LITERATURA CASTELÁN (14)

A TEORÍA DAS ORIXES ARÁBIGAS

Em 1912 Julián Ribera, defensor, como sabemos, do inflúxo arábigo nas orixens da épica, propuxo à sua vez -frente à teoría das orixens galego-provenzais- a orixe arábigo-andaluza da lírica castelán, e as suas ideias forom recolhidas e ampliadas posteriormente, entre outros polo arabista checo A. R. Nykl, o arabista espanhol Emilio García Gómez e o grande mêstre Menéndez Pidal. Vamos tratar de resumir o desarrollo e resultados de todas estas investigaçóns. Por testemunhos de dous escritores árabes do século XII sabe-se que um conhecido poeta de Cabra (província de Córdoba), chamado Mucáddam ben Muafa el Cabrí, apodado “el Ciego”, que floreceu nos últimos anos do século IX e primeiros do X, inventou um xénero poético, “la muwashshaha” (usaremos mais adiante o termo hispanizado “moaxaja”, proposto por García Gómez), composiçón em versos curtos que rompia com as normas da poesía árabe clássica – de versos largos e bimembres- e admitía na sua última estrofa versos em árabe vulgar ou em românce dos cristáns. Irmán da “moaxaja” é a estrofa chamada “zéfel”, diferente daquela em que non levaba ó final o cantar em fala vulgar; mas, no seu lugar, escrita em árabe conversacional, podía misturar palabras ou frases enteiras românces em qualquer dos seus versos (a efeitos prácticos e simplificadores podemos usar ambas denominaçóns indistintamente). A “moaxaja” consta de um trístico monorrimo com diferente rima para cada estrofa; de um quarto verso, ou “vuelta”, com rima igual para todas as estrofas; e de um estribilho (ou vilhancico, como o nomea Dámaso Alonso), repetido ao final de cada unha daquelas, de rima igual a la “vuelta”, e ao que esta servía de introduçón ou incitaçón. Debemos puntualizar que a “moaxaja” non esixía unha medida determinada nos versos, e podía variar a gosto do autor; e que a forma descripta, que é a primitiva ou fundamental, admitíu diversas transformaçóns, mas persistíu como esêncial característica o verso de “vuelta” e o estribilho ou vilhancico. Estas estrofas eram cançóns de tipo coral e popular: um solista, acompanhado de instrumentos musicais -flauta, laúd, tambor ou “castañuelas”-, entoába a estrofa, e o público cantaba o refrán cada vez que o solista acababa o verso de “vuelta”, espécie de chamada para que o coro entrára.

J. L. ALBORG

Deixar un comentario