DERIVA HISTÓRICA (O CASTRO DO COTO DO SANTO)

.

           O CASTRO DO COTO DO SANTO

    XACIMENTO ARQUEOLÓXICO GA36030010

               Aquí, há dous entortos, gordinhos, e outros mais de menor calado, que intentaremos  ir aclarândo de maneira pausada, procurando adentrar-nos na maranha do nevoeiro dos tempos passados.  Posto que se trata de um território de fronteira, o qual desperta as cobiças insanas e aumenta grandemente as trapalhadas caciquís.   Este é um lugar sagrado, que leva ás suas costas muitos milhares de anos.  A imponente panorâmica, comunica visualmente com a cordilheira do Suído, especialmente com San Xoán de Pinheiro, e a sua silueta é inconfundível no horizonte das montanhas.  Baixo as suas miradas, passava unha “Verea Velha”, a “Vigo-Logroño” daqueles tempos, unha vía romana, que vinha de Castro Mao (Matamá ou Matamao), e um “caminho real de Baiona”.  Mas, heis que por maldiçón do destino, e descanso nosso, apareceu um abade de Guillade, que modificou o curso da história.  Levou a nova carreta Mondariz-Salvaterra pola porta da súa casa.  Cousa, que eu, ainda hoxe em día lhe agradeço.  Transferindo, désta vil maneira a civilizaçón do Coto do Santo, para a Cruz do Balado.  O primeiro grande erro, é que o Castro do Coto do Santo, está catalogado em território de Mondariz, cousa que non corresponde com a verdade.  Pois o xacimento está maioritariamente em Pontareas.   “O Castro tem unha forma ovalada.  As dimensóns mos eixos (N-S) e (W-E), son de 120×65 m.  Presenta unha hipotéctica superfície de habitaçón, defendida pola pendente natural do terreno com afloramentos graníticos. Non se pode describir ningúm tipo de estructura no terreno, e só as referências a el fán supor a existência do xacimento”.  “Na pista que ascende ao crâto pola aba E, foron recolhidos vários anácos de cerámica castrexa e outros de aspecto medieval, así como unha ficha cerámica de 1,7 cm de diametro, unha pesa de quarcita sobre canto rodado, com duas escotaduras lateráis no eixo transversal, e unha lasca de segunda ordem de quarcita sobre canto rodado.  Na pista que corta a aba S da crôa recolheron-se alguns fragmentos de cerámica castrexa”.  “Ó realizar-se a pista de acceso ó coto na sua parte mais alta, lugar em que se situaría a Capela do Santo Tomé, localizaron-se várias pezas probavelmente pertencentes a unha producçón de cerámica medieval”.  “Trataria-se de dous vasos (Museo de Pontareas), (…), recolhido o primeiro na pista que atravessa o coto a N do Crâto (Vaso Nº1), e o segundo na aba E da Crôa (Vaso Nº2). Adscriptos a tipos característicos da producçón local/rexional de cerámica comúm cinzenta medioeval”.   “O xacimento semelha possuir, ao menos, dous intres principais de ocupaçón, correspondentes a manifestaçóns culturais independentes.  Por um lado os materiais adscriptiveis ao Bronce Final – Idade do Ferro, cunha ampla dispersón que chegaría á base do outeiro, xá na zona chán correspondente á altichaira do Campo do Mouro e unha ocupaçón Tardorromana-Altomedioeval, possivelmente relacionada com unha Hermida-Santuário”.   E aquí, aparece o segundo grande erro, patrocinado segundo diría Manuel da Canle, polo “Spírito Malo”.  Pois, apesar de tudo o que vimos lendo, e apesar de estár catalogado como Castro, parece ser, que isto non é um Crâto, como a continuaçón iremos descobrindo.  “Com respeito ao primeiro, deve-se ter em conta o contexto arqueolóxico no que se situa este enclave, inzado de xacimentos prehistóricos:  assentamentos ao ar libre, túmulos megalíticos e petroglífos, em total 21 pontos, desde o Neolítico á Idade do Bronce.  Asemade as súas características fisiográficas que particularizan o lugar, ao tratar-se dum outeiro totalmente ilhado, dentro dunha ampla e homoxénea altichaira.  Contradecindo a súa catalogaçón inicial, sinála-se que non debe ser adscripto como Castro, e que na realidade, a manifestaçón material que se pode recolher na súa superfície, corresponde-se cum processo cultural de maior complexidade.  Confirmando as observaçóns realizadas em Novembro do 1992, non existe ningúm tipo de adequaçón para a defesa, nem fosos, nem parapeitos, nem sequer muralhas.  Por outra parte a cima do coto non presenta recinto habitacional, é um afloramento granítico de rocha que disminuie as possibilidades de ocupaçón castrexa “ao uso”.  Asemade, a base do outeiro, em plena altichaira, presenta sinais de ocupaçón, que se extende sem soluçón de continuidade cara á cima.  Tendo em conta o anterior, pode-se estár ante um tipo de transiçón, que evoluciona desde os modelos de assentamento pretéritos (Calcolíticos, primeiras etapas da Idade do Bronce) cara a unha nova formulaçón que anúncia os patróns de assentamento da Idade de Ferro, mas sem amosar unha caracterizaçón evidente desas dúas direcçóns.”  Para a segunda ocupaçón descripta contan-se cunha série de indícios que poden esclarecer o modelo de assentamento.  Por unha banda, conta-se cos materiais localizados: cerámicas romanas, medievais, ara anepígrafe com focus.  Por outro o próprio topónimo, Coto do Santo, e por último o passo da denominada “Verea Velha”, caminho de orixem antiga, que possívelmente se dirixisse á Franqueira.  Desde o ponto de vista arqueolóxico, a abertura da pista que ascende á cima do coto destruíu os restos dunha edificaçón possíbelmente unha hermida, onde foi localizado o fragmento de ara, que se situaría na parte correspondente ao concelho de Mondariz, no ponto onde a pista acada a súa cota máxima e começa a baixar na direcçón norte.  A conxunçón dos elementos expostos indicarían a presença dum possível santuário, quizais de orixém prérromana ou bem um lugar sagrado, num itenerário de peregrinaçón cara á Franqueira, tamém de orixém perdida no tempo.

a irmandade circular

.