vise, escomenzou por aloumiñar no pequeno e moito foi o que o louvaba pra gaña-la vontade da nai, e dimpois de parolar un pouco díxolle a ela de lle facer un lindo peiteado para cando o seu home viñer; confiouse a rapaza, e foi daquela cando a principesa deixouse gustante que a outra a peiteára, cando a malvadosa moura, aproveitando o conxeito de lle andar no cabelo, espetoulle unha agulla enmeigada na cabeza e de súpeto trocouse nunha pomba que voou ao carballo, pillando a moura o neno, e poñéndose no canto da nai. Non tardou en voltar o fillo do siñor el rei, e de ver unha muller tan feia e requeimada, fireuno tanto, que se non puido calar, e díxolle: -E ti, muller, ¿como foi pra te virares tan feia? -E, como había sere, tanto tradache, tanto tradache, que acabou por me toma-lo sol. O fillo do siñor el rei entrou avergoñado na casa do pai, facendo por non seren vistos; ao siñor el rei, lle non gustou cousa a nora, e tomoulle moito a mal ao fillo, que o enganara levando a aquela muller para o pazo reial; non embargante, a nora do siñor el rei quedou na casa, e víase moi satisfeita. Ao mesmo tempo que o cortexo do fillo do siñor el rei pasaba polas portas do pazo, o xardiñeiro do siñor el rei viu chegar unha pomba que dende aquela, deu en revoar polas arbres da horta, e de gañar fieza chegábase a ele a lle dicir: -Xardiñeiro, xardiñeiro, ¿como é que lle vai ao fillo do siñor el rei coa súa moura? E respondíalle o xardiñeiro: -Moi ben, siñora. Logo, e sempre o mesmo, voltaba a lle pergunta-la pomba: -¿E o filliño que fai? -Unhas veces ri, e outras veces chora. E despois de falar o xardiñeiro facía a pomba cal se chorar: -E, a probiña da súa nai por eiquí tan soia. O fillo do siñor el rei, cando soubo da pomba, deu orde de a apillar sen lle facer mal; e cañárona ben, que a pomba era moi manseliña, e levárona pra casa do fillo do siñor el rei; a moura, de que a viu, quixo que a mataran; o neno, tomoulle moita lei, e un día, o fillo do siñor el rei, acariñándoa, deu coa agulla da cabeza, e turrando por ela arringoulla; desfeito o encanto, trocouse outra vez na muller do fillo do siñor el rei, e de se descobrir a malvadez da moura, o siñor el rei, dispuxo que a botaran nunha caldeira de aceite fervendo.

GALICIA DE CONTO (HÉRCULES DE EDICIONES) CARRÉ ALVARELLOS, L. (S. A.): “CONTOS POPULARES DA GALIZA” (MUSEU DE ETNOGRAFIA E HISTÓRIA, PORTO)

.

GALIZA DE CONTO (O PRATO MÁXICO)

Publicado o15/01/2024por fontedopazo | Deixar un comentario

Catro orfos que andaban a pedir por portas botáranse a descansar na beira dun camiño, cando pasou unha muller que lles dixo: -Eu non teño pan que darvos, mais tomade este prato de ouro. Se o brillades ben todas as noites havos defender na vida. Os nenos déronlle as gracias e seguiron camiño. Á tardiña foron pedir pousada nunha casa onde moraban dous vellos que os puxeron a cear con eles e despois acomodáronos no faio. Alá polo medio da noite a vella sentíu que os nenos estaban a brillar no prato de ouro, e foillo contar ao home. E el díxolle: -Vai roxar o forno, que habemos meter os pícaros dentro e facernos con ese prato. Mais os nenos, que estaban a escoitar, saíron da casa ás carreiras perseguidos polos vellos, e non pararon ata chegar a un río. E vendo que non tiña paso, puxéronse a brillar no prato dicindo: -¡Platito, platito, por ben brillar axúdanos a pasar! E do prato comezaron a saír outros que se puxeron sobre da auga facendo unha ponte pola que pasaron os nenos. E cando foron pasar os vellos, os pratos desapareceron, e eles afogaron.

PISÓN, X. ; LOURENZO, M. ; E FERREIRA, I, 1998: CONTOS DO VALADOURO, EDICIÓNS A NOSA TERRA, VIGO.

.

GALIZA DE CONTO (SANTA DORA)

