Toda a obra do Arcipreste está encerrada no poema aludido, que ao princípio acostumaba chamar-se “El Libro de los Cantares” (assím o titula todavía Janer na sua edicçón), mas modernamente prevaleceu o nome de “Libro de Buen Amor”, suxerído em alguns passáxes da mesma obra, e proposto por Ramón Menéndez Pidal. Trata-se de um extenso poema de mil setecentas estrofas de carácter miscelâneo, onde têm cabida o relixioso e o profano, a narrativa xunto a fragmentos líricos, a fábula e a sátira, a observaçón pessoal e as influênças literárias mais diversas, o popular e o culto. Non obstânte, pese a esta heteroxeneidade de elementos, o poema alberga unha fundamental unidade, derivada do estilo, do tôn que o informa e, sobre tudo, da poderossíssima personalidade do autor, que converte em substância própria, tudo quanto passa polas suas máns. Menéndez y Pelayo qualificou o “Libro de Buen Amor” de “comédia humana da sua centuria”, e ningunha outra definiçón podería ser mais apropriáda. Os elementos de que consta o “Libro de Buen Amor”, forom estabelecidos por Menéndez y Pelayo, da seguinte maneira: a) Unha novela picaresca de forma autobiográfica (sexa-o ou non no fundo), cuxo protagonista é o próprio autor e que se dilata por todo o libro, mas que se interrompe frequentemente para dar paso a outros elementos. b) Unha copiosa colecçón de fábulas, bem de oríxe oriental (aínda que o poeta pudo tomá-las de fontes latinas ou românces), bem procedentes dos “fabliaux” franceses. Por esta aportaçón o Arcipreste, converte-se no primeiro fabulista do país literário. c) Unha série de digressóns morais, ascépticas e satíricas, como a censura contra os pecados capitais, os dictérios contra a Morte, o elóxio de mulheres “chicas” ou das propriedades do dinheiro, e multidón de reflexóns moralizadoras a propósito de diversos episódios narrativos. d) Unha glosa da “Ars Amandi” de Ovidio e do “Pamphilus”, do qual colhe o episódio de “Don Melón” e de “Doña Endrina”. e) Unha série de episódios alegóricos, como a batalha entre doña Cuaresma e don Carnal, a descripçón dos meses na tenda de don Amor, a chegada deste e a acolhida que lhe fán os homes, etc… f) E finalmente, unha série de composiçóns líricas.
JUAN LUIS ALBORG
O Pomar 