Publicado o09/03/2024por fontedopazo | Deixar un comentario

Unha vez ía un rei paseando polo seu reinado e pasou por diante da casa onde vivía Santa Dora con dúas irmás máis, que estaban todas tres nun corredor para velo pasar. A máis vella díxolle que se a collía por muller habíalle facer un vestido sen costura ningunha. A do medio díxolle que se a quería a ela, que lle faría unha camisa sen puntada ningunha. Pero el seguía sen facerlles caso. Só llo fixo a Santa Dora cando lle dixo que, se casaba com ela, habíalle dar dous fillos, cunha estrela de ouro na fronte cada un. O rei pensou que sería moi bonito ter dous fillos coas estrelas de ouro, e foi e pediulle palabra de casamento. Casaron con moito rumbo e despois levou para o seu palacio ás tres irmás e, ao pouco tempo de que casara, tivo que marchar para moi lonxe, á defensa. Como Santa Dora dixera, deu a luz e trouxo un meniño e unha meniña, cada un cunha estrela de ouro na fronte, pero como as irmás lle tiñan moita envexa, colleron as criaturas, atáronlles uns tirelos na fronte para tapar as estrelas, e botáronas río abaixo metidas nun caixón, facéndolle ver ao rei que truxera dous gatos negros. O rei, cando recibiu a carta das cuñadas, entráronlle ganas de matar á muller, pero pensou que a morte era pouco castigo e mandouna emparedar para que morrese de fame. Pero non morreu, porque a Virxe botáballe pan e auga para que vivise. O caixón que levaba os meniños marchou polo río abaixo ata que quedou atrancado na cal dun muíño, facéndoo parar. O muiñeiro saíu afora para ver o que pasaba e, ao ver aquel caixón, pensou que iría cheo de diñeiro e sacouno correndo. Chamou pola muller para que lle axudase a abrilo e atopáronse cos dous meniños. Quedaron un pouco un mirando para o outro sen saberen que ían facer deles, porque eran pobres e xa tiñan un fillo, pero por últimas acordaron quedarse con eles. O muiñeiro non se marrou cando creu que o caixón ía cheo de diñeiro pois, dende que tivo os meniños na casa, cada día lle marchaban máis dereitas as cousas e estaba en camiño de se poñer rico. Os meniños espoliñaban moito e eran moi listos. Mandáronos á escola na compaña do fillo e eles eran tan listos que ao pouco tempo, xa o mestre non tiña que lles ensinar. Pero o fillo do muiñeiro era tan burro que non aprendía nada, e por eso tiñalles moita rabia aos outros e sempre lles andaba chamando lomeadas, entre elas “atopados”. Un día os meniños preguntáronlle ao muiñeiro que por que o irmán (eles pensaban que eran irmáns) lles andaba chamando “atopados” sempre. Entón o muiñeiro contoulles todo. Eles, ao saber que o muiñeiro non era seu pai, quixeron marchar polo mundo adiante e, anque o muiñeiro non os quería deixar marchar, eles teimaron tanto que non tiveron máis remedio ca deixalos ir, pero antes déronlles comida para o camiño e sete pesos, pois eles non quixeron máis cartos. Botaron a andar polo mundo adiante ata que chegaron a un lugar onde atoparon un home morto na rúa, e preguntaron por que non o enterraban. Respondéronlles que era porque non deixara nada cando morrera e ningúen lle quería pagar o enterro. Preguntaron canto custaba enterralo e dixéronlles que sete pesos e, como os tiñan, pagáronlle o enterro e seguiron o seu camiño. Chegaron cerca do palácio do rei e fixeron alí unha horta que era un xardín precioso, con tantas flores e tantas plantas que admiraba a toda a xente. Todo o mundo se preguntaba de onde virían aqueles rapaces e todos lles ían ver a horta, polas maravillas que tiña. E tanto falaron da horta, que tamén as tías dos rapaces foron vela. En canto chegaron xa coñeceron aos sobriños, e quedaron coma se viran visións, pois elas pensaban que afogaran. Coñecéronos porque os tirelos que lles ataran á cabeza inda os traían e ningúen fora capaz de desatárlellos. Volveron para o palacio e empezaron a pensar no que faría o rei se chegaba a ir ver a horta dos rapaces e os coñecía. E, como os rapaces tiñan cada vez máis fama de sabidos, procuraban non deixar nunca ao rei só, para estorbar que ningúen llo dixese. E, por últimas, foron falar cunha bruxa para que lles dixese como habían de facer para botalos de alí. Respondeulles que, se lle pagaban ben, xa ela se encargaría de quitarlles o estorbo de diante. A bruxa emprincipiou a ir pola horta todos os días, alaudoulles as cousas que tiñan nela e díxolles que aínda lles faltaba unha cousa. -¿E logo que é? -Unha música harmoniosa. -¿Onde a hai? -No castelo de Irás e Non Volverás. Os dous irmáns estiveron falando de ir buscar a música, e acordaron de que marchase el buscala, deixando de consigna un pan que se había volver en sangue se lle pasaba algunha cousa mala. Marchou el buscar o castelo e, no camiño, saíulle a figura do home que mandaran enterrar, que lle dixo: -Mira, no castelo haberá tres músicas: unha que toca moi ben, outra toca medianamente namais e outra dun tocar moi tristeiro, que non ha gustar oíla. Ti colle a do tocar tristeiro, pois se colles a que toca mellor, ¡cérranse as portas do castelo e quedas pechado dentro! O rapaz foi ao castelo, viu as tres músicas e fixo caso do que lle dixera o home, collendo a música do tocar máis tristeiro e, cando chegou á horta toda a xente quedaba admirada polo ben que tocaba. A bruxa quedou levada do demo cando viu que o rapaz non quedara preso no castelo, pero púxolle moi boa cara e díxolle: -¿Ti viches que música máis bonita? Pois inda faltan máis cousas neste xardín. -E logo, ¿que falta? -Unha fonte preciosa. -¿Onde a hai? -No castelo de Irás e Non Volverás. -Pois vou buscala. No camiño encontrou o home da outra vez, que lle dixo: -Encontrarás tres fontes dentro do castelo: unha que bota auga moi clara, outra que a bota algo alodada e outra que a bota alodada de feito. Ti colle a auga da fonte que a bota mais alodada, ¡senón cérranse as portas do castelo e quedas preso nel! O rapaz volveu facer caso do home e colleu a auga da fonte máis alodada, pero cando a puxo na horta formouse unha fonte preciosa que era a admiraçón de cantos ían vela. Cando a bruxa volveu por alí e viu que o rapaz outra vez en salvo non sabía que pensar. Púxolle moi boa cara, coma sempre, e díxolle: -Mirade inda falta outra cousa para estar o xardín completo. -¿Que falta? -É o paxaro que o fala todo. -¿E onde está? -Está no mesmo castelo de Irás e Non Volverás. Volveu o rapaz ao castelo de Irás e Non Volverás e, no camiño, saíulle o home das outras veces, que lle dixo. -No castelo de Irás e Non Volverás haberá tres paxaros, um moi falador, outro que fala algo e outro que parece que está malo, co bico metido debaixo dunha ala, moi morriñoso. Ti colle o paxaro morriñoso, pois xa sabes que se colles un dos outros, as portas cérranse e alí quedas para sempre! Pero o rapaz non seguíu o consello do home, porque tivo medo de que o paxaro morriñoso lle morrese no camiño, de tan malo como parecía que estaba, de maneira que colleu o que máis falaba. Pero inda non lle tocou cando caíu coma morto e cerráronse as portas do castelo. A irmá, que non facía máis ca estar mirando sempre para o pan, observou que se volvía en sangue e comprendeu que algunha cousa mala lle estaba pasando ao seu irmán e, a escape, marchou alá, a ver se o podía axudar. No camiño presentóuselle o home que lle tiña saído ao seu irmán e díxolle: -Eu son aquel home que mandastes enterrar, que vos quedei moi agradecido. A teu irmán díxenlle o que tiña que facer para que non lle pasase nada e, como foi mal mandado, por eso quedou preso no castelo. Ti non te apures, que todo se ha de arranxar se fas caso de min. Mira, cando chegues ao castelo has ver tres paxaros, un moi falador, outro que fala algo e outro que ten o bico metido debaixo dunha ala, coma se estivera malo. Ti colle este último, ¡pero escoita ben como has facer! Alí haberá tres homes coma mortos, dous á entrada e outro un pouco máis atrás, ese é teu irmán… Colles auga da fonte máis alodada que alí vexas, bótaslle man ao paxaro, salpícaslle unhas pingadas na cara a teu irmán que ha de volver en si e escapades axiña porque se han cerrar as portas do castelo. Fixo ela todo canto aquel home lle mandou e, inda así houberon quedar presos pois cerráronse as portas cando ían saíndo, e inda lle colleron a levita ao irmán, pero ela cortoulla cunhas tesoiras que levaba e escaparon. O paxaro que levaron era a maior marabilla do mundo, pois non había cousa que el non falase, e tiña resposta para todo o que se lle preguntase. Tanto e tanto se falou da marabilla do paxaro e das demais que había na horta, que chegou aos oídos do rei, que tamén quixo ir ver. Andou mirando todo e, cando chegou diante do paxaro, este non quixo falar máis e meteu a cabeza debaixo dunha ala. Entón preguntoulle o rei por que facía aquelo e respondeulle o paxaro: -¡É porque ti vives enganado, e estás facéndolle unha insustiza á túa muller…! E foille contado todo o que pasara, e díxolle que para facer xustiza que tiña que queimar as prendas que mais quería. Quíxolle desatar as cintas aos fillos para ver se fiñan as estrelas pero non foi capaz. Entón o paxaro díxolle que fora buscar a raíña, pois era a única persoa que o podía facer. -Si -respondeu o rei -. ¡A pobre estará en cinzas! -¡Non! -respondeu o paxaro- A raíña é santa e está viva. O rei, ao oír aquelo, púxose louco de contento e mandou a escape por ela e desatoulles os tirelos aos filhos, que facían dez anos aquel día. A raíña quería que o rei lles perdoase ás irmás, xa que tanto lles quería, pero el respondeulle que todos os castigos eran pequenos para o que fixeran, e mandounas queimar tal como lle dixera o paxaro.

HARGUINDEY, H. E BARRIO, M., 1999 (4ª ED.): ANTOLOXÍA DO CONTO POPULAR GALEGO, ED. GALAXIA, VIGO.

GALICIA PARA SOÑAR (GALICIA DE CONTO) HÉRCULES DE EDICIONES.

.

GALIZA DE CONTO (OS TRÊS FILHOS DO REI)

Publicado o04/05/2024por fontedopazo | Deixar un comentario

Era unha vez un rei e a muller do rei, e tiveron un fillo, e a irmá da muller, que fora asistida no parto, colleu o rapaz e botouno polo río abaixo metido nunha cesta e, no seu canto, levoulle ó rei un gato. Á beira de aquil río, e moito máis abaixo, vivía un senhor, amigo do rei, que viu a cesta co meniño e recolleuna e criou o neno, sin saber quen era. Outro ano volveu ter outro fillo a muller do rei e a irmá tamén o botou polo río abaixo, como fixera co primeiro. E tamén aquil amigo do rei o recolleu, como tiña recollido ó seu irmau. Pra outro ano volveron a ter os reises outro fillo, e a cuñada do rei fixo con il o mesmo que fixera cos irmaus, e tamén iste foi recollido por aquil señor que vivía à beira do río. Entón o rei coidou que a culpa de todo aquelo a tiña a súa muller e mandouna prender, sin se decatar que a que facía o mal era a súa cuñada, que tiña envexa da irmá e quería que o rei a matase pra pórse ela ó seu canto. Pasaron moitos anos e aqueles rapaces medraron e puxéronse moi guapos e, como eram moi bos cazadores, matinaron de sair pra un monte a buscar a Fortuna e cazar un paxaro moi bonito que había alí. Saíu primeiro o máis vello e ó se despedir dos irmaus deixoulles un espello e díxolles: -Si vedes que iste espello, está limpo, é señal de que estou ben, mais si vedes nil un lixo de sangue, é que estou morto. E botou a andar cara ó monte e, indo de camiño, atopou con un home de barbas moi longas, que lle preguntou onde iba, e o cazador díxolle que iba na precura da Fortuna; entón aquil home deulle unha bóla moura e díxolle: -Pois toma esta bóla e bótala a rodar, e vai tras dela, e ten moita conta con us bechos mouros, que che han de saír ó camiño, e han de rubir por ti e mais polo cabalo. Non lles dés tino, pois xa foi pra alá moita xente e ninguén volveu. O cazador deulle as gracias e, botando a rodar a bóla, seguiu tras dela e chegou a un sitio donde principiaron a saír unhos bechos mouros, que deron en rubir polo cabalo e mais por il enriba, e o cazador volveu a cabeza, pra tornalos, i entón quedaron feitos de pedra moura il e mais o cabalo. Un día os irmaus miraron o espello e viron que tiña un lixo de sangue. Entón dixeron: -O noso irmau morreu. E dixo o que era mediano: -Vouno buscar. Antes de se poñer ó camiño deixoulle unha navalliña ó irmau que quedaba e díxolle: -Si ves que está limpa é señal de que estou ben, e si se lixa de sangue, é que morrín. E saíu en precura do irmau, e topou co home das barbas, que lle preguntou onde iba. -Vou buscar a Fortuna e ó meu irmau, díxolle o cazador. -Pois toma esta bóla, contestoulle o vello, e bótala a rodar e vai tras dela, e ten moita conta con us bechos mouros, que che han de saír ó camiño e han de rubir por ti e mais polo cabalo. Non lles des tino, pois xá foi pra alá moita xente e ninguén volveu. O cazador sigueu tras da bóla e chegou a un sitio e principiaron a rubir polo cabalo e por il unhos bechos mouros e volveu a cabeza pra tornalos, e quedaron os dous de pedra moura. O irmau máis pequeno viu que un día aparecía lixada a navalliña e dixo: -Meu irmau morreu, vouno buscar. E saíu polo mesmo camiño que levaran os irmaus e levaba os bolsillos cheos de algodón. Cando chegou onda o home das barbas longas, iste preguntoulle onde iba, e díxolle o cazador máis pequeno: -Vou buscar ós meus irmaus e mais a Fortuna. -Pois toma esta bóla e bótala a rodar e vai tras dela, e ten moita conta con us bechos mouros, que che han de saír ó camiño e han de rubir por ti e máis polo cabalo. Non lles dés tino, pois xa foi pra alá moita xente, e ninguén volveu. Entón o cazador deulle as gracias, colleu a bóla, botouna a rodar, e saíu correndo tras dela, despois de meter algodón nos ouvidos. E como levaba os ouvidos tapados, non se decatou de que lle rubían os bechos mouros e chegou onda a Fortuna, e colleu moito ouro, e o paxaro bonito e desencantou a douscentos homes, que alí estaban dacabalo dos seus cabalos convertidos en pedras mouras. E saíron dalí todos xuntos e, cando chegaron á casa, aquiles cabaleiros déronlle un banquete ó seu salvador, ó que asistiu o rei. No banquete falou o paxaro bonito e contou a historia dos tres irmaus, descobrindo quen eran, e o rei, ó sabelo, abrazounos e levounos pro seu palacio e sacou á muller da cadea onde estaba presa.

GALICIA DE CONTO (HÉRCULES DE EDICIONES). FERNÁNDEZ OXEA, X. R., 1968: Santa Marta de Moreiras, Edicións Castrelos, Vigo.

.

OUTROS TEMPOS

Villegas e non Billergas. Como Billergas o coñecín. Inda que o seu apellido, o autêntico sen deformacións, é Villegas. Consta no Rexistro Civil. Certo. Con todo, lémbroo como Billergas e, agora, o nome adulterado soame autêntico, máis á Castiñeira, que era o seu barrio e mailo meu. No físico semellaba un Don Pepote televisivo, “Made in Ponteareas pillabán”. Alto, mal vestido, (¡Qué remedio!), con inxenio, garrido e suxo. ¿Difícil? ¡Cecais! E aí está a perfección estética. Quedemos, pois, con Billergas, e tentemos situalo. Discurrían os seus anos derradeiros. Xa enviuvara dúas veces. Non moi agradecido o matrimonio, desconfiaba de tales unións. Compartía o fogar cunha compañeira semellante en feitura e edade. Andaban polos setenta e cinco. O crego, fidel ó seu deber, visitaba á parella, e invitábaos ó que chamaba “regular a súa posición”. Chovían razóns. Billergas escudiaas. Nada. Que non quería. Que xa era vello. Que non. Que el casar, xa non. ¿Para qué? ¿Ós seus anos? O Sacerdote teime mil veces, e comprobando que as súas motivacións non facilitavam os desexos pastorais, en tono inquisidor, esíxelles que non durman xuntos. Que é un pecado. Billergas, sentíndoo, (hai que recoñecelo) respostou que non, que xa non había tales pecados; nen un só pecado. ¡Que máis quixeran! E non por desprecio á Santidade. E, Don Mariano, que así se chamaba o párroco, entrando no xogo das circunstancias, falla o pleito, sentenciando: “Billergas, cando menos, durmirás cunha taboa no meio. É menos escandaloso. E non daña o Sacramento”. Xá existía o pasotismo.

M. IGLESIAS SUAREZ (PUBLICADO EM “A PENEIRA” ANO I – 1984)

.

GALIZA DE CONTO (OS FILLOS DO PESCADOR)

Publicado o15/07/2024por fontedopazo | Deixar un comentario

Unha ves era un velliño que tiña por úneca acupación o levar a cana, corda e anzol, e irse pra beira do río a pescar; cuase sempre tornaba á casa co cesto acugulado de peixes, mais veu un tempo en que a fertuna volveulle as costas, e en van iba día tras día coa cana; o anzol baixaba hastra dar nos limos do fondo, e os peixes fuxían do recramo. Renegando da sorte, e con prepósito de acabar aquela vida tan chea de necesidades, pensou ir por últema vez ó rio; a este fin colleu os trastes e andando, andando topouse no sitio de costume. Pouco habia que tendera a corda, cando sintiu que pesaba moito, e uns tirantazos condanaos. Ó erguela con forza, sacou un peixe moi grande, de linda cor, que meteu no cesto; logo puxo cebo no anzol e dispúñase a botar de novo a corda, mais ouviu unha voz que lle dicía: -Si non me matas, terás o peixe que queiras. Volveuse o home asombrado e mirou que quen lle falaba era o peixe do cesto. -¿Darasme fartura si te solto? -perguntoulle con legría. -Si, velliño; pro anda lixeiro, porque xa me sinto afogado. -Un peixe máis ou menos non é nada; vaite á auga – dixo o pescador, tirando con el no río. Contra o que agardaba, aquel día non pescou migalla, e o mesmo lle pasou o siguente. Xa estaba arrepentido de haberlle dado libertade ó dos cores, cando volveu a caír no anzol. -Non, agora – díxolle – nin Xuncras te salva; inganácheme; pois vas a pagalas. E chimpouno ó cesto. -Pescador – falou dadrento – , non me mates e dareiche peixe dabondo. -Non entendo- repuxo meneando a cabeza. -¡Logo teño que morrer!… -Sin remédeo; na miña casa hai fame, e como caíche ti soilo… -Ben, pois escoita: has de pórme en catro anacos; deles que coma un a túa muller, outro a égoa, outro a cadela e o que sobre espíchalo na horta. -E eu non como nada ¡recorcio! -Ti aúna, convén asina. -Farei o que mandas -respondeu o velliño envolvendo a corda, e co cesto ó lombo, tornou a casa pra comprir todo o que dixera o peixe. Dalí a tres ou catro meses, a muller do pescador pariu dous mozos, a quen puxeron de nome Arrinca-pedras e Retorce-piñeiros. A égoa trouxo dous cabalos. A cadela, dous liós. E na horta naceron dúas lanzas. Os rapaces foron crecendo fortes como buxos; e ó ter vinte anos, dixéronlle ó pai que querían ir polo mundo. Non sin tristura cedeu o vello ós seus deseios; e dándolle a cada un, cabalo, lión e lanza, botoulles a bendición e viunos marchar da aldea. Levaban andado un bo trecho e toparon unha encrucillada. Eiquí -dixo Arrinca-pedras- debemos sopararnos; irmán, toma esta botelliña, eu quédome cunha igoal; si a iauga muda de cor, é porque algún de nós está en peligro. -Ben -respondeulle abrazándoo con ternura. E tomaron por oposto camiño. Na imposibridá de siguir os dous, iremos con Retorce-piñeiros que andivo toda a noite e chegou pola mañan a un pobo vistido de loito. Picado da cubiza ante o estrano do caso, alcurréuselle saber por que a xente andaba chorando polas rúas, as casas tiñan as portas a medio abrir e nos balcóns pinduraban lazos negros; e unha vella deulle a espricación deste xeito. Non é milagre que nos afrixamos; hai perto da vila un culebrón de sete cabezas, grandismo, que tódolos días come súa persoa, e hoxe ás catro da tarde, vén buscar a filla do Rei. Este prubicou un bando en que di que quen mate o culebrón casarase coa filla; pro naide se astreve ¡é tan feo! ¡tan cheo de escamas!… Enteirado Retorce-piñeiros, pensou ir en busca do animal que tan asombrada tiña a xente daquel pobo, e unha hora antes da sinalada, apartouse no sitio por onde había de pasar. Moi logo sentiu o barullo que facía arrastrándose e asubiando por antre os toxos do bosque. Lonxe de se acovardar, baixou do cabalo e embrazou a lanza. O escorpión estaba á súa beira e abría unha das bocas pra collelo. -¡A min lión!, ¡a min cabalo! -dixo choutando riba del e descargándolle lanzazos entramentras os outros lle axudaban cos dentes e as patas. Dempois dunha loita coraxuda, o culebrón deixou de alentar; estaba morto. A vítima escoitara dende o penedo en que se puxera pra recibir a morte, as voces de Retorce-piñeiros, e viu ó lión, polo que un relampo, de legría cruzou a súa alma. O valente mozo arrincou as sete lingoas do mostruo, mais non créndose merecente da filla do Rei, colleu por un camiño que o alexou do pobo. Nisto pasou por onda o culebrón morto un preto; e como sabía o bando que dera o Rei, resolto a aporveitar tan boa ocasión, cortoulle as sete cabezas e persentouse no Pazo a recoller o prémeo que lle foi concedido sin vacilaciós. (…)

HÉRCULES DE EDICIONES (GALICIA DE CONTO) HERMIDA, M. (DIR.), 2001: “RELATOS E OUTRAS PROSAS” DE ROQUE PESQUEIRA CRESPO, XUNTA DE GALICIA.

.

GALIZA DE CONTO (UNHA RAPAZA CHAMADA TUQUÍA)

Publicado o13/09/2024por fontedopazo | Deixar un comentario

Este era un home rico e egoísta que tía muitas terras e grandes rebaños de ovellas e carneiros, que coidaba con gran esmero. Vivía con el unha filla da que taba muy orgulloso polo buena, guapa e traballadora que era. Esta rapaza como era tan caritativa, aporveitaba cuando o pai non taba na casa pra matar un carneiro do rebaño e darlle de comer ós pobres que por eilí pasaban; pero con tan boa sorte que cada vez que mataba un carneiro, aumentaban outros dous no rebaño, de maneira que o pai non se enteraba. O demo, que sempre ta tecendo, foise onde o pai que taba labrando e díxolle: -Oi, compadre, tu tas eiquí traballando e a tua filla quedábache na casa matando un carneiro pra dar ós pobres, e fai eso mismo todos os días. O pai contestoulle: -Home, eso non é verdá, porque eu cunto as ovellas ios carneiros todas as noites e non me falta ningún. -Pois vai agora mismo á casa e xa o verás -contestou o demo. O home votou camiño abaxo cagando raios e cheu de rabia; ó chegar á casa e ver que era certo o que lle dixera o demo, entroulle tal furia que colleu a filla, cortoulle os brazos e levoa mui lexos pra colgala dun árbol e deixala eilí. Pouco despois pasou por eilí un rei que iba de caza e levaba con el dous cais que logo viron aquela mucía colgada e sin brazos. Tanta pena lles entrou ós cais que cada vez que no palacio do rei lles daban a comida, elos iban correndo e subíanlla á rapaza ó árbol pra que non morrera de fame. Co paso do tempo, os cais debecían, e o filho do rei tanto lle extrañaba, que decidiu saír a vixilar a ver que facían ca comida que lles daba. A súa sorpresa foi grande cuando viu aquela rapaza sin brazos eilí colgada. O príncipe, mui conmovido, baixoa eixiña e levoa, en contra a voluntá ela, pro palacio. A reina, cuando viu aquela muller naquelas condiciois, non quería saber nada dela. Pero o Príncipe, a pesar de todo, decidiu casarse con ela. Pasou un tempo io príncipe tuvo que marchar á guerra; desde eilí escribíalle todos os días a Tuquía -que así se chamaba a súa muller-, pero como non tía brazos, era a reina que lle lía as cartas, e con tan mala intención que siempre lle decía o contrario do que lle puñía. Unha vez que o príncipe lle anunciaba nunha carta a chegada ó palacio, a reina leulle: “Vete de mi casa, Tuquía, / yo ya no te quiero / y no volveré ningún día.” A pobre muller pidiulle un último favor á reina: de que lle fixese unha especie de alforxa con unha bolsa pra tras e outra pra diante; nela metería os seus dous fillos e marcharía de eilí. Andando, andando, Tuquía encontrouse no camín com unha muller muy vellía ie pediulle axuda pra poñer os pequenos a mamar; mientras, foille cuntando toda a súa triste vida. Entonces esta anciana díxolle: -Pois xa que fuche tan buena siempre, agora vas ter brazos outra vez. E mientras decía estas palabras: “Cuando Dios lo quería, / tres fuentes nacían: / una caliente, una tépida / y otra fría” apareceron tres fontes onde se iba metendo a muller manca que, de repente, xa se viu con brazos. Logo, anduveron e anduveron as dúas hasta que chegaron a un palacio abandonado cheu de riquezas, donde se quedou a vivir Turquía cos seus fillos. Pasado un tempo, chegou polo palacio un príncipe forasteiro pedindo pousada. Déronlle aloxamento, ie cuando iban cenar, dice uno dos fillos de Tuquía: -Madre, dálle primeiro ó meu padre. A muller, púxose a descalzar ó príncipe forasteiro pra ver se tía seis dedos nun pé e, como así era, reconoceu a seu marido que desde que volvera da guerra non parara de buscala. Ie despois de muitos anos chegou por eilí outro forasteiro muy vellín, muy vellín e morto de fame, pedindo limosna. Esta vez a muller rápido se deu cuenta de que era o seu padre, pero como el no quería darse a conocer, ela cuidou del sin decírlle nada, con todo o cariño hasta que morreu.

FONTEBOA, A., 1992: LITERATURA DE TRADICIÓN ORAL EN EL BIERZO, DIPUTACIÓN DE LEÓN, PONFERRADA. (GALICIA DE CONTO – HÉRCULES DE EDICIONES)

.

DANKE SCHÖN

Publicado o10/11/2024por fontedopazo | Deixar un comentario

Estaba caminho dessa explendorosa lucidez a noite em que quase fixem de “mamporrero”. Tudo mudou com a chegada da parexa alborotadora e, como a vía da iluminaçón acabou com a sua arribada, abrínlhe as portas e participei na festa. Champágne, venha Champagne, eine Flasche Sekt, ríos de Champagne polo rego das tetas de Erika, fecundo desfiladeiro desde o qual o Champagne inundaba o corpo e empapaba-lhe a roupa. Non bebían, atirábam-se o Champagne à cara, contra os seus corpos como chúvia furiosa; e logo rompíam as copas contra o chán. Eu tampouco bebía, porque este espumoso, pese às comissóns que me proporcionaba, parecía unha purga. Sacába rolha trás rolha e alá eles se reventábam. Erika estaba fermosa, toda empapada; empapado o cabelo, o vestido, as cuécas, os zapatos. Quando o marido, Fritz, marchou para mudar a água ao canário. Erika amarrou-se-me ao pescoço e nos apretamos tanto, que a respiraçón se nos cortaba. Depois decidirom copular no xardím e Erika encargou-me que vixiára por se vinha alguém. Saquei as almofádas das cadeiras, e preparei-lhes unha cama no chán, entre as flores e a grava. “Mehr Sekt”, mais Champagne, venha Champagne; o chorro da garrafa axitáda por mim, para que exaculára com toda a forza, batía contra o cú e contra a entreperna de Erika, como o orgasmo de um titán. Non conseguíam foder, o desexo era superior às suas forças. Fritz, abalançaba-se sobre a mulher e rasgába-lhe o vestido, mas, non podía. Erika, xemía e, tratabam de substituir o orgasmo impossíbel do seu marido, por chorros de Champagne poderosos e frescos. Non era suficiênte, aquela violenta invasón para enfriar os seus ardores. Fritz, non podía, e pedía axuda. Aquilo começaba a axabardar; metím a mán entre os dous corpos. O problema non era de puntaría, o caso era que Fritz xá non estaba em condiçóns. A minha mán demorou-se no santuário de Erika. Fritz deixou de pedir axuda e caíu completamente dormido sobre a mulher. Volteei o seu corpo e ficou de cara ó céu estrelado, balbuceando e roncando. A minha mán, seguía entre os muslos da mulher. Erika com os olhos entreabertos, a sorrisa entreaberta e entreabertos os muslos; retinha a minha mán e ía guiando com as suas, eu tinha um certo medo, pois também tinha bebido bastânte, todo o día bebêndo, ainda que se me notaba pouco, e non fora a passar-me o mesmo que a Fritz. Erika entornóu os olhos, agarrou a minha cabeça e uníu os lábios, non com urxências de bebedeira, mas com ansiedade de sedenta. O meu corpo cansado respondeu alegremente aos desexos dela. Tudo isto em silêncio, ao lado de Fritz, bêbedo, que de vez em quando tanteava às cegas. Eu, afanába-me sobre a mulher: unha apoteóse de ronquidos, manoseos, mordiscos e suspiros, tudo à vez. Com as primeiras luzes da manhám, Fritz despertou.

JAVIER VILLÁN E DAVID OURO

.

GALIZA DE CONTO (A CAZA DA CERVA)

Publicado o20/11/2024por fontedopazo | Deixar un comentario

Un home tiña unha filla moi guapa, e ao facer a nena os quince anos, el quedou cego. Entón marcharon os dous polo mundo a pedir esmola, e como o pai temía que lle amalasen a nena, vestiuna de rapaz. Andando, andando, chegaron à casa do rei en procura de pousada, e a princesa namorouse do rapaz sen saber que era unha rapaza, chegando a pedirlle palabra de amor. E como el non lla quixese dar, díxolle a princesa ao pai: –O se casa conmigo o tiene que ir a buscar la cierva del monte que los cazadores no pueden coger. O rapaz pediulle ao rei un día para pensalo, e á mañá dixolle que escollía ir pillar a cerva. Conque marchou para o monte moi triste, e de camiño topou cunha vella que lle dixo: –Tente caladiño, que eu sei unha maña para pillar a cerva: tes que pór un caldeiro mediado de leite no bico do monte; así, cando ela beba, déixase pillar. O rapaz fixo como lle dixera a vella, e pillou a cerva, que no momento botou unha risada. Cuando viñan de volta para o Palacio, viron pasar o enterro dun neno. Diante ía o cura cantando e detrás o pai chorando. E a cerva botou outra risada. Ao chegar ao Palacio viron a Raiña no balcón, e a cerva botou a terceira risada. Mais a princesa seguía con antollos do rapaz, e foille dicir ao pai: –O se casa conmigo o tiene que hacerle hablar a la cierva. O rapaz pediulle ao rei outro día para pensalo, e logo pechouse no seu cuarto, sen saber o que facer. Entón a cerva díxolle: –Vai xunto do Rei e dille que hei falar, mais só podo dicir tres verdades. El obedeceu de contado, e o Rei mandou vir a xente do Palacio para que visen o caso. E preguntou o rapaz: –Dime, cierva: ¿por qué te reíste cuando entramos en el Palacio? –Porque la mujer del rey tiene tres hijos de distintos padres– respondeu a cerva. O Rei anoxouse coa resposta, mais a Raíña confirmou que era certa, pois ao nacer o primeiro, o Rei era mozo; ao nacer o segundo, era home; e ao nacer o terceiro, era vello. –Entón volveu o rapaz: –Dime, cierva : ¿por qué te reíste cuando pasó el entierro del niño? –Porque un padre iba cantando y el otro llorando– dixo a cerva. E tamén era certo, porque aos curas lles chaman “padres”. Conque rematou o rapaz: –Díme, cierva: ¿por qué te reíste cuando te cogí en el monte? –Porque fui cogida por las manos de una doncella– replicou a cerva. E miraron o rapaz e viron que era unha rapaza. E a princesa amolouse.

PISÓN, X. ; LOURENZO, M. ; E FERREIRA, I. , 1998: “CONTOS DO VALADOURO”, EDITORIAL A NOSA TERRA, VIGO.

.

O Bacalhau à sombra

Publicado o22/01/2012por guilladenses | Deixar un comentario

Esta é unha receita, que non costuma figurar nos melhores manuais das mil e unha maneiras de cozinhar este peixe salgado, tan fortemente apreciado por todos nós.
O método consiste em cozer conxuntamente, unha posta de bacalhau, e unhas batatas.     Quando os tuberculos estan prontos, pendurase diante la lampara que alumia o comedor, a posta do peixe, de maneira que a sombra cáia xusto dentro do prato. Enton chegou a hora de regar tudo com um chorro de aceite, para ir molhando parsimoniosamente o pan e comendo as batatas, saboreando lentamente, sem presas, este manxar espiritual, liberado de toda matéria poluta, que nos prende a este baixo mundo, e nos eleva qualitativamente a categoria de matéria-subtil, a ánima.
Escusado é afirmar, que só paladares dotados de um mínimo de intelixencia, seran capaces de degustar este fruto da imaxinacion mais febril.
Mas como a realidade, sempre supera a fantasia, no pior dos sentidos, vou narrar aquí unha historia verdadeira, que sucedeu na nossa casa de Lisboa. A minha avó  alugou um quarto a um casal de labradores do interior do país, que desertara da sua terra nái, para vir emgrossar um exercito de man de obra miserábel, tan necesária para alimentar o dessarrolhismo moderno.
Estes pobres aldeans, utilizaban unha moderna variante do “Bacalhau á Sombra”, que consistia em cozer repetidas veces a mesma posta de bacalhau, e comer somente as batatas, para que desta maneira o gosto do peixe fora adobando as sucessivas camadas.
A esperanza d’um futuro melhor, foi sacrificada a vida de tanta xente humilde, que perdeu as suas raízes, só por acreditar cegamente no progresso.

Léria Cultural

.

GALIZA DE CONTO (CONTO DE BUSCA-LO MEDO)

Publicado o19/01/2025por fontedopazo | Deixar un comentario

Era un home que non tiña medo a nada, xa disde rapaz. El oía falar do medo e perguntáballe a demais xente que cousa era, que el non podía comprender que un sentise eso que lle chamaban medo. Dixéronlle que fose á guerra, que alí íbo de saber; foi á guerra, viu morrer muta xente, pero el non colleu medo; volveu pra casa decindo que o medo tiño cada un drento do seu corpo. Estonces dixéronlle que fose polo mundo adiante, que tarde ou cedo conecería o medo; e marchou. Unha vez chegou on lugar e pediu pousada; dixéronlle que unicamente lla daban nunha casa na que tódalas noites andaba o demo estroupeleando. Foi alá, meteuse na cuciña, acendeu lume e fixo a cea. Cuando estaba cenando oíu mutos ruídos que salían de un caixón; abríuo pra mirar o que había drento e viu un culebrón mui grande; pero el non se arredou, botou mau do cutelo e segoulle a cabeza. Así que acabou de comer deitouse; estonces volveu a oír mutos ruídos, pero el non lle facía caso: de alí on pouco caíulle a perna de un home na cama, colleua e botouna pron lado pra que non lle estorbase; despois caíu un brazo, i así foron caíndo tódalas parte do corpo de un home, que según caían, íbas botando todas pra o mesmo síteo. Aqueles membros uníronse e formouse un home ao que lle perguntou que quería, pero escapou sin lle contestar. Disde alí foi a dar onha casa onde había unhas mozas que lle perguntaron quen era e de onde viña. Díxolle que andaba buscando o medo pero que non o daba alcontrado. Elas respondéronlle que se deitase, que aquela noite iba de conocer o medo. Deitouse onde o mandaron; nunha cama que, porriba de ela, as mozas puxeron un barreño con trutas e mui pouca auga. Pola noite adiante as trutas principiaron a batuxar e unha de elas caíu á cama e metéuselle entre o coiro i a camisa; estonces sentiu el así comón fríu polas costas, e coneceu o medo.

HÉRCULES DE EDICIONES – PRIETO, L., 1958: CONTOS VIANESES, EDITORIAL GALAXIA, VIGO.

.

TRÂNSITOS E LUXÚRIAS DE CRISTINA FILIBUSTERA.

Publicado o19/03/2025por fontedopazo | Deixar un comentario

Os “gin-fizz” começarom a darnos alegria a todos menos a Elipio, que estaba furioso por non poder participar na festa. Xá lhe tinha aconselhado, noutras ocasións, que fixéra como eu, disfrutar alí mesmo, no seu bar. Mas, a ver quem tinha culhóns para desafiar a Cristina, tán possessiva e tán corsária. Assím que Elipio desesperába-se da vida, que, segundo ele, non era vida nem era nada; toda a noite, desde as dez até às sete, o duro trabalho. Durante o dia, sem horário e a “destajo”, as duras esixências da patroa, que nunca estába saciáda nos negócios da cozinha d’abaixo. O bar oferecía comidas para charnegos, cozinha de Murcia que entusiasmaba aos extranxeiros; A cozinha impunha um descanso nas obrigaçóns amatórias de Elipio, pois Cristina organizaba pessoalmente a intendência. Os deleites do sexo, de tán forzados, xá non eram deleites para Elipio. Contradiçóns da vida: muitos invéxariam a sua sorte que el despreçaba. Por isso me dizia, cada dous por três, sácame daquí, ou esta mulher vai acabar conmigo. Unha morte por esgotamento; o que eu temía era que um bom dia Cristina, arrebatada polos ciúmes, lhe descarregara um tiro. Ou que me envenene, xemía Elipio. Veneno non acredito eu que fora a maneira da taberneira. O veneno requere frialdade e Cristina era puro instinto e demasía. Polos excesos da sua luxúria, diziam que enfermara o seu marido. Velho prematuro e amarrado a unha cadeira de rodas, unha manhám enfilou para o sol nascente, meteu-se no mar e non voltou a sair. Talvés ande todavía polo fundo verde e roxo de algas e corais, manipulando a cadeira de rodas, sem encontrar descanso, vendo em cada peixe o reflexo luxuriante da sua mulher. Facía disto, mais de um ano e para entón, a futura viúva xá andaba liáda com Elipio. Outro colombiano, Heliodoro Simón, que trabalhaba de día, mentras o seu paisano trebelhaba, andaba levantado dos cornos a causa dos ciúmes. Um dia qualquer, naquel bar tinha que haber unha desgraça e todos acabaríam cantados em românces de cegos. Eu bem lho dezía a Elipio, porque era meu amigo: —Mira, Elipio, a taberneira ou te mata a fodas, ou te tronça de um tiro, se non acabas cumprindo; ou acabas degoládo polos ciúmes do teu amigo Heliodoro.

JAVIER VILLÁN E DAVID OURO

.

GALIZA DE CONTO (OS CORNOS)

Publicado o23/03/2025por fontedopazo | Deixar un comentario

Cando Noso Señor andaba polo mundo levaba sempre na súa compaña a dous dos seus apóstolos, o señor San Pedro e o señor San Xoán. Os apóstolos facían vida como tódolos homes e tiñan as súas mulleres. E foi do caso que a San Pedro gustáballe máis a muller de San Xoán cá que el tiña; e á muller do outro el tamén lle gustaba e fixeron un apaño. Xa levaban un tempo entendéndose e o pobre San Xoán non sabía nada. Un día San Pedro reparou que na fronte do compañeiro naceran dous corniños coma os dos carneiros e axiña que pasaban os días, máis lle medraban. San Pedro deu en pensar que ó mellor ó outro lle saían os cornos porque tiña pauto co demo e foille consultar o caso ó Noso Señor. —Mestre, ó Xoán sáenlle cornos. E o mestre asentiu: —Saen. Non houbo máis consulta. San Pedro calou, pero ós poucos días vendo que os cornos do outro cada vez eran máis grandes, foi falar outra vez co mestre: —E ó Xoán sáenlle cornos… —Poñerallos algún —respondeulle Noso Señor. —E poñerán —dixo San Pedro. E preguntoulle Xesuscristo: —Entón ti que é o que queres? —Pois eu quería que non se visen —pediulle San Pedro. E dende aquela non se ven os cornos dos casados, homes ou mulleres, cando as mulleres ou os homes teñen algún apaño.

CUBA, X. R.; REIGOSA, A.; E MIRANDA, X., 2001: “CONTOS COLORADOS”, EDICIÓNS XERAIS DE GALICIA, VIGO. (OS AUTORES TOMARON ESTE CONTO DE CARRÉ ALVARELLOS, L. S. A.: CONTOS POPULARES DA GALIZA, ED. MUSEU DE ETNOGRAFIA E HISTÓRIA, PORTO).

.

GALIZA DE CONTO (SEÑOR CURA, COMEUNO O GATO)

Publicado o27/05/2025por fontedopazo | Deixar un comentario

O siñor cura de unha parroquia de lonxe, vía con desgosto como a cada día os seus fregueses deixaban de ire á misa, e non sabía que cousa facer nen como pardicar pra que volvesen comprir como bos cristiás; a cada ves era meirande a súa inquedanza; non facía senón escismar día tras día e unha hora despois da outra sen dar co remedio, até que en cabo um día seique deu con algunha maraña, pois ende chegando o domingo, anunciou dende o púlpito que para domingo seguinte, ía haber un miragre, pois ele tivera un aviso do alto facéndolle saber que ía baixar á terra o Espríto Santo, pra saber que veciños ían á misa e cales non, para llo tomar en conta na hora da súa morte. A tal ouvir, o parvo do sancristán que nada sabia, quedou meio pampo e caeu a cavilar; ao irense os fregueses e se atopar solo na sancristía co siñor cura, quixo saber e demandoulle: —E logo, siñor cura, ¿vostede como vai facer pra que baixe o Esprito Santo? O siñor cura, a rir, dille: —Non queiras ter coidado hom; xa o verás na súa hora. No entanto, ben será que vaias á feira e sen que te vexan os nosos veciños, mercas unha pomba ben branca, e tráesma agachada. Chegado o día do miragre a eirexa estaba chea; axuntara tanta familia que non collía unha ialma máis; romatada a misa, o siñor cura dixo o seu sermón como era de costume, e falou de como por desleixados os seus fregueses ían todos camiño de se condenar, engadindo logo ao iren en fato á misa como o fixeran, veríaos o Esprito Santo cando chegar, e daquela ele pediríalle o seu perdón allegando que se eran unha miaxiña deixados, emporiso non eran malos cristiás, e rematou pedindolle a Deus, Noso Siñor, que mandara baixar o Esprito Santo. Ao deixar de falar o siñor cura, ouvíronse moi fortes chus polo faiado da eirexa; os fregueses a tal ver gañaron o estarrecemento, pro, o Esprito Santo non baixou como todos agardaban; o siñor cura, teimoso, seguiu os seus pregos unha e outra ves, e cando xa máis que falar berraba enrabechado, dille dende o alto o sancristán con tan grande esconsolo: —¡Aaaai, siñor cura, e como vai baixar se o Esprito Santo comeuno o gato!

GALICIA DE CONTO – HÉRCULES DE EDICIONES (CARRÉ ALVARELLOS L. : CONTOS POPULARES DA GALIZA, MUSEU DE ETNOGRAFIA E HISTÓRIA, PORTO.)

.

GALIZA DE CONTO (¡REFUNGA, DEUS!)

Publicado o28/07/2025por fontedopazo | Deixar un comentario

Unha vez chegou un cura novo a unha parroquia, e o sacristán contoulle que a xente de alí era moi descrida. Entón dixo el: —Cala, que habemos facer unha cousa para asustalos. Conque o domingo mandoulle ao sacristán que se puxese nunha trabe da igrexa cun tizón aceso, e el comezou a misar. Cada vez que o cura dicía “refunga, Deus”, o sacristán rañaba no tizón e saltabam tantas charetas que a xente agrimaba co medo. Mais unha vez as charetas non saltaron. Entón o cura berrou: —¡Refunga, refunga, Deus! E o sacristán contestoulle: —¡Refungo eu, que queimei os dedos!

HÉRCULES DE EDICIONES – PISÓN, X.; LOURENZO, M.; E FERREIRA, I., 1998: CONTOS DO VALADOURO, ED. A NOSA TERRA, VIGO.

.

GALIZA DE CONTO (A MULHER E O DEMO)

Publicado o25/09/2025por fontedopazo | Deixar un comentario

.

Cando El Señor andaba polo mundo, iba unha vez con San Pedro e, ó pasar por un camiño, viron que estaban rifando o demo e a muller. El Señor mandounos calar, máis non lle fixeron caso. Entón seguiron o seu camiño, pro eran tan grandes os berros que aquiles metían ó rifar, que El Señor díxolle a San Pedro: —Home, vai alí a ver si os fas calar. San Pedro foi e, por máis que fixo, tampouco lle deron tino. Entón o santo, enrabechado, cortoulles a cabeza e volveu con elas ó pé de El Señor. Iste preguntoulle: —¿Calaron? —Máis calaron (dixo San Pedro), vel ehí lle traio as cabezas. El Señor, en vista daquelo, díxolle: —Pero, home, ¿que fixeche? Volve alá e vólvellas poñer. San Pedro obedeceu ó Mestre e, cando foi poñerlles as cabezas no seu sitio, trabucouse e trocounas. E dende entón andan polo mundo as mulleres ca cabeza do demo.

FERNÁNDEZ-OXEA, X. R., 1968: SANTA MARTA DE MOREIRAS (EDICIÓNS CASTRELOS – VIGO).

.

AS ÚLTIMAS HAMADRÍADES

A VINHA E A FIGUEIRA

          D. Bartolomé  Gordillo viu a luz por primeira vez em Buenos Aires alá polo mes de xaneiro de 1862.  Nunca esta metáfora inevitável nas biografias estivo mais xustificada que no presente caso, pois D. Bartolomé nasceu de día, no mes mais luminoso de Buenos Aires, e nunha casa como as daquel tempo, visitada constantemente polo sol: dez  habitacions corridas, com dous pátios, o último dos quais sombreado por unha vinha tradicional e, ó fundo, xunto com os granados e a frondosa magnólia, a figueira familiar.  ! A vinha e a figueira !  Como as fadas tutelares dos contos de nenos, tinhan-se inclinado sobre a sua cuna y murmurado, ó sopro da brisa vespertina, bençoes e promesas.  Para os páis -parexa romântica de cenhida levita e pomposo mirinhaque – aquela axitacion das folhas sobre a cabecita loura do seu primeiro filho non significou outra cousa senon que tinha começado a levantar-se vento.

          -Há que recolher a cuna -dixo o pái-, está a refrescar.

           -!Desidéria! -gritou a senhora, abandonando a mecedora.

          Veio a mulata e entre ambas levaron o pesado berce desde o qual o menino sorria para os pesados racimos xá com pintor.

          Desde aquela sua primeira saída ó patio, o pequeno Bartolomé tivo duas madrinhas ignoradas, duas divindades benévolas que velaron por el com misteriosa fidelidade.  De neno, os seus frutos fixeron-lhe conocer a inquietude do desexo, a dita efímera do goce.  De xovem, a sua sombra aliviou-lhe a cachola transtornada pela declinacion dos casos latinos e das miradas profundas das bellas portenhas.  De home…

OS FRUTOS PRODIXIOSOS

          …de home D. Bartolomé Gordillo non tivo mais apoio na sua existencia que  a sua vinha e a sua figueira.  Non quer dicer isto que, como os personaxens dos contos de Lucas Córdoba, tenha passado a sua vida á sombra d’unha e apoiado no tronco da outra, alimentando-se parsimoniosamente dos seus frutos, senon que graças ás suas brevas famosas e á perfeiçon dos seus dourados cachos, logrou a consideracion dos seus xefes, a simpatia dos seus vecinhos e a assiduidade de uns parentes lonxanos cuxos sentimentos familiares parecian agudizar-se com a entrada do outono.

          O cólera do 78 tinha-lhe arrebatado seus páis e orfao aos deçaseis anos sem outra companhia no seu velho caseiron que a de unha tia solteirona, começou a sua vida consciente, desprovisto de axuda, proteccion e conselho.  Tímido, humilde, vestido sempre pela sua tia á moda dos anos sessenta, o xovem Bartolomé Gordillo passou a sua primeira mocedade transportando cartas de recomendacion de uns personaxems a outros, sem alcanzar xamais o emprego prometido.  Até que um día, a velha solteirona tivo a xenial ideia de acompanhar a miléssima carta obtida com unha bandexa de brevas e, !oh prodigio!, o nomeamento apareceu á semana seguinte.

O SEGREDO DO ÉXITO

          Despois deste prodixioso resultado, D. Bartolomé Gordillo colgou para sempre a levita de rigor com que acompanhava á misa a sua tia e facia as suas inveteradas visitas de postulante, e vestiu, tamém para sempre, a chaquetinha de alpaca do empregado nacional.  Pero vestiu-a com certa seguridade, com a supersticiosa confianza nos seus figos.

          Quando chegava a estacion comezava a distribui-los por rigoroso ordem xerárquico.  Desde o ministro até ó seu superior inmediato, todos os funcionários da reparticion conheceron, unha vez por ano, o pracer de saborear as suas brevas roxas e azucaradas, as mais temperâns e doces de todo o “barrio del Alto”.  Quando non, eran os racimos dourados nos que vinha apressada a luz das tardes outonais.

          Deste diezmo anual non se falava nunca abertamente na oficina.  Somente, alá pelos fins do vrán, acostumava ocurrir que, inclinando-se sobre a mesa, o seu xefe pregunta-se:

          -¿E, Gordillo, como anda isso?

          -Pintando, D. Roque.

O ASÉDIO Ó SOLAR

          Á sombra da figueira D. Bartolomé foi cumprindo unha discreta carreira administractiva.  com o andar dos anos tinha ido quedando-se sem parentes nim amigos.  A tia solteirona morreu pouco despois do primeiro ascenso; os parentes foron “desaparecendo” e a descendencia desparramou-se; os velhos vecinhos, tras a intendencia de D. Torcuato, tinhan deixado as suas casas e, um detrás d’outro, mudáron-se para os novos bairros do norte.  D. Bartolomé, quedou como único testemunho do passado senhorial daquela rua na qual tinham morado os virreis, os xenerais da independencia e os ministros da Federacion.  Mas quando lhe preguntavan se vivia só replicava com perfeita sinceridade:

          -Non, tenho unha vinha e unha figueira.

          As duas hamadríades seguian influindo favorábelmente no destino burocrático e na consideracion do “velho Gordillo” e este lhes devolvia o favor com os seus cuidados assíduos e unha lealdade a toda proba

          Por elas recusou vender a casa todas as veces que lho propuxeron, que foron muitas.  Desde a presidencia de Juárez até a de Alvear, em todos os períodos de alza da propriedade, os comissionistas e especuladores intentaron vanamente convence-lo com o oferecimento de quantidades sempre crescentes; mas D. Bartolomé sorria e movia a cabeza.

          Foi así como o velho solar dos Gordillo quedou enclavado em pleno centro, como um resíduo esquécido de tempos ídos.  Ó transpor o seu umbral um retrocedia tres largos quartos de século.

AS ÚLTIMAS HAMADRÍADES

          Non podendo vence-lo de frente, o progresso foi-o cercando com astúcia.  Primeiro foi unha enorme casa de departamentos que, elevando-se pelos fundos, privou da primeira luz da manhan a sua pequena horta.  Esse ano as brevas foron mais pequenas e maduraron com retraso.  Despois, pelo costado do norte, elevado edificio de oficinas levantou as suas paredes lisas que assombraron o xardin e os dous pátios ó passar do meiodia.  Ésta vez a vinha secou e as brevas foron escasas.  Por último, no passeio d’enfrente medrou um grande cinematógrafo que lhe cortou a última luz do crepúsculo, ainda que, irónica compensacion, o inundava, pola noite com os refléxos roxizos dos anúncios luminosos.

          D. Bartolomé Gordillo foi secando-se xunto com a sua figueira.  O vrán passado desde unha das xanêlas altas da vecinha casa de departamentos, ainda se podia velo, sentado frente a ela, espiando com ansiedade os últimos signos de vida da sua árbore tutelar.  Os dous ancians morreron xuntos no final da estacion.

          Hoxe, o solar atopa-se abandonado e os orgulhosos edificios que o rodean ignoran que mataron -asfixiando-as como nunha mazmorra -as últimas hamadríades de Buenos Aires.

arturo cancela

.

GALIZA DE CONTO (A MOZA QUE LLE PEDÍA HOME A SAN ANTÓN)

Publicado o04/12/2025por fontedopazo | Deixar un comentario

Na parroquia de Ortoá había unha moza que tiña moita gana de casar-se, e todas as tardes collía a roca e marchaba pra iglesia, a pedirlle a San Antonio que lle dera home. Mais o sacristán, que se deu conta do que pasaba, foise un día para tras do santo e cando ela estaba: “San Antoniño querido, como me cases niste ano, heiche de dar dúas candelas. ¡Ai, San Antoniño, ten compasión!”, etcétera, empeza o sacristán: –Aínda non che é este ano nin para o que vén. Ela, que pensou que quem o dixéra fora o santiño pequeno, que tiña San Antonio nos brazos, rispou a roca da cintura e deulle un forte estacazo, decindo: –Eso non o sabes tu, mocosiño, nin eres quen pra decilo, que che ha de ser o teu papaíño.

CENTRO DE ETUDIOS FINGOY, 1972 (2ª ed.) CONTOS POPULARES DA PROVÍNCIA DE LUGO. (Ed. Galaxia Vigo)

.